شهروندان غيرنظامي افغانستان براي مقابله
با حملات طالبان آماده مي‌شوند
بازگشت امارت پس‌از وقفه20 ساله
شهاب شهسواري
درست در روزهايي كه امريكايي‌ها بعد از امضاي توافق دوستي با گروه شبه‌نظامي طالبان در حال ترك خاك افغانستان هستند، اين گروه شبه‌نظامي با اسلحه در بدرقه نظاميان خارجي يك به يك شهرهاي بيشتري از خاك افغانستان را به متصرفات خود در خاك اين كشور جنگ‌زده اضافه مي‌كند. شتاب اشغال شهرهاي افغانستان توسط طالبان به حدي افزايش يافته است كه سازمان ملل متحد از تصرف يك‌هفتم از كل شهرهاي افغانستان فقط در طول يك ماه سخن مي‌گويد. به نظر مي‌رسد 20 سال بعد از حملات تروريستي 11 سپتامبر كه باعث شد امريكا در واكنش به آن براي سرنگوني حكومت طالبان، متحد و حامي گروه تروريستي القاعده به افغانستان حمله كند تا حكومت اين گروه افراطي را سرنگون كند، بار ديگر با خروج نظاميان خارجي افغانستان در آستانه سقوط كامل تحت سيطره اين گروه شبه‌نظامي كه خود را «امارت اسلامي افغانستان» توصيف مي‌كند، قرار دارد. اين تحولات باعث شده است كه در بسياري از شهرهاي افغانستان، شهروندان براي مقابله با حملات طالبان براي تصرف شهرهاي‌شان آماده شوند. مردان و زنان شهرهاي مختلفي كه در نزديكي مناطق متصرفه طالبان قرار دارند به صورت خودجوش در حال ساماندهي گروه‌هاي مقاومت هستند تا در غياب نيروهاي امنيتي و عقب‌نشيني نيروهاي نظامي خارجي، از شهرهاي خودشان در مقابل هجمه مجدد افراطي‌هاي طالب دفاع كنند. در اين ميان شهروندان قوم هزاره كه طي سال‌هاي گذشته هدف تعداد بسيار زيادي از حملات تروريستي مرگبار بوده‌اند، در باميان، مركز اصلي اقامت‌شان و ديگر ولايات افغانستان براي دفاع از خود سلاح در دست گرفته‌اند. پيش‌بيني مي‌شود كه گروه‌هاي مجاهد شمال افغانستان، از جمله تاجيك‌ها و ازبك‌ها نيز كه در دوران مبارزه با اشغال نظامي افغانستان توسط اتحاد جماهير شوروي سوسياليستي سلاح در دست گرفته و در دوران سلطه طالبان بر كشور، مناطقي از شمال و غرب افغانستان را از سلطه اين گروه شبه‌نظامي خالي نگه داشته بودند، مجددا آماده مبارزه با سلطه طالبان شوند.
هجوم سراسري طالبان براي تصرف كشور
دبورا ليونز، فرستاده ويژه سازمان ملل متحد در افغانستان مي‌گويد كه فقط در طول ماه مه از ميان 370 ولسوالي افغانستان 50 ولسوالي ديگر هم تحت سلطه طالبان در آمده است. اين مقام سازمان ملل متحد با اشاره به تشديد حملات طالبان در سراسر افغانستان مي‌گويد كه اين گروه توانسته است يك‌هفتم از شهرهاي افغانستان را فقط در طول يك ماه گذشته تحت اشغال خود در بياورد. به گفته نماينده سازمان ملل، عمده شهرهاي اشغال شده در حومه مراكز ولايات (استان‌ها) قرار دارند و نشان مي‌دهد كه طالبان در حال تنظيم آرايش نظامي خود براي حمله گسترده و محاصره مراكز ولايات و شهرهاي بزرگ افغانستان است. در ولايت قندوز، در جوار مرزهاي تاجيكستان، در طول 48 ساعت گذشته، تعداد زيادي از شهرهاي مرزي را تصرف كرده‌اند. شهرهاي تصرف شده شامل چهار دره، خان آباد و امام صاحب به اضافه گذرگاه مرزي شيرخان بندر در جوار تاجيكستان هستند. بسياري از شهرهايي كه در روزهاي گذشته توسط طالبان در شمال و شرق افغانستان تصرف شده‌اند به صورت سنتي محل نفوذ اين گروه شبه‌نظامي محسوب نمي‌شدند. گستردگي جغرافيايي وسيع‌تر حملات طالبان در عمليات تهاجمي بهاره امسال اين گروه شبه نظامي نشان مي‌دهد كه رهبران طالبان تصميم گرفته‌اند به محض خروج نظاميان خارجي از افغانستان با عمليات سراسر غافلگيركننده، بار ديگر با استفاده از زور بر كشور مسلط شوند و با بركناري دولت، امارت مورد نظر خودشان را مجددا برقرار كنند.
