بازگشت سياست‌هاي جنگ سردي به امريكاي لاتين

محمدحسين  لطف‌الهي

در‌حالي‌كه بار ديگر تب جنگ سرد جهان را فرا گرفته است، ايالات متحده تلاش دارد بار ديگر جاي پاي خود در امريكاي لاتين، منطقه‌اي كه به‌طور تاريخي آن را حياط خلوت امريكا مي‌خوانند، محكم كند. امريكايي‌‌ها هفته گذشته ابتدا گفت‌وگوهايي را براي ترميم روابط واشنگتن و كاراكاس با دولت نيكلاس مادورو آغاز كردند و سپس جو بايدن، رييس‌جمهور ايالات متحده اعلام كرد كاخ سفيد قصد دارد كلمبيا را به عنوان يك «متحد اصلي خارج از ناتو» معرفي كند. از زمان آغاز به كار جو بايدن در ژانويه 2021، چين و ايالات متحده روابط پرتنشي را سپري مي‌كردند. بي‌نتيجه باقي ماندن گفت‌وگوهاي دوجانبه، تنش‌هاي لفظي ميان مقام‌هاي دو كشور و تلاش واشنگتن براي ائتلاف‌سازي عليه چين همه و همه نشان مي‌داد كه واشنگتن و پكن در حال شكل دادن جنگ سردي جديد هستند. در فوريه 2022، زماني كه روسيه پس از ماه‌ها انتقاد از توسعه ناتو به سوي شرق و ناكامي در دريافت تضمين‌هاي امنيتي از غرب و ايالات متحده به اوكراين حمله كرد، ديگر شكي باقي نمانده بود كه جهان وارد دوره جديدي از جنگ سرد شده است. در چنين شرايطي، چنانكه در دوره پيشين جنگ سرد و در رقابت با اتحاد جماهير شوروي مشاهده شد، براي امريكايي‌ها بسيار حائز اهميت است كه نفوذ خود را در امريكاي لاتين تثبيت كنند تا اين منطقه كه نگاه ويژه چين و روسيه را نيز به خود جلب كرده به تهديدي عليه امنيت ملي ايالات متحده تبديل نشود. در همين راستا، جو بايدن رييس‌جمهور امريكا روز پنجشنبه دهم مارس اعلام كرد كه واشنگتن قصد دارد كلمبيا را به عنوان يك «متحد اصلي خارج از ناتو» معرفي كند. بايدن اين مساله را زماني آشكار كرد كه پس از گذشت يك سال و چند ماه از آغاز به كار دولت خود، براي اولين‌بار در كاخ سفيد ميزبان ايوان دوكه، رييس‌جمهور كلمبيا بود. شناخته شدن به عنوان «متحد اصلي خارج از ناتو» تعهدات ويژه‌اي براي ايالات متحده (نظير ماده 5 منشور ناتو) در قبال كشورهايي كه با اين عنوان شناخته مي‌شوند ايجاد نمي‌كند اما باعث مي‌شود دو كشور بتوانند در حوزه‌هاي نظامي، امنيتي و اقتصادي روابط خود را تقويت كنند. براساس بيانيه‌اي كه وزارت خارجه ايالات متحده منتشر كرده، اين نام‌گذاري همچنين باعث مي‌شود اين كشورها بتوانند از مزايايي نظير دريافت وام، انعقاد قراردادهاي نظامي آموزش نيروها يا خريد تجهيزات و شركت در مناقصه‌هاي دفاعي و امنيتي در ايالات متحده برخوردار شوند. پيش از اين تنها 18 كشور در جهان از سوي روساي جمهور ايالات متحده به عنوان «متحد اصلي خارج از ناتو» معرفي شده‌ بودند. اين كشورها استراليا، مصر، برزيل، ژاپن، كره‌جنوبي، اردن، نيوزيلند، تايلند، كويت، مراكش، پاكستان، بحرين، فيليپين، آرژانتين، افغانستان، تونس، قطر به همراه رژيم اسراييل هستند. كارشناسان معتقدند چنين اقدامي براي جلوگيري از قدرت گرفتن چپ‌گرايان در يكي ديگر از كشورهاي امريكاي لاتين صورت گرفته است. اندكي قبل از حمله نظامي روسيه به اوكراين، كنگره ايالات متحده قانوني را تصويب كرد كه براساس آن كاخ سفيد ملزم مي‌شود روابط خود را در حوزه‌هاي امنيتي، اقتصادي و نظامي با آن دسته از كشورهاي امريكاي لاتين كه بخشي از بلوك غرب محسوب مي‌شوند، تقويت كند و كنگره براي دستيابي به اين هدف بودجه ويژه‌اي را اختصاص داد. هدف از اين اقدام جلوگيري از توسعه نفوذ روسيه و چين است كه همواره روابط ديپلماتيك و اقتصادي