با به حاشيه رانده شدن كي‌يف از مذاكرات وين بين مسكو و واشنگتن مطرح شده است
مسيرهاي جايگزين اوكراين براي مذاكره با مسكو
آرمين منتظري
مذاكرات صلح معمولا اين‌طور است كه طي آن دو طرف به واسطه تلاش ميانجي مواضع‌شان به هم نزديك مي‌شود و به دور از عصبانيت ناشي از ويراني‌هاي جنگ با يكديگر مصالحه مي‌كنند. اما گفت‌وگوهاي صلحي كه روز دوشنبه در ژنو شروع شد تا سرنوشت جنگ هشت ساله اوكراين را مشخص كند، بسيار متفاوت بود. درگيري و تهاجم آشكار روسيه كه قرار است از مذاكرات آن جلوگيري كند، ممكن است در اوكراين رخ داده باشد. اما اوكراين در دو جلسه از سه جلسه مذاكره برنامه‌ريزي شده براي اين هفته غايب خواهد بود. به رسميت نشناختن هيچ نقش مشخصي براي اوكراين در اين مذاكرات، به وضوح دولت كي‌يف را ناراحت كرده است.
به گزارش نيويورك‌تايمز، اوكراين از ترس اينكه مذاكرات نتيجه چندان يا هيچ نتيجه‌اي نداشته باشد بي‌سر و صدا مسير مذاكره خودش را با مسكو دنبال كرده است. افزون بر اينكه جو بايدن اعلام كرده در صورت حمله روسيه به اوكراين، ايالات متحده مداخله نظامي نخواهد كرد. بحران سال گذشته زماني آغاز شد كه روسيه بيش از 100 هزار سرباز خود را در مرزهايش به اوكراين اعزام و بعد از آن از امريكا و ناتو درخواست امتيازهاي زيادي را درخصوص مسائل امنيتي اروپا مطرح كرد. اين درخواست‌ها در دو پيش‌نويس پيشنهاد شده توسط مسكو بيان شد كه دولت اوكراين، به دليل اينكه عضوي از ائتلاف ناتو نيست، اختياري در اين موارد ندارد. ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه متعاقبا تهديد كرده كه در صورت شكست گفت‌وگوها در مورد پيشنهادهاي مسكو، به اوكراين حمله خواهد كرد. كوستيانتين يليسيف، سفير سابق اوكراين در اتحاديه اروپا گفت كه در واقع، اين روند اوكراين را به «گروگان» روسيه تبديل كرده است. يليسيف معتقد است كه به حاشيه راندن اوكراين توسط مسكو و تمايلش به گفت‌وگوي مستقيم با امريكا و ناتو عمدي است. يكي از اصلي‌ترين درخواست‌هاي روسيه اين است كه هرگونه امكان پيوستن اوكراين به ناتو از ميان برود و اين ائتلاف امنيتي تمام همكاري‌هاي نظامي‌اش با اوكراين را متوقف كند. البته ناتو پيش‌تر اين درخواست مسكو را رد كرده است. روسيه همچنين درخواست كرده است كه ائتلاف ناتو همه فعاليت‌هاي نظامي‌اش را در سراسر اروپاي شرقي و آسياي مركزي متوقف كند. يليسيف مي‌گويد: «اين موضوعات به اوكراين و كشورهاي اروپايي مربوط مي‌شود اما روسيه اصرار دارد كه در اين خصوص تنها با امريكا مذاكره كند. روسيه با اين كار سعي دارد حوزه نفوذ خود را به رخ كشورهاي اروپايي بكشد و در واقع مي‌خواهد به كشورهاي اروپايي بگويد «شما سرزمين‌هاي اتحاد جماهير شوروي سابق را به ما واگذار كنيد و در ديگر سرزمين‌ها هر كاري دل‌تان مي‌خواهد بكنيد.» قرار است هيات اوكرايني در سومين دور از سه دور مذاكراتي شركت كند. اين دور قرار است روز پنجشنبه اين هفته در وين و تحت نظارت و مسوولان سازمان امنيت و همكاري‌هاي اروپا برگزار شود. ايالات متحده امريكا اعلام كرده درخصوص اين مذاكرات از نزديك با مقامات اوكرايني هماهنگي صورت خواهد داد. ديميتري كولبا، وزير خارجه اوكراين در حساب توييتر خود نوشته: «بدون هيچ ترديدي نبايد تصميمي درباره اوكراين اتخاذ شود. من اين هفته در بروكسل با مقامات ناتو ديدار خواهم كرد. اين بخشي از تلاش‌هاي گسترده ديپلماتيك براي مقابله با تجاوز نظامي بيشتر از سوي روسيه است.» تهديداتي كه اخيرا از سوي روسيه عليه اوكراين مطرح شده ادامه هشت سال درگيري است كه به صورت آتش زير خاكستر ادامه داشته. روسيه در سال 2014 و با توسل به زور به اوكراين حمله و شبه‌جزيره كريمه را به خاك خود ملحق كرد و گروه‌هاي مسلح جدايي‌طلب در دو استان شرقي اوكراين را زير چتر حمايت امنيتي نظامي خود قرار داد. مجموعه اين درگيري باعث كشته شدن بيش از 13 هزار نفر شد. با توجه به خطرات احتمالي كه متوجه اوكراين است، دولت ولوديمير زلنسكي، رييس‌جمهوري اوكراين، تصميم گرفته كه به‌طور كامل به مذاكرات تحت رهبري ايالات متحده تكيه نكند. زلنسكي در اواخر دسامبر از يك ابتكار ديپلماتيك جداگانه اوكرايني با روسيه خبر داد كه جزييات آن بعدا در روزنامه روسي كامرسانت منتشر شد. طرح 10 ماده‌اي اوكراين، كه در اوكراين به شدت بحث‌برانگيز خواهد بود، با سه مرحله اعتمادسازي آغاز مي‌شود: آتش‌بس، تبادل اسرا و باز كردن گذرگاه‌ها براي غيرنظاميان در خط مقدم شرق اوكراين و در ادامه به مسائل سياسي پرداخته خواهد شد. تا به اينجاي كار قسمت اول اين طرح، يعني آتش‌بس، اجرا شده است.
