گزارش روز اول جشنواره كن
از درخشش فرهادي تا سخنراني زلنسكي
لادن موسوي
جشنواره كن كه با اطمينان مي‌توان گفت بزرگ‌ترين و مطرح‌ترين جشنواره جهاني فيلم در جهان است با حضور جمعي از ستارگان و بزرگان سينماي جهان آغاز به كار كرد. امسال بيش از چهار هزار خبرنگار از بيش از دو هزار خبرگزاري، روزنامه، راديو و تلويزيون، از ٩٠ كشور در اين جشنواره شركت كرده‌اند. من هم يكي از اين خبرنگاران هستم. اميدوارم كه امسال را با من همراهي كنيد تا هر روز، قدم به قدم، با هم جشنواره كن و اخبار و فيلم‌هايش را مرور كنيم. اولين گزارش را با خلاصه‌اي از چگونگي كاركرد جشنواره كن و مراسم افتتاحيه آغاز مي‌كنم. بعد از عبور از كرونا و جشنواره غيرعادي پارسال، امسال جشنواره كن به حالت عادي خود بازگشته است. اولين اين تغيير‌ها زمان جشنواره است. هر سال جشنواره كن در اين زمان يعني اواخر ارديبهشت به مدت دو هفته شروع به كار مي‌كند. پارسال اما جشنواره در تابستان برگزار شد. تغيير خوشايند ديگر اما برداشتن پروتكل‌هاي بهداشتي مثل ماسك و تست كروناي هر روزه است. بار ديگر خبرنگاران، فيلمسازان و همه و همه مي‌توانند به راحتي و بدون ماسك در كاخ جشنواره و سالن‌هاي سينما در رفت و آمد باشند. در ابتدا گفتم كه بيش از چهار هزار خبرنگار در اين جشنواره حضور دارند. جالب است بدانيد كه سلسله مراتب خاصي براي خبرنگاران وجود دارد. خبرنگاران در كن به چند دسته مختلف تقسيم مي‌شوند. اين دسته‌بندي از رنگ كارت‌هاي خبرنگاران مشخص مي‌شود. بهترين و مهم‌ترين خبرنگاران و نشريات دنيا مثل «تايمز»، «كايه دو سينما» يا «ورايتي» با رنگ كارت سفيد در جشنواره حضور دارند. كارت سفيد خبرنگاري در جشنواره تمام درها را به روي شما باز مي‌كند. بهترين صندلي‌هاي سينما، ورود بدون دعوتنامه به روي فرش قرمز و مهماني‌ها، همه و همه براي خبرنگاران با كارت سفيد است. متاسفانه هيچ كس از ايران كارت خبرنگاري سفيد ندارد. بعد از آن اما كارت‌هاي صورتي نقطه‌دار، صورتي، آبي، زرد، قرمز و سبز هستند. با تلاش و پشتكار، مطالب زياد و بيشتر شدن سال‌هاي حضور در كن، مي‌توان پله‌هاي ترقي را پيمود و به كارت‌هاي بهتر رسيد و همان‌طور كه گفتم كارت بهتر يعني ورود بدون دردسر به سالن‌هاي سينما، صندلي‌هاي بهتر و در نتيجه وقت بيشتر براي گزارش‌ها و خبر‌هاي بهتر. جشنواره كن اما با سالن‌هاي فراوان و بخش‌هاي متنوع براي همه اين خبرنگاران جا دارد. درست است كه بخش اصلي مسابقه مطرح‌ترين بخش است و همه نمي‌توانند در اولين نمايش فيلم براي خبرنگاران به علت كمبود جا شركت كنند، اما جاي نگراني نيست چون هر فيلم در ساعت‌ها و روز‌هاي آينده در سالن‌هاي مختلف نمايش داده مي‌شوند و خبرنگاران مي‌توانند بالاخره هر جور شده فيلم‌ها را ببينند.
