نخستين
آتش بس
به اميد
پايان جنگ
طرفین جنگ یمن
توافق کرده‌اند که از ابتدای ماه رمضان (روز شنبه ۱۳ فروردین) دو ماه آتش‌بس کنند
سارا معصومي
يمن از نخستين روز ماه رمضان نخستين آتش‌بس در جريان جنگي هفت ساله را تجربه مي‌كند. به گفته هانس گروندبرگ، نماینده ویژه سازمان ملل در امور یمن دو طرف درباره توقف همه عملیات نظامی هوایی، زمینی، دریایی در داخل یمن و عملیات‌های برون مرزی و ورود کشتی‌های سوخت به بنادر الحدیده و پروازهای تجاری از فرودگاه صنعا به مقاصدی معین در منطقه توافق کردند. با موافقت دو طرف امکان تمدید مهلت دو ماهه آتش‌بس وجود دارد. اين نخستين‌بار از زمان آغاز جنگ در يمن از سال 2015 ميلادي است كه چنين توافقي ميان دو طرف براي برقراري آتش‌بس دو ماهه حاصل مي‌شود. براساس گزارش‌هاي سازمان ملل جنگ يمن در چندسال اخير بيش از 400 هزار كشته بر جا گذاشته است كه از اين جمعيت قريب به 60درصد آن در نتيجه گرسنگي، آب آشاميدني ناسالم و نبود امكانات پزشكي جان خود را از دست داده‌اند.
پس از اعلام موافقت دو طرف با برقراري آتش‌بس همزمان با آغاز ماه رمضان جو بايدن، رييس‌جمهور ايالات‌متحده امريكا به استقبال اين ابتكار سازمان ملل متحد رفت اما همزمان با مهم خواندن اين گام، آن را ناكافي خواند و تاكيد كرد كه با تداوم اين آتش‌بس بايد به جنگ در يمن پايان داد. پس از آنكه نماينده دبيركل سازمان ملل در امور يمن از موافقت دو طرف براي برقراري آتش‌بس خبر داد، آنتونيو گوترش، دبيركل اين سازمان نيز از تمام طرفين خواست كه در سريع‌ترين زمان ممكن تعهدات داده شده در توافق آتش‌بس را اجرايي كنند. گاردين در گزارشي درباره نحوه حصول توافق آتش‌بس ميان حوثي‌ها و نيروهاي ائتلاف نوشت: چهارشنبه هفته گذشته بود كه نيروهاي ائتلاف كه از سال 2015 جنگ نظامي با حوثي‌هاي يمن را آغاز كرده‌اند اعلام آتش‌بس يكجانبه كردند. اين پيشنهاد ابتدا به ساكن از سوي حوثي‌ها رد شد. عربستان سعودي به دليل ميزباني از گفت‌وگوهاي صلح براي حل و فصل بحران يمن پيشنهاد اين آتش بس يكجانبه را داده بود كه حوثي‌ها به دليل محل برگزاري اين گفت‌وگوها آن را بايكوت كردند. درنهايت حوثي‌ها نيز طرح يكجانبه خود را اعلام كردند كه در برگيرنده توقف حملات فرامرزي به داخل عربستان و همچنين داخل يمن بود. درنهايت ابتكار نماينده سازمان ملل با استفاده از دو طرح اعلام شده از سوي طرفين منجر به آغاز آتش‌بس از نخستين روز ماه رمضان به مدت دو ماه شد.
نيروهاي ائتلاف به رهبري عربستان سعودي در 7 سال گذشته در حمايت از دولت عبد ربه منصور هادی با حوثي‌ها جنگيده‌اند. در حالي كه جريان ائتلاف با حملات نظامي هوايي به يمن جنگ را وارد فاز كاملا نظامي كرد حوثي‌ها نيز در مقابل از پهپادها و موشك براي هدف قرار دادن خاك عربستان سعودي و امارات متحده عربي به عنوان اصلي‌ترين حامي سعودي در اين جنگ استفاده كردند. آتش‌بس ميان حوثي‌ها و جريان ائتلاف به رهبري عربستان سعودي در بازه زماني برقرار شده است كه نيروهاي حوثي مسووليت چند حمله جنجالي به خاك عربستان سعودي و امارات متحده عربي را پذيرفته‌اند. سياست ناامن‌سازي امارات كه از سوي حوثي‌ها به منظور تحميل هزينه بر اين كشور به دليل مشاركت در حملات به يمن پياده‌سازي شد عملا به تغيير بازي در ميدان منتهي شد. تغييري كه البته جرقه اوليه آن از قريب به يك سال قبل و با حملات هدفمند حوثي‌ها به خاك عربستان و امارات آغاز شد و در نتيجه آن شاهد تغيير سياست امارات و تلاش براي فاصله گرفتن از رياض و كاهش تنش با تهران بوديم.
