خيل بي‌شمار دانشجويان جلال ستاري
علي دهباشي
دكتر جلال ستاري در زمان تحصيلاتش در ژنو جزو حلقه دوستان و ياران حلقه ژنو بود. در اين حلقه شخصيت‌هايي نظير داريوش شايگان، داوود رشيدي، بزرگ نادرزاد، محمدعلي اميري و چند تن ديگر حضور داشتند. جلال ستاري به روان‌شناسي علاقه‌مند بود اما زماني كه به ايران بازگشت با توجه به دانشي كه از متدولوژي غرب داشت در حوزه فرهنگ ايران شروع به آناليز زمينه‌هاي گسترده‌اي از فرهنگ ايران كرد و در زمينه‌هاي اسطوره‌اي در بخش‌هايي از فرهنگ ايران به صورت تك‌نگاري كارهاي موثري را انجام داد.
بسياري از مباحثي كه اكنون مورد توجه برخي روشنفكران و نويسندگان است مباحثي است كه او چندين دهه قبل مطرح مي‌كرد مثلا بحث‌هاي طولاني درباره «نزاع بر سر قدرت فرهنگ در غرب»، «مساله اسطوره و روان‌شناسي»، «تحليل مضامين و قهرمانان و متون ادبي و اسطوره‌اي ادبيات فرهنگ ايران» كه در كتاب‌هاي «حالات عشق مجنون»، «افسون شهرزاد» كه درباره هزار و يك شب بود، «درد عشق زليخا»، «عشق صوفيانه» و پژوهش درباره قصه «اصحاب كهف»، پژوهش درباره قصه «يونس و ماهي». پژوهش درباره «كنعان و دختر ترسا»، پژوهش در قصه «سليمان و بلقيس»، تحقيق مستقلي درباره گفت‌وگوي شهرزاد و شهريار آورده شده است. با توجه به اين كتاب‌ها ما با بخشي از مضامين فرهنگ و ادب كهن خودمان با ابزار مدرن نقد و بررسي كه جلال ستاري مي‌كرد آشنا شديم. وجه ديگر كارهاي جلال ستاري تئاتر است كه ناشناخته مانده است. كتاب‌هاي «نمايش در شرق»، «نماد و نمايش»، «آيين و اسطوره در تئاتر»، «تراژدي و انسان»، «پرده‌داري و شبيه‌سازي» و «تقليد و تماشا» از جمله آثاري است كه او در آنها به نقد ادبيات نمايشي ايران پرداخته است. در كنار اين آثار بايد از كتاب‌هايي ياد كنيم كه در آنها ستاري سياست‌هاي فرهنگي جامعه را مورد نقد قرار داده است. نمونه آنها «بي‌دولتي فرهنگ» است كه يكي از آثار شجاعانه‌اي است كه او به شكلي صريح به تحليل فعاليت‌هاي فرهنگي و هنري در چند دهه پرداخت. ترجمه بخش ديگري از زمينه‌هاي كاري اين پژوهشگر و مترجم است كه آثار بزرگان اسطوره‌شناسي مثل ميرچا الياده را به فارسي برگردانده. دكتر جلال ستاري هم به زبان انگليسي و هم به زبان فرانسه مسلط بود و از زبان فرانسه ترجمه مي‌كرد. «رساله در تاريخ اديان» نوشته ميرچا الياده، «رمز‌پردازي آتش» نوشته ژان پير بايار، «هنر مقدس (اصول و روش‌ها) » اثر تيتوس بوركهارت، «تراژدي و انسان» نوشته آندره بونار، «روانكاوي آتش» اثر گاستون باشلار و ده‌ها كتاب ديگر از جمله كتاب‌هايي است كه با ترجمه او منتشر شده‌اند. ستاري بيش از 10 جلد با عنوان جهان اسطوره‌شناسي هم كه مجموعه مقالاتي با نويسندگان شخصيت‌هايي مانند ژرژ دومزيل اسطوره‌شناس و متخصص زبان‌شناس تاريخي فرانسوي بود را ترجمه كرد. آنچه گفته شد تنها گوشه‌اي از كارهايي بود كه جلال ستاري انجام داد. او در ارتقاي سطح فرهنگي، ادبي و تاريخي نويسندگان و هنرمندان ما نقش مهمي داشت. بسياري وام‌دار او هستند. ستاري گرچه هرگز در ايران تدريس نكرد ولي گروه بزرگي از اهالي هنر و فرهنگ دانشجوي او از طريق آثارش هستند.يادش گرامي