سانسور پيشروي‌هاي طالبان در رسانه‌ها
شماري از اعضاي شوراهاي ولايتي مي‌گويند كه از آنان خواسته شده ديگر اطلاعات را درباره اوضاع امنيتي ولايت‌ها و ولسوالي‌ها با رسانه‌ها درميان نگذارند. به گزارش شبكه خبري طلوع نيوز افغانستان، تصميم حكومت براي جلوگيري از دسترسي رسانه‌ها به اطلاعات از شوراهاي ولايتي با انتقادهاي تندي روبه‌رو شده است. حقوقدانان مي‌گويند كه هرگونه محدوديت بر كار اطلاع‌دهي نقض قانون حق دسترسي به اطلاعات و خفه كردن صداي آزادي بيان است و بايد جلوي آن گرفته شود. وحيد عمر، مشاور رييس‌جمهور در امور روابط عامه و استراتژيك روز گذشته در يك نشست خبري گفت در نامه‌اي از شوراهاي ولايتي خواسته است كه به جاي سخنگويان نهادهاي امنيتي سخن نگويند. دولت تصميم گرفته است خبرها در مورد سقوط ولسوالي‌هاي سراسر افغانستان در حملات طالبان منحصرا توسط يك سخنگوي دولتي اعلام شود. ارگ رياست‌جمهوري روز سه‌شنبه اجمل عمر شينواري را به مقام سخنگوي كل نيروهاي امنيتي و دفاعي گماشت و اعلام كرد پس از اين تنها او است كه حق دارد درباره اوضاع امنيتي كشور با رسانه‌ها گفت‌وگو كند. دولت افغانستان هنوز توضيح قانع‌كننده‌اي در مورد دلايل شكست‌هاي متوالي نيروهاي امنيتي و نظامي اين كشور در مقابله با پيشرفت سريع طالبان در سراسر اين كشور ارايه نكرده است. عبدالله عبدالله، رييس شوراي مصالحه ملي افغانستان هفته گذشته در پاسخ به گمانه‌زني‌ها مبني بر واگذاري عمدي شهرهاي افغانستان به طالبان بدون درگيري نظامي، اين ادعا را رد كرده بود. با اين حال مقام‌هاي محلي در نقاط مختلف افغانستان از جمله در قندوز و بلخ گفته‌اند كه برخي شهرها به دليل نگراني شديد از كشتار گسترده غيرنظاميان در درگيري احتمالي بدون مقاومت نيروهاي نظامي به مهاجمان واگذار شده است.