برقراري آتش‌بس ميان حوثي‌ها در يمن و جريان ائتلاف به رهبري عربستان بازتاب بسياري در رسانه‌هاي متفاوت منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي داشت. سي‌ان‌ان در گزارشي تفصيلي در اين باره با منتسب كردن حوثي‌ها به ايران از برقراري آتش‌بس ميان جريان مورد حمايت ايران در يمن و جريان ائتلاف به رهبري رياض خبر داده و آن را گام مهمي در مسير پايان دادن به بحران در يمن در چند سال اخير دانست. آخرين توقف آتش هماهنگ شده ميان دو طرف به سال 2016 و در جريان گفت‌وگوهاي صلح بازمي‌گردد. دويچه‌وله در گزارشي در اين باره ادعا كرد كه بحران در يمن به جنگ نيابتي ميان تهران و رياض تبديل شده بود.
نيويورك تايمز نيز در گزارشي در اين باره نوشت: «نخستين آتش‌بس هماهنگ ميان حوثي‌ها و جريان ائتلاف در چندسال اخير، اميدها براي كاستن از سطح خشونت در جنگي را زنده كرده كه عملا شبه‌جزيره عرب را برهم ريخته و بحراني انساني هم ايجاد كرده است. خبر آتش‌بس با استقبال مقام ها و تحليلگران روبه‌رو شده كه البته با احتياط آن را گام نخست در پروسه‌اي پيچيده و طولاني براي حل و فصل بحران در يمن مي‌دانند. يمن در نتيجه اين بحران دگرگون شده، اقتصاد اين كشور شرايط بسيار پيچيده‌اي را پشت‌سر مي‌گذارد و بر امنيت كشورهاي صادركننده نفت در همسايگي يمن هم تاثير گذاشته است.» اين رسانه امريكايي آغاز بحران در يمن را اين‌گونه روايت مي‌كند: نيروهاي حوثي در سال 2014 كنترل صنعا و بخش بزرگي از شمال‌غربي يمن را دراختيار گرفته و دولت را به تبعيد فرستادند. چند ماه بعد نيروهاي عربستان سعودي با حملات هوايي نظامي به نفع دولت به تبعيد فرستاده شده وارد ميدان شدند و اميدوار بودند كه بتوانند حوثي‌ها را كه از حمايت ايران برخوردار بودند به عقب‌نشيني وادار كنند. با اين وجود اين جنگ ابعاد بيشتري پيدا كرد. جت‌هاي ائتلاف زيرساخت‌هاي يمن را با خاك يكسان كردند، به مراسم عروسي و ختم غيرنظامي‌ها حمله كردند و در مقابل هم حوثي‌ها منافع عربستان‌سعودي و امارات و ديگر اعضاي ائتلاف را با موشك‌هاي خود هدف قرار دادند. ايالات‌متحده مستقيما در اين جنگ دخالتي نداشت اما تامين‌كننده اصلي تسليحات مورداستفاده ائتلاف بود و البته حمايت‌هاي اطلاعاتي و تكنولوژي هم از اين جريان مي‌كرد. نيروهاي حوثي هم در مقابل تاسيسات نفتي كليدي سعودي (آرامكو) را هدف حملات موشكي خود قرار دادند. موانع بازگرداندن اتحاد به يمن بسيار زياد است. تسلط حوثي‌ها بر صنعا به‌رغم چند سال حمله نيروهاي ائتلاف به يمن هر روز بيشتر از قبل شده و به نظر هم نمي‌رسد كه حوثي‌ها در هيچ توافقي به راحتي از خير تقسيم قدرت و دست بالاتر خود عبور كنند.
رويترز در گزارشي درباره آغاز آتش‌بس ميان حوثي‌ها و نيروهاي ائتلاف نوشت: در نتيجه جنگ يمن بيش از 23 ميليون نفر از مردم اين كشور نياز فوري به كمك‌هاي بشردوستانه پيدا كرده‌اند. براساس گزارش‌هاي سازمان ملل تا ماه ژوئن 160 هزار نفر در وضعيت قحطي قرار خواهند گرفت. ماه گذشته اهداكنندگان بين‌المللي قريب به يك و نيم ميليارد دلار از مجموع 4 و نيم ميليارد دلار موردنياز براي كمك به بحران انساني در سال جاري ميلادي را جمع‌آوري كرده‌اند.
