بريتانيا و فرانسه همصدا با ايالات متحده ايران را به تلاش براي ساخت بمب هسته‌اي متهم كردند
تلاش غربي‌ها براي به شكست كشاندن مذاكرات
شهاب شهسواري
قرار است امروز دور هفتم مذاكرات هسته‌اي در وين [دور نخست مذاكرات در دولت سيزدهم] بعد از يك هفته توقف از سر گرفته شود، اما همزمان دولت‌هاي اروپايي همصدا با امريكا، ايران را متهم به تلاش براي اطاله مذاكرات با هدف رسيدن به مواد شكافت‌پذير لازم براي توليد سلاح هسته‌اي كردند. اظهارنظرهاي غيرسازنده از سوي طرف‌هاي مذاكراتي ايران كه از يك سو اتهام‌زني و از سوي ديگر تهديد مي‌كنند، باعث شده است تا نگراني‌ها در خصوص جديت طرف‌هاي غربي براي رسيدن به نتيجه مطلوب در مذاكرات مورد ترديد قرار بگيرد. دولت ايالات متحده امريكا كه تا روز چهارشنبه، هنوز براي شركت در ادامه مذاكرات اعلام آمادگي نكرده بود و مقام‌هاي ارشد ديپلماتيك اين كشور به رسانه‌ها گفته بودند كه هنوز تاريخ ازسرگيري مذاكرات‌شان قطعي نشده است، چهارشنبه مجموعه‌اي از تحريم‌هاي جديد را عليه مقام‌هاي ايراني اعلام كردند. اعلام تحريم‌هاي جديد امريكا با واكنش سخنگوي وزارت امورخارجه مواجه شد كه تاكيد كرد تشديد تحريم‌ها، اهرم فشاري به امريكا در مذاكرات نمي‌دهد.
همزمان شبكه «الميادين»، عصر چهارشنبه، به نقل از چند منبع آگاه خبر داد كه هيات اعزامي ايران به مذاكرات وين پنج شرط براي 1+4 دارد. به گزارش فارس، اين شبكه لبناني به نقل از منابع مذكور نوشت: «خواسته‌ها اولا رفع تحريم‌هاي مربوط به توافق هسته‌اي و... است.» اين منابع اضافه كردند: «از جمله شروط همچنين راستي‌آزمايي درباره رفع تحريم‌ها و كسب ضمانت است.» بنا بر اين گزارش، «از جمله ديگر شروط هيات ايراني در گفت‌وگوهاي وين، جبران خسارت‌هاي ايران و بازگشت تمامي طرف‌ها به تعهدات ذيل توافق است.»
امروز؛ زمان از سرگيري دور هفتم مذاكرات
يك روز بعد از آنكه رسانه‌هاي ايران به نقل از علي باقري‌كني، معاون سياسي وزارت امورخارجه و رييس هيات مذاكره‌كننده ايراني تاريخ از سرگيري مذاكرات را روز پنجشنبه اعلام كردند، انريكه مورا، دبيركل سرويس اقدام خارجي اتحاديه اروپا با انتشار پيامي در شبكه اجتماعي توييتر اين خبر را تاييد كرد. اين تاريخ در شرايطي تاييد شد كه «مقام ارشد ديپلماتيك امريكايي» در گفت‌وگو با رسانه‌هاي غربي مدعي شده كه تاريخ نشست هنوز نهايي نشده است. اين خبر را خبرگزاري رويترز و لورا روزن، خبرنگار مستقل به نقل از مقام ارشد وزارت خارجه امريكا منتشر كرده‌اند. انريكه مورا در پيام خود نشست پنجشنبه را ادامه دور هفتم مذاكرات توصيف كرده است نه دور هشتم كه به معناي استمرار دور قبل، به‌‌رغم توقف يك هفته‌اي مذاكرات است. شش دور پيشين مذاكرات از سيزدهم فروردين ماه سال جاري تا اواخر خرداد ماه در وين برگزار شده بود و به دليل تغيير دولت در ايران، 5 ماه ميان آخرين دور مذاكرات تيم پيشين با از سرگيري مذاكرات فاصله افتاد. سخنگوي وزارت خارجه جمهوري اسلامي ايران اين هفته اعلام كرده بود كه اعضاي تيم مذاكره‌كننده ايراني در طول روزهاي گذشته در وين به رايزني‌هاي كارشناسي خود ادامه مي‌دادند. اين اظهارات توسط ميخاييل يوليانف، نماينده روسيه در سازمان‌هاي بين‌المللي مستقر در وين هم اين خبر را تاييد كرده است و در توييتر نوشت: «ديدارهاي غيررسمي در راستاي آمادگي براي از سرگيري هفتمين دوره مذاكرات، پيش از اين آغاز شده‌اند.»
