شبكه‌هاي گسترش نفوذ روسيه در كشورها چطور كار مي‌كنند؟
ماكسيم شوگالي، مبلغ ارزش‌هاي روسي در كابل
ترجمه: آرمين منتظري
وقتي كه طالبان كابل را تصرف كرد و بسياري از افغان‌ها مترصد فرار از افغانستان بودند، ماكسيم شوگالي، اينفلوئنسر سياسي و مرد عملي كه به سبك خودش كار مي‌كرد، وارد عمل شد. ماموريت او اين بود كه منافع كرملين را تبليغ كند و تا آنجا كه مي‌تواند از منافع امريكا بكاهد و آن را با خطر مواجه كند. شوگالي به عنوان رييس بنيان حفظ ارزش‌هاي ملي كه توسط امريكا تحريم شده، به كابل رفت تا بلكه بتواند رابطه‌اي نزديك با طالبان برقرار كند. طالباني كه به اعتقاد او «افرادي متمدن هستند و تمايلي ندارند حقوق شهروندان عادي را نقض كنند.» شوگالي كه در رشته جامعه‌شناسي سياسي تحصيل كرده، به سرعت توانست يك قرار ملاقات با ذيبح‌الله مجاهد، سخنگوي دولت افغانستان به دست آورد. شوگالي مي‌گويد به مجاهد پيشنهاد ارايه كمك‌هاي بشردوستانه كرده و گفته كه متخصصان روسي مي‌توانند در راه‌اندازي تلويزيون و فعاليت‌هاي رسانهاي به طالبان كمك كنند. شوگالي در ماه اكتبر دفتري در كابل افتتاح كرد. او از آن زمان تاكنون
دو بار به كابل سفر كرده و قرار است سومين سفر خود را نيز ماه ژانويه امسال انجام دهد. شوگالي و گروهش نمونه‌اي از اين واقعيت هستند كه چگونه روسيه سعي مي‌كند با استفاده از گروه‌هاي بخش خصوصي و سازمان‌هاي غيرانتفاعي، جنگ عليه ارزش‌هاي غربي را ادامه دهد. با خروج امريكا از افغانستان و 30 سال پس از شكست روسيه در اين كشور، حالا مسكو به دنبال گسترش حوزه نفوذ خود در افغانستان است. شوگالي در گفت‌وگويي با واشنگتن پست مي‌گويد: «نخستين كشوري كه خطر مي‌كند و كار با طالبان را آغاز مي‌كند اين امكان را خواهد داشت كه از فرصت‌هاي اقتصادي اين همكاري نفع ببرد. من به مقامات طالبان گفتم كه اگر به كارشناسان رسانهاي يا ديگر تخصص‌ها نياز داريد، وقتي كافي است جزييات و چارچوب كار را به ما بگوييد.» بنياد حفاظت از ارزش‌هاي ملي توسط ييوگني پريگوژين كه يكي از اليگارش‌هاي سنت پترزبورگ است، تاسيس شد. او از سوي امريكا در فهرست‌هاي تحريم‌هاي روسيه قرار دارد. وزارت خزانه‌داري امريكا مي‌گويد كه پريگوژين از آژانس تحقيقات اينترنت در روسيه حمايت مالي مي‌كند. آژانسي كه به اعتقاد رابرت مولر، بازرس ويژه پرونده دخالت روسيه در انتخابات رياست‌جمهوري سال 2016، يك مزرعه مملو از ترول‌ها در شبكه‌هاي مجازي‌ها را شكل داده در انتخابات امريكا دخالت كرده بود. علاوه بر اين، اينطور گفته مي‌شود كه پريگوژين كسي است كه حمايت مالي از فعاليت‌هاي لشكر واگنر را نيز به عهده دارد. البته پريگوژين همه اتهاماتي كه به او وارد مي‌شود را انكار كرده است. اما تحليلگران معتقدند كه پريگوژين يكي از پروكسي‌هاي كرملين است كه وظيفه گسترش نفوذ روسيه در خاورميانه و آفريقا را برعهده دارد و در عين حال به دنبال منافع تجاري و اقتصادي خود نيز هست. وزارت خزانه‌داري امريكا مي‌گويد بنياد پريگوژين بخشي از شبكه جهاني دروغ‌پراكني است كه روسيه ساخته است. اما پريگوژين اين اتهامات را نيز رد مي‌كند. پريگوژين كارش را در دهه 1990، با يك دكه هات‌داگ فروشي در سنت پترزبورگ شروع كرد. بعد كارش را گسترش داد و چند رستوران افتتاح كرد. كمي بعد در مناقصه تهيه غذاي كاخ كرملين برنده شد و به سرعت قراردادهاي دولتي از جمله قرارداد تهيه غذاي ارتش و مدارس دولتي به سمتش سرازير شدند. او حالا عضو هيات‌مديره گروه رسانهاي وطن‌پرستان است. اين گروه با 500 رسانه محلي در روسيه در ارتباط است.