استقبال ايران و عربستان از برقراري آتش‌بس
وزارت خارجه عربستان سعودی روز شنبه طی بیانیه‌ای از فرصت آتش‌بس دو ماهه که به پیشنهاد سازمان ملل مطرح و با پذیرش از سوی جنبش انصارالله یمن انجام شد، استقبال کرد. به نوشته خبرگزاری رسمی دولت عربستان «واس» در بیانیه این وزارتخانه آمده است: «عربستان از اعلامیه هانس گروندبرگ فرستاده ویژه سازمان ملل در یمن مبنی بر آغاز آتش‌بس و توقف تمام عملیات‌های نظامی در داخل یمن و مرزهای این کشور با سعودی استقبال می‌کند.» وزارت خارجه عربستان سعودی در این بیانیه با تاکید بر حمایتش از دولت مستعفی یمن و ائتلافی که خود آن را علیه یمن رهبری می‌کند، ادعا کرد: «این استقبال و حمایت در راستای تلاش سعودی برای پایان دادن به بحران یمن و رسیدن به راه حل سیاسی جامع برای آن است.»
فرماندهی ائتلاف سعودی نیز در بیانیه جداگانه‌ای از آتش‌بس دو ماهه در یمن استقبال کرد. «ترکی المالکی» سخنگوی نیروهای ائتلاف گفت: «از اعلام توقف عملیات‌های نظامی در یمن و مرزهای عربستان با این کشور استقبال می‌کنیم. براساس جزییات اعلام شده توسط گروندبرگ، فرستاده سازمان ملل در امور یمن و با نظارت این سازمان، این آتش‌بس پیش‌زمینه‌ای مناسب در جهت کاهش تنش‌ها، رسیدن به راه‌حل سیاسی و تحقق صلح جامع را ایجاد خواهد کرد.»
سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه نيز روز گذشته از ابتکار نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل در امور یمن برای توقف عملیات نظامی برای مدت دو ماه و اجازه ورود کشتی‌های حامل مواد غذایی و سوخت و همچنین بازگشایی نسبی فرودگاه صنعا استقبال کرد. خطیب‌زاده دیدگاه ایران در حمایت از راه حل سیاسی و انسانی در یمن را مورد تاکید قرار داد و گفت: «امیدواریم در آستانه ماه مبارک رمضان با اولویت دادن به مسائل انسانی و با استمرار آتش‌بس شاهد بهبود شرایط انسانی و مبادله کامل اسرا و زندانیان بین طرف‌های درگیر در این کشور باشیم و این اقدام بتواند زمینه‌ای برای شروع ابتکار سیاسی به منظور حل بحران باشد.»
به گزارش «اعتماد» ايران از ابتداي آغاز بحران در يمن كه با حملات نظامي جريان ائتلاف به يك فاجعه انساني در چند سال اخير تبديل شد بر حل سياسي اين بحران متمركز بود و محمدجواد ظريف، وزير خارجه دولت قبل نيز راه‌حل‌هايي را در قالب طرحي چهار بندي ارائه كرده بود كه مورد استقبال عربستان سعودي قرار نگرفت. با اين وجود در چند سال اخير ، ايران همچنان رابطه پيوسته با سازمان ملل در مساله يمن را حفظ كرد. در آخرين دور اين تلاش‌ها علی‌اصغر خاجی، مشاور ارشد وزیر امور خارجه، روز سه‌شنبه نهم فروردین ماه با هانس گروندبرگ، نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل در امور یمن، به صورت ویديو کنفرانس گفت‌وگو کرد.
در این گفت‌وگو، مشاور ارشد وزیر امور خارجه با اشاره به ورود به هشتمین سال جنگ ویرانگر و محاصره ظالمانه ائتلاف علیه مردم یمن، ابراز امیدواری کرد در پرتو تلاش‌های سیاسی و اقدامات عملی در جهت رفع محاصره، برقراری آتش‌بس و گفت‌وگوهای سیاسی از تداوم فاجعه انسانی جلوگیری شود.
خاجي در این راستا ابتکار صلحی که اخیرا توسط ريیس شورای عالی یمن ارائه شده است را گامی مهم خواند و گفت: در صورت تعامل مثبت با آن و داشتن اراده واقعی به منظور حل و فصل مسالمت‌آمیز بحران یمن و اولویت دادن به مسائل انسانی می‌توان در آستانه ماه مبارک رمضان شاهد گشایش در جهت پایان دادن به جنگ باشیم.
نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل در امور یمن نیز با تشریح آخرین برنامه‌ها و اقدامات خود از جمله رایزنی‌های اخیر خود با گروه‌های مختلف یمنی در اردن و آخرین رایزنی‌های به عمل آورده با طرف‌های درگیر بحران یمن، به برنامه خود برای سفر به تهران جهت تداوم رایزنی‌ها با تهران اشاره کرد.