تلاش‌ها در نيويورك براي تعيين زمان بازگشت به وين ادامه دارد
جدال ايران و امريكا بر سر «نشانه مثبت و منفي»
گروه ديپلماسي
ايران و افغانستان، دو محور بسياري از رايزني‌هاي ديپلماتيك جاري در نيويورك در يك هفته گذشته بودند. دو پرونده‌اي كه به‌رغم ظاهر منفك از هم بي‌ارتباط با يكديگر هم نيستند و طبيعتا تعامل با ايران در حوزه برجام مي‌تواند بستري براي همكاري چندجانبه با تهران براي مديريت بحران ناشي از سقوط جمهوريت و روي كار آمدن طالبان در افغانستان هم باشد. هرچند كه برگزاري رسمي و حضوري اين دور از نشست‌هاي سالانه مجمع عمومي، جنب و جوش را به سالن‌هاي سوت و كور سازمان ملل متحد بازگرداند، اما مهم‌ترين رايزني‌ها در حاشيه نشست اصلي صورت گرفت. حضور حسين اميرعبداللهيان، وزير خارجه تازه نفس ايران در نخستين سال حضور در راس اين وزارتخانه در نيويورك فرصتي براي آشنايي وزراي خارجه ساير كشورها با او و همچنين آشنايي نسبي با ديدگاه‌هاي فردي شد كه خواسته يا ناخواسته در جناح مقابل محمدجواد ظريف، وزير خارجه پيشين قرار دارد. هرچند كه به گفته بسياري از مقام‌ها در ايران و حتي به اعتراف شخص محمدجواد ظريف، وزير خارجه صرفا مجري سياست‌هاي نظام در حوزه سياست خارجي است اما براي كساني كه در 16 سال گذشته شاهد تفاوت‌هاي رويكرد ايران در دو دولت متفاوت محمود احمدي‌نژاد و حسن روحاني بودند، گفت‌وگو با اميرعبداللهيان، وزير خارجه دولت سيزدهم دليلي بيش از آشنايي مرسوم در مراوده‌هاي ديپلماتيك داشت.
تداوم سياست تهديد و ترغيب واشنگتن
در 48 ساعت اخير رسانه‌ها شاهد نوعي از دوئل ديپلماتيك ميان ايران و ايالات متحده درباره سرنوشت مذاكرات برجام بودند. آنتوني بلينكن وزير خارجه ايالات متحده از هر فرصتي چه ديدار با همتاهاي خود از كشورهاي عضو برجام چه رايزني با جوزپ بورل مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا و چه جمع اعضاي دائم شوراي امنيت يا حضور در جمع همتاهاي خود از شوراي همكاري خليج فارس يا حتي گفت‌وگو با رسانه‌ها براي سخن گفتن از ايران استفاده كرد. بلينكن در تمام اين گفت‌وگوها همزمان از آنچه تعلل ايران در بازگشت به برجام مي‌خواند انتقاد كرد و نسبت به تشديد تحريم‌ها در صورت عدم بازگشت ايران به مذاكرات هشدار داد، ابراز اميدواري هم كرد كه در صورت بازگشت زودتر ايران به رايزني‌هاي وين، نيازي به استفاده از «طرح بي» (طرح جايگزين بايدن در صورت عدم موفقيت مذاكرات احياي برجام) نباشد. همزمان با سخنان بلينكن يك مقام امريكايي از وزارت خارجه اين كشور هم در گفت‌وگوي آنلاين با خبرنگاران امريكايي ادعا كرد كه كشورهاي حاضر در برجام از مجموع نشست‌هاي برگزار شده با وزير خارجه ايران به اين نتيجه نرسيده‌اند كه تهران به زودي به مذاكرات بازخواهد گشت.
