آلودگي هوا در شهر سلامت زنان را به خطر انداخته است
زهرا نژادبهرام
همه‌ساله در فصل‌هاي سرد سال كه جريان هوا محدود و برودت هوا قابل تامل است، آلودگي هوا به عنوان مهم‌ترين مساله كلانشهرها به ويژه تهران طرح مي‌شود. در اين ميان روند رو به رشد آلودگي هوا به رغم تصويب قانون هواي پاك در سال 96 كه 17 دستگاه دولتي را مسوول رعايت آن كرده است هنوز نتوانسته راهكار مطلوبي براي كاهش آلودگي و حفاظت از پاكي هوا به عمل آورد. زنان يكي از اصلي‌ترين بخش‌هاي ساكن در شهر هستند كه بر اثر آلودگي هوا دچار بيماري‌هاي متعدد تنفسي و قلبي و ريوي، ناباروري، سقط‌هاي خاموش و جنين‌هاي نارس مي‌شوند. به خطر افتادن سلامت مادران و كودكان مهم‌ترين مساله در سلامت شهروندان است كه منجر به سقط‌هاي پنهان و نارسايي‌هاي جدي در جنين‌هاي متولدشده مي‌گردد. در مطالعه‌اي كه توسط پژوهشگران (1) صورت گرفته است آلودگي هوا باعث مرگ‌هاي نوزادي ناشي از مشكلات تنفسي مي‌شود. ارتباط بين وزن كم هنگام تولد، تاخير رشد داخل رحمي و آلودگي هوا تاييد شده است. سطوح بالاي آلودگي هوا، باعث نقايص DNA در نوزادان مي‌شود. همچنين خطر مرگ‌ومير، بيماري‌هاي دوران كودكي، فشارخون، بيماري عروق كرونر و ديابت غير وابسته به انسولين در افرادي كه در دوران جنيني با سطوح بالاي آلودگي هوا مواجه شده‌اند، افزايش مي‌يابد.
به عبارت ديگر مواجهه با هواي آلوده در دوران بارداري باعث افزايش نتايج نامطلوب بارداري شده و بر رشد و سلامت ساير دوران زندگي تاثير مي‌گذارد. در گزارشي كه ايرنا (2) منتشر كرده متخصصين زنان و مامايي گفته‌اند آلودگي هوا روي رشد ذهني، عملكردي و هوشي جنين اثر مي‌گذارد، هواي آلوده علاوه بر زندگي امروز، زندگي آيندگان را هم درگير خواهد كرد. براساس برخي آمارها و مطالعات كه ايسنا (3) منتشر كرده است بررسي روند بلندمدت ۱۶ ساله وضعيت هواي شهر تهران نشان داد كه اگرچه در اين بازه زماني ميزان دو آلاينده مونواكسيد كربن و دي‌اكسيد گوگرد به دليل اجراي سياست‌هاي ارتقاي كيفي فناوري ساخت و سوخت مصرفي وسايل نقليه، تا سطح استانداردهاي ملي و بين‌المللي كاهش داشته است اما در خصوص ساير آلاينده‌ها شرايط به اين صورت نيست. سطح غلظت بيشتر آلاينده‌ها دو تا چهار برابر بيشتر از حدود استاندارد ملي و بين‌المللي است. در اين مطالعه سه دوره كلي براي آلودگي هواي شهر تهران تعيين شد: دوره اول: سال ۱۳۸۱ تا ۱۳۸۵ (مونوكسيد كربن)، دوره دوم: ۱۳۸۶ تا ۱۳۸۸ (ذرات معلق كمتر از ۱۰ ميكرون) و دوره سوم: ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۶ (ذرات معلق كمتر از ۲.۵ ميكرون). البته اين مهم در سراسر جهان نگراني‌هاي جدي ايجاد كرده است؛ آلودگي هوا به عنوان بزرگ‌ترين مخاطره زيست‌محيطي براي سلامت جوامع معرفي شده است، در يك تخمين كلي آلودگي هوا عامل سالانه بيش از ۷ ميليون مرگ زودرس در جهان است و آن را به عنوان چهارمين علت مهم مرگ زودرس در دنيا مي‌شناسند. مهم‌ترين علت آلودگي هوا در ماه‌هاي سرد سال افزايش غلظت ذرات معلق كمتر از ۲.۵ ميكرون است. براساس آخرين اطلاعات منتشرشده شهر تهران، سهم منابع متحرك مانند تاكسي‌ها، خودروهاي شخصي، اتوبوس‌ها و... در توليد ذرات معلق ۶۰ درصد است كه در اين بين خودروهاي ديزلي پررنگ‌ترين نقش را دارند. ذرات معلق يكي از خطرناك‌ترين آلاينده‌هاي موجود در هوا هستند و مي‌توانند بيماري‌هاي قلبي و ريوي را تشديد كنند و در مواجهه طولاني‌مدت سبب بروز حملات قلبي و ابتلا به آسم شوند. ذرات معلق با قطر كمتر از ۲.۵ ميكرون به عنوان مهم‌ترين آلاينده هوا شناخته مي‌شوند كه در سال ۲۰۱۶ ميلادي ۴.