زنگ خطر «شب مردگي» چهار منطقه تهران و طرح ويژه شورا و شهرداري
مناطق 11، 12، 6 و 7 در خطر خالي شدن از سكنه
حميدرضا خالدي/
«خالي شدن» مناطق مركزي تهران از سكونت و جايگزين شدن ادارات دولتي و واحدهاي تجاري پديده‌اي است كه از چند سال قبل به شكلي خزنده و آرام آغاز شده و امروز به معضلي براي پايتخت بدل شده است؛ پديده‌اي كه به خصوص در مناطق 12، 11 و بعد ازآن، مناطق 6 و 7 به شكلي محسوس ديده مي‌شود و بدين‌ترتيب اين مناطق عملا در حال تبديل شدن به مناطقي تجاري و اداري هستند به‌طوري كه امروز تنها حدود 13درصد از كل جمعيت پايتخت در اين مناطق زندگي مي‌كنند يعني به‌طور متوسط حدود 250 هزار نفر در هريك از اين مناطق.
باتوجه به اين شرايط حالا شوراي شهر تهران و شهرداري به فكر اجراي طرحي ويژه براي مبارزه با شبمردگي اين مناطق پايتخت افتاده‌اند. در واقع اين پديده به حدي جدي شده كه شوراي شهر، شهرداري را مكلف كرده تا راهكاري براي آشتي شهروندان با اين مناطق در شب و بازگرداندن روح زندگي در خيابان‌ها و محلات اين مناطق پيدا كنند. درهمين راستا بخش‌هاي مختلف شهرداري از جمله: شهرسازي و معماري، خدمات شهري، زيباسازي و... مكلف شده‌اند تا در بخش‌هاي خود جاذبه‌هاي لازم را براي حضور مجدد زندگي در شب در اين مناطق فراهم كنند. احمد حكيمي‌پور، عضو كميسيون فرهنگي – اجتماعي شوراي شهر در خصوص لزوم اجراي اين طرح مي‌گويد: در مناطق 11 و 12 كه هسته‌هاي مركزي تهران هستند، شب‌ها عملا حيات اجتماعي تقريبا از بين مي‌رود، چرا؟ چون اين محلات و گذرها، تبديل به راسته‌هاي تجاري و اداري مهمي شده‌اند و برخلاف روزها كه هميشه شلوغ و پرتردد هستند، شب هنگام، به يكباره خالي از سكنه مي‌شوند. به همين دليل از ساعت چهار و پنج عصر اين مناطق يكدفعه به شهرمردگان بدل مي‌شوند و شب‌ها حتي تردد در آنها براي شهروندان خوفناك است. چرا كه به محلي امن براي رشد و بروز انواع بزه‌ها تبديل مي‌شوند. از تجمع معتادان تا زنان بي‌سرپرست. وي تبديل اين مناطق به بخش‌هاي گردشگري و تفريحي را از جمله مهم‌ترين راهكارهاي حل اين معضل نوظهور تهران مي‌داند و مي‌گويد: اين مناطق از پتانسيل‌هاي خوبي براي جذب گردشگران تهراني و ايراني و خارجي برخوردارند. ازجمله ساختمان‌ها و بافت‌هاي تاريخي و... كه مي‌تواند هر بيننده‌اي را مسحور كند. حكيمي‌پور البته براين نكته نيز تاكيد دارد كه براي بازگرداندن روح زندگي به اين مناطق بايد طرح‌هاي علمي لازم تدوين و تمام زواياي آن بررسي شود. اين عضو شوراي شهر همچنين معتقد است كه براي آشتي مردم با اين محلات و مسكوني كردن مجدد آنها؛ بايد نه فقط شهرداري كه تمام سازمان‌هاي مرتبط مانند: ميراث فرهنگي، اوقاف و... وارد گود شوند و با تقويت جاذبه‌هاي آنها، اين محلات را به نقاطي امن و قابل سكونت براي شهروندان تبديل كنند.
محمد سالاري، رييس كميسيون شهرسازي و معماري شوراي شهر اما از منظري ديگر به اين طرح مي‌نگرد. وي شبمردگي اين مناطق پايتخت را پديده‌اي مي‌داند كه نتيجه تغيير كاربري مسكوني به تجاري است. به گفته او زنگ خطر شب مردگي براي منطقه 6 و حتي برخي محلات منطقه 3 نيز به صدا درآمده است به‌طوري كه براساس آمار شهرداري اين مناطق طي چند سال حجم تغيير كاربري‌هاي مسكوني به اداري 55 درصد رشد داشته است. وي معتقد است كه بعد از مناطق 11و 12، امروز اين پديده آرام آرام درحال نفوذ درمنطقه 6 است و به عنوان دليلي براين ادعا مي‌گويد: چه دليلي بهتر از اينكه اين منطقه هم اينك بيشترين آمارتخلفات تبديل مسكوني به تجاري را در تهران دارد؟ وي در ادامه به ابعاد اجتماعي اين پديده اشاره مي‌كند و مي‌گويد: شبمردگي اين مناطق موجب شهرمردگي شده و باعث مي‌شود تا پليس، نيروهاي امنيتي و سازمان‌هاي اجتماعي و مددكاري براي كنترل و انجام وظايف خود در اين مناطق با مشكلات فراواني مواجه باشند و به همان نسبت، اين مناطق به مامني براي خلافكاران و معتادان و مجرمان تبديل مي‌شود. به گفته سالاري يكي از بندهاي طرح تفصيلي، بهانه‌اي است براي تبديل كاربري‌ها دراين مناطق: براساس اين بند، شهرداري‌ها مي‌توانند در قالب ايجاد پشتيبان‌هاي سكونت، ساختمان‌هاي مسكوني را به مشاغلي مانند نانوايي‌ها، ميوه‌فروشي‌ها و از اين دست اختصاص دهند اما همين بند، بهانه‌اي شده براي رشد غيرقانوني و قارچ‌گونه بخش‌هاي تجاري و اداري در اين مناطق. وي در پاسخ به اين سوال كه چرا شهرداري مجوز تغيير كاربري را صادر مي‌كند نيز مي‌گويد: بخشي از اين تغيير كاربري‌ها به شكل غيرقانوني صورت مي‌گيرد. بخشي از آن هم مربوط به مصوبه مجلس است كه براساس آن مشاغلي مانند سردفتران، وكلا و... مي‌توانند در واحدهاي مسكوني كار كنند. بخشي از آن هم به نگاه درآمدزايي شهرداري برمي‌گردد. به هر حال بايد اين مصوبات و رويكرد‌ها همگي اصلاح شود. ضمن آنكه گردشگري شبانه، امروز يكي از محل‌هاي درآمدزا براي شهرداري‌هاي شهرهاي بزرگ جهان است. چرا ما نبايد از اين روش براي بازگرداندن روح زندگي و آشتي مردم با بافت سنتي و قديمي شهر استفاده كنيم؟ در همين‌باره حميدرضا نيلي، معاون فني و طرح‌هاي شهري سازمان زيباسازي نيز به عنوان يكي از متوليان اجراي اين طرح به «اعتماد» مي‌گويد: ما از چندي قبل؛ كار مطالعه نورپردازي بافت‌هاي تاريخي و ارزشمند براي جذب گردشگران وشهروندان را آغاز كرده و به‌زودي اين كار را از طريق پيمانكاران عملياتي خواهيم كرد.