به گزارش خبرگزاري فارس، بلينكن بامداد جمعه (به وقت تهران) در يك كنفرانس خبري مدعي شد با توجه به پيشرفت‌هاي هسته‌اي ايران ممكن است زماني برسد كه بازگشت دوجانبه به برجام براي امريكا در بردارنده منافع ناشي از اجراي توافق اوليه را نداشته باشد. وزير خارجه ايالات متحده اين موضع را براي دومين بار در دو هفته اخير تكرار كرد . او پيش از اين نيز گفته بود كه پيشرفت‌هاي هسته‌اي ايران ممكن است كار را به نقطه‌اي برساند كه بازگشت به توافق اوليه، همان منافع توافق قبلي را نصيب امريكا نمي‌كند. بلينكن در كنفرانس خبري بامداد جمعه نيز مدعي شد با گذشت هر روز بازگشت به برجام اوليه به كاري دشوارتر تبديل مي‌شود. پيش از بلينكن يك مقام ارشد وزارت خارجه امريكا هم در اظهاراتي كه مشخصا براي تاثيرگذاري بر فضاي شكل گرفته پيرامون عدم اعلام زمان مشخص از سوي تهران براي بازگشت به وين مطرح شد، مدعي شده بود پنجره احياي توافق هسته‌اي هنوز باز است اما تهران هنوز نشانه‌اي از تمايل به آغاز اين گفت‌وگوها در وين يا از سرگيري مذاكرات از نقطه توقف آن در ماه ژوئن نشان نداده است.ما هيچ چيزي نشنيده‌ايم؛ نه درباره تاريخ مذاكرات و نه درباره مقاصد ايران براي ادامه مذاكراتي كه در وين آغاز شده است. اگر به‌زودي به گفت‌وگوها برنگرديم به نقطه‌اي مي‌رسيم كه پيشرفت‌هاي هسته‌اي ايران بر اينكه آيا برجام هنوز هم موثر است يا نه مستقيما اثرگذار خواهد بود. ممكن است ما به اين جمع‌بندي برسيم كه ايران مسير متفاوتي را دنبال مي‌كند و آنگاه مجبور خواهيم بود بر همين اساس اقدام كنيم.
اين مقام امريكايي مدعي شده دولت «جو بايدن» در حال تدوين برنامه‌هاي اقتضايي براي حالتي است كه ايران به پيشرفت‌هاي هسته‌اي ادامه دهد و از «بازگشت به برجام» خودداري كند: «چنانچه نگراني‌اي درباره پلان B وجود داشته باشد درباره پلان B ايران است و اينكه آنها بخواهند برنامه هسته‌اي‌شان را تقويت كنند و براي بازگشت به برجام تعامل جدي نكنند.»
تاكيد وزير خارجه ايران بر باز بودن
پنجره ديپلماسي
مجموع اين اظهارنظرها با واكنش حسين اميرعبداللهيان در گفت‌وگو با رسانه امريكايي «ان‌بي‌سي» و همچنين صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران روبه‌رو شد. از سوي ديگر وزير خارجه دولت سيزدهم روز گذشته در نيويورك نخستين نشست با اهالي رسانه‌هاي امريكايي را هم برگزار كرد كه محتواي سخنان منتشر شده به نقل از او حكايت از تكرار موضع ايران درباره زمان بازگشت به مذاكرات براي احياي برجام را دارد. محور اصلي پاسخ وزير خارجه ايران تاكيد بر تمايل تهران براي توسل به ديپلماسي به منظور خارج شدن پرونده احياي برجام از بن‌بست اما همزمان حفظ لحن مطالبه‌گري از ايالات متحده و اروپا بود.
نخستين گفت‌وگوي «حسين اميرعبداللهيان» با يك رسانه امريكايي در خاك ايالات متحده عملا به فرصتي براي وزير خارجه ايران براي پاسخگويي به ادعاهاي مقام‌هاي شناس و ناشناس امريكايي تبديل شد. اميرعبداللهيان در مصاحبه با شبكه «ان‌بي‌سي» گفت: «ايران آماده است به زودي مذاكرات احياي برجام را از سر بگيرد، اما دولت بايدن با عدم لغو تحريم‌هاي اقتصادي و اعمال تحريم‌هاي جديد عليه تهران، نشانه منفي ارسال كرده است.«جو بايدن» رييس‌جمهور امريكا بايد با اقدامات ملموس اظهارات خود درباره ديپلماسي را تاييد كند تا به ايران نشان دهد كه واشنگتن در احياي توافق هسته‌اي ۲۰۱۵ جدي است.آنها مي‌گويند: «ما آماده بازگشت به عمل به تعهدات خود هستيم»، با اين حال هيچ اقدامي براي نشان دادن و اثبات اراده واقعي به دولت جديد ايران و به ملت ايران انجام نشده است و بدتر از آن، در عين حال آنها تحريم‌هاي جديد اعمال كرده‌اند. پس از آنكه «دونالد ترامپ» رييس‌جمهور سابق امريكا، اين كشور را سه سال پيش از توافق خارج كرد، برعهده ايالات متحده است كه نشان بدهد در بازگشت به اين توافق جدي است. به عبارت ديگر، بايدن رفتار رييس‌جمهور سلف خود، ترامپ را در قبال ايران مورد انتقاد قرار مي‌داد و مي‌دهد، اما در عين حال حجم پرونده تحريم‌هايي كه ترامپ عليه ايران ايجاد كرد، با دقت توسط بايدن حفظ مي‌شود. اگر امريكا درباره پيگيري مذاكرات جدي بود، چرا به انباشت اقدامات (ضد ايراني) ادامه داد؟» و افزود: «اين يك نشانه منفي، پيامي براي ايران است.»