غني و عبدالله به واشنگتن مي‌روند
كاخ سفيد در بيانيه‌اي اعلام كرده است كه اشرف غني، رييس‌جمهور و عبدالله عبدالله، رييس شوراي عالي مصالحه ملي افغانستان قرار است فردا براي ديدار با جو بايدن رييس‌جمهور امريكا به واشنگتن سفر كنند. در شرايطي كه رييس‌جمهور امريكا وعده داده بود تمامي نظاميان امريكايي تا 20 شهريور سال جاري از خاك افغانستان خارج مي‌شوند، وزير دفاع او لويد آستين، در يك نشست كنگره از خروج سريع‌تر نظاميان امريكايي خبر داد و تاكيد كرد كه ممكن است عمليات عقب‌نشيني امريكا از افغانستان پيش از نيمه تابستان به پايان برسد. برنامه مذاكرات غني و عبدالله در واشنگتن به صورت روشن مطرح نشده است، در شرايطي كه طالبان تمايلي به هيچ مذاكره سياسي براي آتش‌بس نشان نمي‌دهد و امريكايي‌ها هم قاطعانه تصميم خود را براي قطع پشتيباني از نظاميان افغان اعلام كرده‌اند، مشخص نيست كه دو رهبر افغان چه مطالبه مشخصي از امريكا در مورد تحولات اخير دارند. جن ساكي، سخنگوي كاخ سفيد در توضيحي در مورد اين سفر به خبرنگاران گفت: «ايالات متحده امريكا عميقا متعهد است كه اجازه ندهد افغانستان بار ديگر به به بهشتي براي گروه‌هاي تروريستي تبديل شود كه تهديدي براي امنيت ملي امريكا هستند.»
واشنگتن‌پست مي‌نويسد: «بايدن آخرين شانس را دارد كه برخي آسيب‌ها را در ديدار روز جمعه با اشرف غني در واشنگتن جبران كند. اما نمي‌تواند دوباره وعده حمايت نظامي بدهد، براي اين كار بسيار دير شده است. اما او مي‌تواند شايد وعده كمك مالي و ديپلماتيكي بدهد كه جلوي سقوط فوري و كامل دولت افغانستان را بگيرد.» واشنگتن‌پست در عين حال از وعده پيشين بايدن براي به تحرك در آوردن يك اجماع بين‌المللي با حضور ايران، روسيه، چين و پاكستان براي جلوگيري از سلطه نظامي طالبان بر كابل گفته است. وعده‌اي كه از زمان مطرح شدنش تاكنون هيچ گام عملي براي اجراي آن برداشته نشده است. ديويد ايگناتيوس، تحليلگر روزنامه واشنگتن‌پست در گزارشي مي‌نويسد كه نفرت از امريكا از زمان عقب‌نشيني نيروهاي امريكايي از افغانستان به سرعت در حال گسترش است. ديويد سدني، مقام ارشد پنتاگون كه نزديك به دو دهه در افغانستان مسووليت داشته است به واشنگتن‌پست مي‌گويد: با خروج سريع امريكايي‌ها اتفاقاتي در جريان است كه نتيجه هيچ كدام از آنها نمي‌تواند خوب باشد.
تابستان سخت بايدن
واشنگتن‌پست مي‌نويسد: شايد سقوط كابل و ديگر شهرهاي بزرگ افغانستان مانند قندهار، جلال‌آباد و هرات، قريب‌الوقوع و ساده نباشد، حتي اگر نظاميان افغان عقب‌نشيني هم بكنند، به جنگ ادامه خواهند داد. امريكايي‌ها از جنگ خسته شده‌اند اما از بوي وضعيتي كه خروج فوري‌شان ايجاد كرده است هم راضي نيستند. توضيحي كه بايدن به امريكايي‌ها و افغانستان بدهكار است، اين است كه به صراحت بگويد چگونه مي‌تواند وعده‌اش را به مردم افغانستان عملي كند و عقب‌نشيني شرافتمندانه‌اي داشته باشد. در هر صورت چه براي مردم افغانستان و چه براي بايدن، تابستان بسيار سختي در پيش است.
كرزي: نتيجه عملكرد امريكا ننگ و فاجعه بود
حامد كرزي، رييس‌جمهور پيشين افغانستان در واكنش به رويدادهايي كه همزمان با خروج نظاميان خارجي رخ داده است، مي‌گويد: «جامعه جهاني ۲۰ سال پيش با اين هدف مشخص يعني مقابله با افراط‌گرايي و برقراري ثبات به كشور آمد اما افراط‌گرايي امروز همچنان در بالاترين سطح قرار دارد از اين‌رو آنها شكست خوردند.» كرزي در مصاحبه با آسوشيتدپرس مي‌گويد: «ميراث دو دهه‌اي مهاجمان خارجي ملتي است كه جنگ آنها را نابود كرده و اين ننگ و فاجعه است. تمام مشكلات و كمبودهاي‌مان را به عنوان يك افغانستاني درك مي‌كنيم اما درباره قدرت‌هاي بزرگي كه براي هدف مبارزه با افراطي‌گري به اينجا آمدند چه؟ الان ما را در چه شرايطي ترك مي‌كنند؟ سوالم را اين‌گونه پاسخ مي‌دهم در ننگ و فاجعه كامل.»