بنياد حفاظت از ارزش‌هاي روسيه خود يك مركز تضارب افكار پيشرو در روسيه مي‌داند كه در حوزه موضوعات مربوط به آفريقا تخصص دارد. ماموريت اين بنياد مبارزه با انتشار اخبار جعلي از سوي رسانه‌هاي غربي و اشاعه ايدئولوژي روسيه و حفاظت از منافع اين كشور و ارزش‌هاي فرهنگي‌اش در سراسر جهان است. شوگالي به دقت توانسته از خود چهره يك روس وطن‌پرست را تصوير كند كه از خطر كردن نمي‌هراسد و كشورهاي آفريقايي را درمي‌نوردد و حالا نيز به افغانستان رفته است؛ كشوري كه توسط امريكا به حال خود رها شده. او با تلاش‌هاي امريكا براي اشاعه ارزش‌هاي دموكراتيك مبارزه مي‌كند؛ درست همان‌طور كه ارتش روسيه با استفاده از پروكسي‌هايش در طول دوران جنگ سرد با امريكا مبارزه كرد. شوگالي يك بازيگر كليدي در شبكه نفوذ پيچيده و تا حدي پنهان روسيه است كه تبليغات ضدغربي انجام مي‌دهد. به گفته وزارت خزانه‌داري ايالات متحده، پريگوژين از «شبكه پيچيده‌اي از شركت‌هاي اصلي و صوري» براي پنهان كردن مالكيت خود بر سازمان‌ها استفاده مي‌كند. وزارت خزانه‌داري امريكا مي‌گويد شبكه‌هاي نفوذ او شامل بنياد حفاظت از ارزش‌هاي ملي، ماموريت‌هاي ساختگي نظارت بر انتخابات در آفريقا و انديشكده‌هاي متقلبانه و دروغين است. رسانه‌هاي مرتبط با اين اليگارشي مصاحبه‌هايي با شبكه‌هاي اينفلوئنسرهاي اين شبكه پخش مي‌كنند، در حالي كه پريگوژين و همكارانش روزنامه‌نگاران مستقل روسي را تحت فشار گذاشته و به حاشيه مي‌رانند. شوگالي در ماه سپتامبر، گروه رسانه آنلاين مستقل Mediazona را به تحميل «ارزش‌هاي غيرقابل قبول غربي و اروپايي به جوانان روسي» متهم كرد و از مقامات روسيه خواست اقدامي عليه اين گروه صورت دهند. دولت روسيه نيز در واكنش اين گروه رسانهاي را عامل خارجي اعلام كرد.
رسانه‌هاي گروه رسانهاي وطن‌پرستان، از سياستمداران و وبلاگ‌نويساني نقل قول مي‌كنند كه همه شجاعت شوگالي را مي‌استايند. آنها هر چند روز يك‌بار تفسيرهاي شوگلي را پخش مي‌كنند؛ تفسيرهايي نظير اينكه: سازمان ملل در حال بي‌ثبات كردن ليبي است، داوران ژيمناستيك المپيك ضدروسيه بودند، كودتاي نظامي سودان منطقي و سودمند بود، فرانسه تروريست‌ها را آموزش داده و منابع طبيعي مالي را به سرقت برده است، تراجنسيتي‌ها «و ديگر منحرفان» هرگز در روسيه مورد پذيرش قرار نخواهند گرفت و خروج ايالات متحده از افغانستان باعث «شادي عمومي» مردم افغانستان شد.