وزير امور خارجه با بيان اينكه دولت جديد ايران در حال ارزيابي گفت‌وگوهاي دولت قبلي ايران است، تصريح كرد: واقعيت امر اين است كه سال‌هاست هيچ مزيتي از برجام به دست نياورده‌ايم.ما در حال ارزيابي هستيم و مي‌توانم به شما بگويم كه جلسات زيادي داشته‌ايم و پنجره ديپلماسي و مذاكرات را باز نگه مي‌داريم و ما به زودي به مذاكرات باز خواهيم گشت.
او سپس با اشاره به ديدارهاي خود با مقام‌هاي اروپايي در حاشيه مجمع عمومي سازمان ملل گفت كه ايران اين هفته گفت‌وگوهاي سازنده‌اي با مقام‌هاي آلماني و انگليسي درباره موضوع هسته‌اي داشته و قرار است روز جمعه (به وقت ايالات متحده) با مقامات فرانسوي ديدار كند. وزير خارجه در پاسخ به سوالي در خصوص امريكايي‌هاي بازداشتي در ايران گفت: ايران براي تبادل زندانياني كه در هر دو كشور هستند، آماده است. رييس دستگاه ديپلماسي ايران اظهار داشت: ما تبادل زندانيان و پتانسيل آن را يك مساله كاملا بشردوستانه مي‌دانيم.
تصويب چند طرح ضدايراني در مجلس نمايندگان امريكا
مجلس نمايندگان امريكا روز گذشته نسخه‌اي از لايحه بودجه دفاعي سال ۲۰۲۲ را به تصويب رساند. برخي مفاد اين طرح به دنبال ملزم كردن دولت به اقداماتي ضد ايران است. براساس ترجمه خبرگزاري فارس، يكي از بندهاي اين مصوبه به «گزارش‌دهي درباره روابط نظامي ايران و چين» اختصاص يافته است. در اين بند آمده است: حداكثر ۱۸۰ روز بعد از تاريخ اجرايي شدن اين قانون و طي ۴ سال آينده به صورت سالانه، وزير دفاع بايد گزارشي مشتمل بر ارزيابي‌هايي مفصل از موارد ذيل به كميته‌هاي نيرهاي مسلح مجلس نمايندگان و سنا ارايه بدهد:
۱) روابط نظامي ميان ايران و چين، از زمان منقضي شدن قطعنامه ۲۲۳۱ شوراي امنيت سازمان ملل متحد در اكتبر ۲۰۲۰؛
۲) تاثيرات مستقيم يا غيرمستقيمي كه فسخ مجوزها و معافيت‌هاي تحريمي يا تعليق تحريم‌هاي اقتصادي عليه ايران ممكن است بر استفاده از چنين ابزارهايي يا اثربخشي آنها به جاي بگذارد.
در يكي ديگر از بندهاي اين مصوبه از دولت امريكا خواسته شده حداكثر ۱۸۰ روز بعد از اجرايي شدن اين قانون و پس از آن هر ۶ ماه يك‌بار گزارشي درباره توانمندي‌هاي نظامي ايران و پيشرفت‌هاي آن تقديم كميته‌هاي مقتضي مجلس سنا و مجلس نمايندگان كند.
پيش از اين پايگاه «واشنگتن فري‌بيكن» گزارش داده بود: «كميته مطالعاتي جمهوري‌خواهان» به عنوان بزرگ‌ترين فراكسيون حزب جمهوري‌خواه در كنگره كه از ماه‌ها پيش تحقيقات درباره ديپلماسي دولت بايدن با ايران را شروع كرده در تدوين اين طرح‌هاي ضد ايراني نقش داشته است.»
يكي از اين طرح‌ها، وزارت خزانه‌داري امريكا را ملزم مي‌كند در صورت صدور معافيت تحريمي براي ايران، فورا كنگره را از اين موضوع مطلع كند. هدف از اين طرح، جلوگيري از كنار گذاشتن كنگره از وضعيت مذاكرات دولت بايدن با ايران عنوان شده است.
در طرح ديگر، از دولت بايدن خواسته شده گزارشي با موضوع «عمليات‌هاي مخرب ايران در خاك امريكا» به كنگره ارائه دهد. فري‌بيكن مدعي شده هدف از ارايه اين طرح رسيدگي به افزايش فعاليت ايران در خاك امريكاست.
طبق گزارش فري‌بيكن در سومين طرح از وزير دفاع امريكا خواسته شده كنگره را از «تهديدهاي كوتاه‌مدت و بلندمدت مربوط به شبه‌نظاميان تحت حمايت ايران در عراق» مطلع كند.