شمال افغانستان را به گورستان طالبان
بدل مي‌كنيم
عطا محمد نور، رهبر شاخه جديد حزب جمعيت اسلامي افغانستان در بازديد از مناطق آسيب‌ديده ولايت بلخ در حملات اخير طالبان گفت: «پيام من براي حكومت و مسوولان نظام اين است كه از صداي ملت استقبال كنند و بسيج به وجود آمده از طرف مردم را به موقع حمايت كرده و تجهيز كنند و همچنان پيام من براي طالبان اين است كه شما بار‌ها از ما درخواست صلح مي‌كرديد و پيام‌هاي صلح‌خواهي براي من و ساير بزرگان مي‌فرستاديد اما اكنون مي‌بينيم كه در يك دست‌تان قرآن و در دست ديگرتان شمشير است. شمال كشور به ويژه ولايت بلخ هميشه گورستان طالب بوده است و طالبان بايد از گذشته خود حيا كرده و عبرت بگيرند و از سويي هم اميدواريم كه طالبان به صلح لبيك بگويند و مذاكرات صلح را از سر بگيرند و از جنگ عقب‌نشيني كنند تا از طريق گفت‌وگوي بين‌الافغاني و تفاهم به نتيجه برسيم.» روزنامه هشت صبح هم در گزارشي مي‌نويسد: «پس از سقوط چندين ولسوالي در ولايت‌هاي مختلف شمال، مردم محل عليه گروه طالبان مسلح شدند و مقاومت عمومي اعلام كردند. اكنون مردم ولايت تخار در چهار طرف شهر با سلاح در برابر طالب ايستاده‌اند و از شهر و مردم دفاع مي‌كنند. احزاب سياسي همراه با فرماندهان سابق جهادي و ديگر مردم محل، همزمان با پيشروي طالبان در نواحي ولايت بلخ، عليه اين گروه سلاح برداشته و براي مردم اين ولايت اطمينان داده‌اند كه از آنان دفاع خواهند كرد. همچنان از چندين روز به اين طرف مردم ولايت بغلان با برداشتن سلاح در كنار نيروهاي امنيتي عليه طالبان جبهه گرفته‌اند و در حال رزم و پيكار با اين گروه هستند. نيروهاي وفادار به مارشال عبدالرشيد دوستم در ولايت‌هاي جوزجان، سرپل و فارياب در كنار نيروهاي امنيتي مصروف نبرد و مقاومت عليه گروه طالبانند. اكنون شمال در برابر طالبان يك‌صدا شده و در روزهاي نزديك ممكن است دايره و جبهه مقاومت مردم عليه اين گروه وسيع‌تر شود. شمال در حال تدارك مقاومت جمعي عليه طالبان است.» رحم‌‌الدين سرورزي، ولسوال چشت شريف در ولايت هرات در گفت‌وگو با خبرنگار آوا گفت: از حدود سه سال قبل تعداد ۱۰۰ نيروي خيزش مردمي در اين ولسوالي فعاليت داشتند كه با وضعيت موجود و تهديدهاي امنيتي بزرگان قوم و قوماندانان جهادي در نظر دارند تا پس از جلسه و مشورت با يكديگر خيزش‌هاي كلان مردمي را به حمايت از دولت و نيروهاي امنيتي ايجاد بكنند. وي همچنان با بيان اينكه ولسوالي چشت و بند سلما در حال حاضر با كدام تهديد بزرگ امنيتي روبه‌رو نيست، تاكيد كرد: حضور خيزش‌هاي مردمي مي‌تواند در حمايت از نيروهاي امنيتي موثر و مهم واقع شود.