شوگالي با آن صورت سنگي و كشيده و سر بزرگش راهش را به سراسر آفريقا باز كرده. او از ماداگاسكار گرفته تا جمهوري آفريقاي مركزي و سودان به همه كشورها سفر كرده تا به مقامات اين كشورها مشاوره سياسي دهد. او حتي 20 ماه را به همراه مترجمي به نام سامر علي سويفان در زندان طرابلس گذرانده است. اين دو در جريان يك سفر تحقيقاتي به ليبي در سال 2019 بازداشت شدند و اتهام‌شان اقدام براي به خطر انداختن منابع ملي ليبي بود، چراكه شوگالي در ليبي با سيف‌الاسلام قذافي، فرزند معمر قذافي ديدار كرده بود. در ميانه مسير تلاش‌ها براي آزادي او، بنياد حفاظت از ارزش‌هاي ملي يك‌سري مستند‌هاي واقعي درباره شوگالي ساخت با عنوان‌هاي شوگالي1 و شوگالي2 كه منتشر مي‌شد. در اين مستندها از شوگالي چهره‌اي شجاع تصوير شده بود كه بازداشت مي‌شود و به زندان مي‌افتد و در زندان توسط شبه‌نظاميان ليبيايي شكنجه مي‌شود.
وقتي اين فيلم‌ها پخش شدند او در زندان بود. شوگالي مي‌گويد اين فيلم‌ها باعث شدند جانش حفظ شود و درنهايت در دسامبر سال 2020 از زندان آزاد شود. اين فيلم‌ها از تلويزيون روسيه و برخي وب‌سايت‌ها پخش شدند و بيش از 6 ميليون نفر در يوتيوب اين فيلم‌ها را تماشا كردند. اين فيلم‌ها به زبان‌هاي فرانسوي، عربي و تركي زير زيرنويس شدند. سومين قسمت اين فيلم‌ها با عنوان «بازگشت شوگالي» در ماه سپتامبر سال گذشته ميلادي پخش شد و حالا صحبت از ساخت قسمت چهارم در ميان است. نويسنده مقاله‌اي كه در روزنامه نارودني نووستي منتشر شده معتقد است كه «بسياري معتقدند قسمت سوم فيلم كه درباره ماجراهاي ماكسيم شوگالي است سينماي جديدي در روسيه را ايجاد مي‌كند كه درباره ابرقهرمان‌ها است.» شوگالي در مصاحبه با واشنگتن پست گفته است كه او در سال 2019 سه بار با سيف‌الاسلام قذافي ديدار كرده و از او خواسته براي متحد كردن ليبي در انتخابات رياست‌جمهوري اين كشور شركت كند. سيف الاسلام قذافي اخيرا اعلام كرد كه قصد دارد در انتخابات رياست‌جمهوري كانديدا شود. انتخابات قرار بود در تاريخ 24 دسامبر سال گذشته ميلادي برگزار شود اما بدون هيچ دليلي به تعويق افتاد. شوگالي به‌رغم سوابق زنداني كه در ليبي دارد اعلام كرده قصد دارد به عنوان يك ناظر انتخاباتي بار ديگر به ليبي سفر كند، اما بعدها اعلام كرد كه مقامات دولت ليبي به او اجازه سفر به ليبي را نداده‌اند.
شوگالي مديريت پريگوژين بر بنياد دفاع از ارزش‌هاي ملي را انكار مي‌كند. او مي‌گويد اين بنياد مستقل است و اين اليگارش ثروتمند تنها حامي مالي‌اش نيست. او مي‌گويد: «ما درخصوص برخي پروژهها ديدگاه‌هاي يكساني با هم داشتيم، بنابراين او به لحاظ مالي در آن پروژهها به ما كمك كرد. او تصميم خودش را گرفت و او تنها يكي از حاميان مالي بنياد ما است. اما بعد از اينكه شوگالي از زندان ليبي آزاد شد، پريگوژين 245 هزار دلار پول به او داد. هر دو نفر اين خبر را تاييد مي‌كنند. پريگوژين مي‌گويد شوگالي يك قهرمان است؛ يك مرد بسيار صادق و فداكار و يك روس وطن‌پرست. شوگالي نيز مي‌گويد: «پريگوژين به لحاظ مالي به ما كمك كرد. وقتي كه ما از ليبي به روسيه بازگشتيم اصلا پولي در بساط نداشتيم. بنابراين او به ما كمك كرد و من واقعا از او متشكرم.»