قدرتمندي با امريكاي لاتين داشتند. علاوه بر اين، اقدام ايالات متحده در معرفي كلمبيا به عنوان يك «متحد اصلي خارج از ناتو» در شرايطي در فاصله 3 روز مانده تا برگزاري انتخابات پارلماني كلمبيا صورت گرفت كه چپ‌گرايان در نظرسنجي‌ها پيشتاز بودند و رفتار امريكايي‌ها مي‌تواند در نتيجه انتخابات و تغيير آن به نفع راستگرايان موثر باشد. اين در حالي است كه فاصله چنداني تا انتخابات رياست‌جمهوري كلمبيا نيز باقي نمانده و نظرسنجي‌ها نشان مي‌دهد دقيقا برخلاف خواست ايالات متحده يك چپ‌گراي ميانه‌رو به نام گوستاوو پترو كه حتي از طرح انتقادات علني و صريح عليه امريكا خودداري مي‌كند پيشتاز است. همين مساله باعث شده تا نگاهي جنگ سردي به اقدام اخير ايالات متحده وجود داشته باشد و معرفي كلمبيا به عنوان يك «متحد اصلي خارج از ناتو» به عنوان امتيازي براي تقويت موضع راستگرايان داخل كلمبيا در راستاي جلوگيري از گسترش قدرت چپ‌گرايان و نفوذ روسيه و چين در امريكاي لاتين تلقي شود. پس از حمله روسيه به اوكراين، ايوان دوكه، رييس‌جمهوري كلميبا در بيانيه‌اي به صورت ويديويي عنوان داشت: «ما قاطعانه جنگ را رد مي‌كنيم و به تمامي صداهاي جامعه بين‌المللي كه امروز خواهان خروج سريع نيروهاي روسيه از خاك اوكراين هستند، مي‌پيونديم.» او گفته بود: «اين تجاوز از پيش برنامه‌ريزي شده و غيرموجه، تهديدي براي صلح جهاني است.» همچنين، معاون رييس‌جمهور و وزير امور خارجه اين كشور در توييتر اين حمله را «نوستالژي پوچ استعماري» توصيف كرده بودند. از سوي ديگر، همزمان با اين اقدام دولت بايدن در راستاي تقويت موضع راستگرايان منطقه، كاخ سفيد مذاكراتي را با ونزوئلا دنبال مي‌كند كه مي‌تواند به كاهش خصومت‌ها ميان واشنگتن و كاراكاس و رفع تحريم‌ها عليه صنعت نفت ونزوئلا منجر شود.  به گزارش رسانه‌هاي امريكايي همزمان با اوج گرفتن حملات روسيه به اوكراين، يك هيات بلندپايه از مقام‌هاي امريكايي در سفري كم‌سابقه به ونزوئلا رفتند تا با دولت چپگراي اين كشور درباره روابط نزديكش با روسيه گفت‌وگو كنند. سفر مقام‌هاي امريكايي به كاراكاس در حالي انجام شد كه ايالات متحده در سال ۲۰۱۹ بعد از متهم كردن نيكلاس مادورو به تقلب در انتخابات، با ونزوئلا قطع رابطه كرد و سفارتش را در كاراكاس تعطيل كرد. نيويورك‌تايمز به نقل از مقام‌هاي امريكايي نوشته است كه حمله روسيه به اوكراين توجه امريكا را به حاميان مسكو در امريكاي لاتين جلب كرده است، چون واشنگتن نگران است كه با شدت گرفتن رويارويي با روسيه بر سر اوكراين، متحدان ولاديمير پوتين در منطقه تبديل به تهديدي براي امنيت امريكا شوند. متعاقب اين سفر، منابع خبري از جمله رويترز گزارش دادند كه ونزوئلا دو امريكايي زنداني در اين كشور را آزاد كرده است. اين اقدام كاراكاس با واكنش و استقبال جو بايدن رييس‌جمهوري امريكا مواجه شد. رويترز بامداد چهارشنبه ۱۸ اسفند نوشت ونزوئلا اين دو امريكايي را به نشانه «حسن‌نيت» در مذاكرات با دولت بايدن آزاد كرده است. كاخ سفيد بامداد چهارشنبه بيانيه جو بايدن را منتشر كرد كه ضمن استقبال از آزادي دو امريكايي زنداني در ونزوئلا، اسامي آنها را «گوستاوو كاردناس» و «خورخه فرناندز» اعلام كرد. بايدن گفت كه كاردنس يكي از شش مدير نفتي است كه سال ۲۰۱۷ به خاطر اتهاماتي كه امريكا آن را ساختگي مي‌داند، دستگير شد. فرناندز نيز يك امريكايي كوبايي است. امريكا پيش از اين خواستار آزادي ۹ امريكايي زنداني در ونزوئلا شده بود.