اظهارات وزراي خارجه بريتانيا و فرانسه
در شرايطي كه مقام‌هاي بدون نام امريكا به صورت گسترده در حال اتهام‌زني به طرف ايراني هستند كه تلاش دارد با اطاله مذاكرات، ذخيره اورانيوم غني شده خود را به حدي برساند كه توانايي ساخت سلاح هسته‌اي داشته باشد، وزراي خارجه فرانسه و بريتانيا، دو قدرت اروپايي عضو برجام هم با تكرار ادعايي مشابه در آستانه از سرگيري مذاكرات هسته‌اي نگراني‌ها در مورد شكست مذاكرات را افزايش داده‌اند.
ليز تراس، وزير خارجه بريتانيا در اظهاراتي كه به نظر مي‌رسد با هدف افزايش فشار به ايران بيان شده، در سخناني در انديشكده چتم‌هاوس گفته است: «اين آخرين بخت براي ايران است كه همكاري كند و من عميقا از آنها مي‌خواهم كه اين كار را بكنند، چراكه ما عزم جدي داريم كه در همكاري با متحدان‌مان اجازه ندهيم ايران به سلاح هسته‌اي دست پيدا كند. در نتيجه آنها بايد به اجراي برجام برگردند و اين منافع آنها را هم تامين مي‌كند.»
وزير خارجه فرانسه هم در نشست يك كميته پارلمان با اشاره به دور هفتم مذاكرات ايران و 1+4 گفته است: «برخي عناصر مذاكرات چندان دلگرم‌كننده نبود.» ژان ايو لودريان، وزير خارجه فرانسه ادامه داد: «ما اين احساس را داريم كه ايراني‌ها مي‌خواهند مذاكرات طولاني شود و هر چه طولاني‌تر شود آنها از تعهدات‌شان دورتر مي‌شوند و به ظرفيت براي توليد سلاح هسته‌اي نزديك‌تر مي‌شوند.» وزير خارجه فرانسه گفته است كه پيشنهادات ايران را مبنايي براي رسيدن به يك توافق نمي‌داند.
اظهارنظر دو طرف اروپايي برجام در حالي بيان مي‌شود كه دو روز قبل از آنها سومين كشور اروپايي آلمان هم در اظهارنظري رسمي، پيشنهادهاي ايران را غيرقابل قبول توصيف كرده بود. سخنگوي وزارت خارجه آلمان گفته بود: «ما پيشنهادها را با دقت و به‌طور كامل بررسي كرديم و به اين نتيجه رسيديم كه ايران تقريبا تمام مصالحه‌هايي را كه قبلا در ماه‌ها مذاكره سخت به دست آمده بود، نقض كرده است. اين پيشنهادها پايه‌اي براي پايان موفقيت‌آميز گفت‌وگوها نيست.» با تغيير روز گذشته در دولت آلمان، هنوز موضع دولت جديد در مورد مذاكرات وين مشخص نشده است. آنالنا بائربوك از حزب سبز به عنوان وزير خارجه آلمان معرفي شده است.