روزنامه كامرسانت نوشته مسائل سياسي اين طرح، شامل گفت‌وگوهاي مستقيم بين زلنسكي و پوتين و آخرين بخش طرح يعني ابتكار شماره 10 است كه براساس آن، دولت اوكراين قوانيني را براي اعطاي خودمختاري به مناطق جدايي‌طلب و واگذاري برخي اختيارات به اين مناطق به پارلمان ارايه خواهد كرد.
از نظر تحليلگران، اين طرح مانند بسياري از تلاش‌هاي ديپلماتيك ديگر براي پايان دادن به جنگ، شانس كمي براي موفقيت دارد، اما مي‌تواند اهداف ديگري را تامين كند. الكساندر دانيليوك، دبير سابق شوراي امنيت اوكراين مي‌گويد: «اوكراين نمي‌تواند در ديپلماسي «هيچ كاري» بكند، جز اينكه منتظر وقوع خشونت باشد. به همين دليل است كه پوتين دست به اين كارها مي‌زند. هدف او اين است كه نشان دهد اوكراين كاري از دستش ساخته نيست.»
تلاش براي مذاكره مي‌تواند يك اثر ديگر هم داشته باشد و آن هم اينكه تمايل آشكار زلنسكي براي مذاكره بر سر خودمختاري مناطق جدايي‌طلب و هرگونه حركت به سمت پذيرش بي‌طرفي بين غرب و روسيه، مي‌تواند توفاني سياسي در اوكراين ايجاد كند.
تا به امروز، هيچ يك از مذاكرات ديپلماتيك با روسيه، چه با ايالات متحده بوده باشد و چه با اوكراين، نتوانسته جريان اظهارات مقامات روسي كه براي توجيه اقدام نظامي يا آماده كردن مردم روسيه براي جنگ مورد بيان مي‌شوند را كُند كند. در ماه جولاي، ولاديمير پوتين مقاله‌اي منتشر و در آن استدلال كرد كه روسيه و اوكراين اساسا يك كشور هستند و تاريخ و فرهنگ مشتركي دارند و پيشنهاد اتحاد روسيه و اوكراين را مطرح كرد. تهديد‌هاي روسيه عليه اوكراين پس از خروج امريكا از افغانستان و سقوط كابل بيشتر مورد توجه قرار گرفت. در آن زمان روس‌ها مدام به اوكراين طعنه مي‌زدند كه روزي امريكا شما را هم ترك خواهد كرد و شما بدون محافظ باقي خواهيد ماند. نيكلاي پاتروشف، دبير شوراي امنيت ملي روسيه به فاصله كوتاهي پس از سقوط كابل به دست طالبان در گفت‌وگويي با روزنامه ازوستيا گفت: «اوكراين به سمت فروپاشي در حال حركت بود و كاخ سفيد در برخي مواقع حتي يادش نمي‌آيد كه بايد از اوكراين حمايت كند.» در ماه دسامبر، ولاديمير پوتين در ميان ژنرال‌ها و مقامات امنيتي روسيه سخنراني كرده و گفت اگر كشورهاي غربي به پيشروي و تجاوز خود به سمت مسكو ادامه دهند، مسكو نيز از همه توان نظامي‌اش براي مقابله استفاده خواهد كرد. سرگئي كي شويگو، وزير دفاع روسيه، با بيان ادعاهايي مشابه ادعاي امريكا براي توجيه حمله به عراق در سال 2003، بدون ارايه هيچ مدركي مدعي شد كه مسكو اطلاعاتي دراختيار دارد كه نشان مي‌دهد مزدوران امريكايي «يك ماده شيميايي ناشناخته» را به اوكراين آورده‌اند. تحليلگران حامي كرملين از موضع خشن مسكو در قبال اوكراين حمايت و اين سياست را وطن‌پرستانه توصيف كرده‌اند. يكي از روزنامه‌هاي حامي كرملين، مسكو را به خوبي با يك شخصيت گانگستري در يك فيلم روسي مقايسه مي‌كند كه مشت سنگين خود را بالا گرفته و به چشمان همكار خود نگاه مي‌كند، دوباره به آرامي مي‌پرسد: «قدرتت كجاست امريكا؟»
به گزارش نيويورك‌تايمز، اوكراين از ترس اينكه مذاكرات نتيجه چندان يا هيچ نتيجه‌اي نداشته باشد بي‌سر و صدا مسير مذاكره خودش را با مسكو دنبال كرده است. افزون بر اينكه جو بايدن اعلام كرده در صورت حمله روسيه به اوكراين، ايالات متحده مداخله نظامي نخواهد كرد. بحران سال گذشته زماني آغاز شد كه روسيه بيش از 100 هزار سرباز خود را در مرزهايش به اوكراين اعزام و بعد از آن از امريكا و ناتو درخواست امتيازهاي زيادي را در خصوص مسائل امنيتي اروپا مطرح كرد. اين درخواست‌ها در دو پيش‌نويس پيشنهاد شده توسط مسكو بيان شد كه دولت اوكراين، به دليل اينكه عضوي از ائتلاف ناتو نيست، اختياري در اين موارد ندارد.