۱ ميليون مرگ زودرس ناشي از بيماري‌هاي قلبي، سكته، سرطان ريه، بيماري‌هاي ريوي و اختلالات تنفسي به اين آلاينده نسبت داده شد. ازاين‌رو توجه به اين مهم كه زنان و كودكان اصلي‌ترين گروه در معرض خطر براي آلودگي هوا هستند لزوم توجه به سلامت آنان براي جامعه الزامي است. درواقع بروز مسائلي جدي نظير مشكلات اقتصادي و تحريم‌ها از يك‌سو و كم‌توجهي دستگاه‌ها و سازمان‌ها به وظايف قانون هواي پاك كه آنها را مسوول اقدامات جدي مي‌كند به همراه عدم تاكيد به ضرورت ايجاد محدوديت‌هاي جدي نظير زوج و فرد كردن خودروها از درب منزل، ممنوعيت تردد خودروهاي سنگين، توقف عمليات ساختماني، تعطيلي كارخانه‌هاي آسفالت و.... جملگي اقداماتي كوتاه‌مدت است كه بايد در شرايط حساس نظير روزهاي اخير به اجرا گذاشته شود اما مسووليت واقعي جاري‌سازي قانون هواي پاك بر عهده سازمان محيط زيست و هيات دولت است كه بايد با به‌كار‌گيري اقدامات جدي مانع ايجاد آلودگي شوند. سال گذشته استفاده از سوخت مازوت براي نيروگاه‌ها مساله جدي براي آلودگي هوا بود كه با نوعي كم‌توجهي همچنان با طرح مسائلي نظير محدوديت منابع گازي براي مصرف آنها ادامه دارد. نگراني از سلامت زنان، اصلي اساسي براي مديريت شهري و كشور است چرا كه زنان مادران آينده و فرزندان آنان آينده‌ساز اين كشور هستند. توجه به راهكارهاي كشورهاي ديگر در كنترل آلودگي هوا و استفاده از ظرفيت آنها براي كاهش آلودگي اقدامي نيست كه بتوان از آن عبور كرد! موضوع آلودگي هوا و صنايع آلاينده و تغييرات اقليمي امروزه مساله اساسي كشور و جهان(4) است، مرتبط ساختن مسائل سياسي كشور با موضوع تغييرات اقليمي و آلودگي هوا منجر به هزينه‌هاي سنگين مي‌شود! مساله سلامت از اولويت‌هاي اصلي هر كشور است به ويژه مادر و كودك كه نقش حياتي در سرنوشت و آينده جوامع ايفا مي‌كنند. ازاين‌رو لازم است اقدامات جدي براي سلامت شهروندان در برابر آلودگي هوا با راهكارهاي كوتاه‌مدت و ميان‌مدت صورت پذيرد وگرنه جمعيت كشور و طرح‌هاي حمايت از خانواده و سلامت آنان در كنار موضوع فراگير كرونا كه كشور را دو سال است در بحران جدي وارد كرده و آسيب‌هاي فراواني را به وجود آورده اثرگذار نخواهد بود. حفاظت از فضاي سبز و باغات از يك سو و گسترش اين فضاها بستري مطلوب براي رسيدن به هواي پاك است كه در حيطه اختيارات مديريت شهري است. مصوبه خانه باغ تلاشي براي اين مهم بود كه به پيوست سوم طرح جامع ملحق شد و اميد است مديريت جديد شهري بر اين مهم پافشاري كند. فراموش نكنيم كه مسووليت اصلي آلودگي هوا بر دوش دولت است و مديريت شهري تنها يك عضو از كانون اين مديريت است كه در اندازه اختيارات تنها مي‌تواند اقدامات كوتاه‌مدت را داشته باشد. زنان تهراني و كلانشهرها امروزه انواع مشكلات اقتصادي و اجتماعي را تجربه مي‌كنند كه به قدر كافي براي سلامت آنان زيان‌بار است. كرونا كه سلامت آنان را هدف قرار داده اكنون در كنار آلودگي هوا به عنوان دو عنصر اصلي و زيان‌بار براي سلامت زنان است كه حيات آنها را نشانه گرفته و لزوم توجه به آن الزامي است.
1-https://ijogi.mums.ac.ir/article_2957.html
2- https://www.irna.ir/news/84181739
3-https://www.isna.ir/news/99060504013
4- مطابق گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، در سراسر جهان سالانه حدود هفت میلیون نفر در اثر بیماری‌های منتسب به آلودگی هوای محیط آزاد و محیط داخل جان خود را از دست می‌دهند که از این تعداد حدود ۳.۷ میلیون مرگ منتسب به آلاینده‌های هوای محیط آزاد است. به عبارت دیگر هر روز حدود ١٠ هزار نفر در اثر بیماری‌های منتسب به آلودگی هوای محیط آزاد جان خود را از دست می‌دهند که حدود ۸۸ درصد از این موارد در کشورهای با درآمد کم و متوسط اتفاق افتاده است.