تحريم‌هاي جديد امريكا
امريكا درست مانند دوره پيشين مذاكرات بعد از اعلام تاريخ دور بعدي نشست، تحريم‌هاي جديدي را عليه ايران اعلام كرد. بار پيش، همزمان با اعلام زمان برگزاري دور هفتم گفت‌وگوهاي وين (دور نخست گفت‌وگوها در دولت سيزدهم) دولت امريكا تحريم‌هايي تحت عنوان مبارزه با توسعه برنامه پهپادي ايران عليه برخي مقام‌هاي، افراد و اشخاص حقوقي ايراني اعلام كرد. حالا بار ديگر همزمان با اعلام تاريخ از سرگيري دور هفتم مذاكرات امريكا به بهانه حقوق بشر، در كنار سوريه و اوگاندا، تحريم‌هايي را عليه 8 فرد و 4 نهاد ايراني اعمال كرده است.
سعيد خطيب‌زاده، سخنگوي وزارت امور خارجه جمهوري اسلامي ايران سه‌شنبه‌شب با انتشار پيامي در شبكه اجتماعي توييتر در واكنش به تحريم‌هاي جديد امريكا نوشت: «حتي در ميانه گفت‌وگوهاي وين، امريكا از اعمال تحريم عليه ايران دست بر نمي‌دارد. سخنگوي دستگاه ديپلماسي خاطرنشان كرد: واشنگتن قادر به درك اين مساله نيست كه كارزار شكست حداكثري و گشايش ديپلماتيك نقيض هم هستند.» وي افزود: «تشديد تحريم‌ها، نه تنها اهرم نمي‌سازد، بلكه در تضاد با جديت و حسن نيت ادعايي است.»
اظهارات تهديدآميز مقام‌هاي امريكايي
علاوه بر اعلام تحريم‌هاي جديد، مقام‌هاي امريكايي در گفت‌وگوهايي با خبرنگاران تهديدهايي را عليه ايران مطرح كرده‌اند. يكي از اين مقا‌م‌ها تلويحا تهديد كرده است كه اگر توافقي براي توقف پيشرفت برنامه هسته‌اي ايران تا پايان سه ماهه اول سال 2022 (اواسط فروردين 1401) به دست نيايد، زمان تصميم‌گيري براي استفاده از گزينه نظامي يا «اهرم‌هاي ديگر» براي مقابله با برنامه هسته‌اي ايران فرا مي‌رسد. اين اظهارنظرها با تكيه بر مفهوم ادعايي «فرصت گريز هسته‌اي» مطرح مي‌شود كه به ادعاي دولت‌هاي غربي به معناي زماني است كه ايران براي رسيدن به ميزان مواد شكافت‌پذير كافي براي توليد دست‌كم يك بمب هسته‌اي دست پيدا كند. در طول دو دهه گذشته، دولت ايران همواره تاكيد كرده كه هدف برنامه هسته‌اي ايران كاملا صلح‌آميز است و اساسا مفهوم گريز هسته‌اي در مورد برنامه هسته‌اي ايران معنايي ندارد. لورا روزن، خبرنگار مستقل در گزارشي مي‌نويسد كه يك ديپلمات ارشد ايالات متحده دوشنبه هفته جاري به او گفته است: «ما [امريكا] خودمان را براي جهاني آماده مي‌كنيم كه به دليل اقدامات ايران، ديگر برجامي وجود ندارد كه به آن باز گرديم.»
يك مقام ارشد ديگر امريكايي با اشاره به مفهوم ادعايي «گريز هسته‌اي» به لورا روزن گفته است: «نگراني اين است كه در فصل نخست سال آينده [2022] فرصت گريز هسته‌اي ايران آنقدر ناچيز شود كه در حاشيه خطاي محاسبه قرار بگيرد. آژانس بين‌المللي انرژي اتمي، جلسات حضوري‌اش را فقط هر هفته يك بار برگزار مي‌كند. ايراني‌ها هم چندان در روشن نگهداشتن دوربين‌ها خوب عمل نمي‌كنند. ما مي‌توانيم وارد دوره‌اي شويم كه آنها به سرعت وارد مرحله‌اي شوند كه ميزان لازم اورانيوم فوق‌العاده غني شده براي رسيدن به يك بمب هسته‌اي در اختيار داشته باشند. البته اين به معناي اين نيست كه آنها به سلاح اتمي دست پيدا كنند، گزارش‌ها نشان مي‌دهد كه يك تا دو سال از زمان تامين اورانيوم لازم براي رسيدن به سلاح هسته‌اي وقت لازم است.» اين مقام امريكايي ادامه داده است: «تاكنون به اين اندازه به اين شرايط نزديك نبوده‌ايم. حتي پيش از توافق موقت ژنو كه پاييز سال 1392 به دست آمد، ارزيابي ما از فرصت [گريز هسته‌اي] در آن دوران دو يا سه ماه بود.»
اين مقام امريكايي ادامه داده است: «ايران با پس گرفتن تقريبا همه چيزهايي كه عراقچي [رييس پيشين تيم مذاكره‌كننده ايران] مذاكره كرده بود، در واقع تلاش مي‌كند تا زمان در اختيار خود را افزايش دهد.» اين مقام امريكايي در اظهاراتي تهديدآميز گفته است: «ما مي‌توانيم اين زمان را با استفاده از اهرم‌هاي نظامي يا گزينه‌هاي ديگر افزايش دهيم.» وي ادامه داد: «زمان استفاده از اين گزينه‌ها، بايد ارزيابي شود. اگر شواهد موثقي داشتيم كه براي توليد مواد قابل استفاده در سلاح هسته‌اي حركت مي‌كنند يا برنامه طراحي نظامي‌سازي برنامه هسته‌اي شان را پيگيري مي‌كنند، احتمال استفاده از اين گزينه‌ها بيشتر مي‌شود.» او در مورد زمان احتمالي استفاده از اين گزينه‌ها گفته است: «اگر به اواخر فصل اول سال 2022 برسيم كه فرصت لازم به زمان حاشيه خطا برسد، آنگاه در زمان لازم تصميم مي‌گيريم و در اين خصوص تصميمي گرفته خواهد شد.»
ايران دنبال بمب نيست
ويليام برنز، رييس سازمان اطلاعات مركزي امريكا (CIA) روز دوشنبه در اظهاراتي در يك رويداد كه توسط روزنامه وال‌استريت ژورنال برگزار شده بود، تاكيد كرد: «سازمان هيچ شواهدي مبني بر اينكه رهبري ايران تصميمي براي حركت به سمت تسليحاتي كردن برنامه هسته‌اي داشته باشد، پيدا نكرده است.» با اين حال، رييس سازمان بدنام جاسوسي امريكا كه خود پيش‌تر بخشي از تيم مذاكره‌كننده امريكايي با ايران در دوران دولت باراك اوباما بود، مدعي شده است: «ايراني‌ها در اين مقطع هنوز مذاكره را جدي نگرفته‌اند. به زودي خواهيم ديد چقدر جدي هستند.» دني كيترينوويچ، تحليلگر پيشين اطلاعاتي ارتش رژيم اسراييل نيز مي‌گويد: «فكر نمي‌كنم كه آنها بمب بخواهند، فكر كنم كه آنچه مي‌خواهند، اين است كه نشان دهند در غني‌سازي پيشرفت كرده‌اند كه به 60درصد برسند، در مديريت سانتريفيوژهاي 6-IRو8- IRپيشرفت كرده‌اند و در نهايت نشان بدهند كه كاملا در آماده‌باش به سر مي‌برند.» اين مقام پيشين رژيم اشغالگر سرزمين فلسطين مي‌گويد: «مي‌خواهند به جايي برسند كه خيلي به دستيابي به مواد شكافت‌پذير لازم براي يك بمب دست پيدا كنند و حتي اگر نخواهند كه بمب داشته باشند، نشان بدهند كه توانايي و ظرفيت تهيه آن را دارند.» كيترينوويچ مي‌گويد: «در ذهن آنها اين اقدامات به طرف مقابل هزينه‌هاي عدم اجراي برجام را نشان مي‌دهد و نشان مي‌دهد اگر مذاكرات شكست بخورد آنها ديگر تعهدي نسبت به انجام هيچ كاري ندارند.» او در پايان مي‌گويد: «به نظرم اگر بازگشت به برجام عملي نشود، در شرايط بسيار سختي قرار مي‌گيريم.»
همفكري بايدن و پوتين در مورد ايران
رهبران امريكا و روسيه، روز سه‌شنبه بعد از يك دوره بسيار پرتنش روابط ديپلماتيك از زمان روي كار آمدن جو بايدن در امريكا تاكنون، با يكديگر از طريق ويديوكنفرانس گفت‌وگو كردند. اين دو رهبر پيش از اين در خرداد ماه سال جاري هم در يك نشست حضوري با هم گفت‌وگو كرده بودند. اظهارنظرهاي مقام‌هاي دو كشور بعد از اين گفت‌وگو نشان مي‌دهد كه يكي از معدود نكات مثبت اين گفت‌وگو و اشتراك نظر پوتين و بايدن، در مورد نحوه برخورد با ايران و مذاكرات جاري در وين بوده است.
به گزارش خبرگزاري تاس، يوري اوشاكوف، دستيار رياست‌جمهوري روسيه در جمع خبرنگاران درباره گفت‌وگوهاي اين دو اظهار داشت: «روساي جمهور روسيه و امريكا درباره ايران هم گفت‌وگو كردند. رييس‌جمهور ما بر ضرورت و اهميت اجراي شاخصه‌هاي توافق شده در برنامه جامع اقدام مشترك (برجام) تاكيد كرد.» او در ادامه گفت: «موضع روسيه و امريكا در خصوص اين مساله تفاوت چنداني نمي‌كند.» ميخاييل يوليانف، نماينده روسيه در سازمان‌هاي بين‌المللي مستقر در وين و رييس هيات مذاكره‌كننده روسيه در توييتر نوشت: «ولاديمير پوتين و جوزف بايدن در ديدار مجازي روز (سه‌شنبه) اميد خودشان را به موفقيت مذاكرات برجام كه از اواخر نوامبر از سرگرفته شده است براي رسيدن به نتيجه‌اي قابل قبول براي همه طرفين بيان كردند.» او در توييتي ديگر نوشت: «تماس‌هاي ما با ايران و امريكا در گفت‌وگوهاي وين ثابت كرده است كه هر دو طرف براي احياي برجام كاملا جدي هستند، اما تصورشان از روش‌ها و ابزارهاي مربوطه متفاوت است. وظيفه مذاكره‌كنندگان، فائق آمدن بر اين اختلافات است. اين موضوع با ايجاد هدف واحد قابل دستيابي است.»
جيك سوليوان، مشاور امنيت ملي رييس‌جمهور امريكا هم روز سه‌شنبه در نشست خبري كاخ سفيد در مورد ويديوكنفرانس روز سه‌شنبه پوتين و بايدن گفت: «رييس‌جمهور بايدن و رييس‌جمهور پوتين، بحث خوبي در خصوص مساله ايران داشتند. اين بحث سازنده بود. روسيه و ايالات متحده امريكا حتي در شرايط پرتنش دوران مذاكرات 2014 و 2015 هم كه به برجام منتهي شد خيلي خوب عملا با هم همكاري كردند. اين يكي از زمينه‌هايي است كه ايالات متحده و روسيه مي‌توانند كاملا نزديك با هم مشورت كنند تا ايران هيچ‌گاه توانايي دستيابي به سلاح هسته‌اي نداشته باشد.» سوليوان همچنين با استفاده از توصيف 1+5 براي گروه كشورهاي عضو برجام تا پيش از خروج امريكا از اين توافق گفت: «هر اندازه كه ايران در ميز مذاكره فقدان جديت نشان دهد، وحدت ميان 1+5 بيشتر خواهد شد و [ايران] به طرف منزوي‌تر در مذاكرات تبديل مي‌شود.»