يكي از اتفاقات مهم امسال جشنواره كن براي ما ايرانيان، قطعا حضور اصغر فرهادي در هيات داوران جشنواره كن است كه در كنار «ونسان لندن» بازيگر فرانسوي و رييس اين هيات به داوري در اين جشنواره مي‌پردازد. در كنار اين دو چهره‌هاي مطرح و مهم ديگري مثل «نائومي ريپس» بازيگر معروف سوئدي، «ژواكيم ترير» فيلمساز نروژي كه پارسال با فيلم «بدترين آدم در جهان» در جشنواره حضور داشت و فيلمش جايزه بهترين بازيگر زن جشنواره كن را از آن خود كرد، حضور دارند. «جف نيكولز»، «لاج لي»، «جاسمين ترينكا»، «ديپيكا پدوكن» و «ربه‌كا هال» ديگر اعضاي هيات داوران جشنواره امسال كن هستند. «اصغر فرهادي» در اولين حضور خود در مصاحبه مطبوعاتي صحبت‌هايش را با طرح مشكلات فراوان اقتصادي و فشار‌هايي كه در ايران بر مردم وارد مي‌شود، آغاز كرد. وي در ادامه گفت كه با تمام اينها و ناراحتي‌اش به خاطر وضعيت مردم كشورش خوشحال است كه توانسته داوري در جشنواره را بعد از سه بار دعوت قبول كند. او همچنين درباره مشكلات قضايي فيلم آخرش «قهرمان» مورد سوال قرار گرفت و توضيحات مفصلي درباره فيلم و دادگاه و ادعاي شاگردش درباره مالكيت فيلم و حق كپي‌رايت سوژه فيلم داد. «فرهادي» بر سر حرف خود ايستاد و ادعاي شاگردش را به‌طور كامل رد كرد و گفت كه اين موضوع و داستان فيلمش سوژه‌اي عمومي است و او مانند هر كس ديگري حق استفاده آزاد از آن را دارد. جشنواره كن غير از بخش اصلي مسابقه چندين بخش فرعي دارد كه مهم‌ترين آنها بخش «نوعي نگاه» است. در اين بخش فيلم‌هايي كه از نظر جشنواره هنوز به پختگي كامل براي حضور در بخش اصلي نرسيده‌اند، اما فيلم‌هاي خوب و قابل تاملي هستند، نمايش داده مي‌شوند. اين بخش هيات داوران مخصوص به خود را دارد. هيات داوران امسال اين جشنواره متشكل از فيلمسازان و بازيگراني همچون «والريا گولينو» كارگردان، تهيه‌كننده و بازيگر معروف ايتاليايي است كه رييس هيات داوران است. چهار عضو ديگر هيات داوران «بنجامين بيوله» آهنگساز و خواننده فرانسوي، «دبورا گرانيك» كارگردان امريكايي، «جنا كوليگ» بازيگر لهستاني و «ادگار راميرز» كارگردان و تهيه‌كننده ونزوئلايي هستند. ديگر بخش‌هاي جانبي اما مهم جشنواره «هفته منتقدين»، «پانزده روز كارگردانان»، «بخش فيلم‌هاي كوتاه»، «سينه فونداسيون» و «اسيد» هستند كه هر كدام هيات داوران و جوايز مخصوص به خود را دارند. اما جايزه‌اي كه در تمام اين بخش‌ها مشترك است، جايزه دوربين طلايي است كه به بهترين فيلم اول كارگردان اختصاص دارد. تمام فيلم‌هايي كه اولين تجربه كارگردان‌شان در زمينه فيلمسازي هستند و در هر كدام از اين بخش‌ها حضور دارند با هم براي اين جايزه به رقابت مي‌پردازند. در روز‌هاي آينده درباره اين بخش‌ها و فيلم‌هاي‌شان توضيحات بيشتري خواهم داد. جشنواره كن ٢٠٢٢ اما سه‌شنبه شب در سالن اصلي جشنواره «لويي لومير» برگزار شد. بسياري از چهره‌هاي معروف سينماي جهان با لباس‌هاي شب به روي فرش قرمز كن قدم گذاشتند تا در افتتاحيه هفتاد و پنجمين دوره اين جشنواره حضور داشته باشند. مهم‌ترين نكاتي كه در اين مراسم وجود داشت، حضور بازيگر معروف امريكايي «جولين مور» بود كه آغاز به كار جشنواره امسال را اعلام كرد. ديگر بازيگر معروف و سياهپوست امريكايي «فورست ويتكر» كه در سال ١٩٨٨ جايزه بهترين بازيگر مرد جشنواره كن را از آن خود كرده بود، ديشب نخل طلاي افتخاري فستيوال كن را هم به دست آورد و مسوولان جشنواره از كمك‌هاي انسان‌دوستانه و صلح‌طلبانه او در جهان قدرداني كردند. مهم‌ترين اتفاق مراسم افتتاحيه اما برقراري ارتباط مستقيم با اوكراين و شهر كي‌يف بود. با پخش تصوير رييس‌جمهور اوكراين «ولاديمير زلنسكي» روي صفحه بزرگ اكران سينما تمام سالن لويي لومير به افتخار او از جاي خود بلند شده و مدتي طولاني براي او دست زدند. طي سخنراني چند دقيقه‌اي خود، «زلنسكي» از برتري خير بر شر و هنر و فرهنگ بر ديكتاتوري گفت. گفته‌هايي كه در سكوت سالن سينما طنين‌انداز و يادآور واقعيات تلخ زندگي شدند. واقعيات خشن و سختي كه جشنواره كن در اين دو هفته و نمايش فيلم‌هايي متفاوت با نگاه‌هايي مختلف از اقصي نقاط دنيا سعي بر فراموش كردن آن دارد. «ويرجيني افيرا»، بازيگر معروف فرانسوي و مجري مراسم، قبل از سخنراني «زلنسكي» از اين موضوع ياد كرد و افزود كه در جشنواره كن تمام كشور‌ها، با تمام تفكرات و اختلافات‌شان حق حضور در كنار هم و به شكل مسالمت‌آميز دارند، چه آن كشور‌ها با هم در جنگ باشند و چه نباشند، هم اوكراين و حتي روسيه. دو نفر در انتهاي سالن سينما در تمام مدت سخنراني «زلنسكي» پرچم اوكراين را به اهتزاز در آوردند. هر سال در انتهاي مراسم افتتاحيه فيلمي به نمايش در مي‌آيد كه فيلم افتتاحيه است. اين فيلم مي‌تواند در بخش مسابقه حضور داشته يا خارج از مسابقه باشد. معمولا فيلم‌هاي بخش مسابقه‌اي كه به عنوان فيلم افتتاحيه پخش مي‌شوند خيلي چنگي به دل نمي‌زند و جزو برندگان نيست، هر چند هميشه استثناهايي وجود دارد. امسال اما فيلم افتتاحيه اصلا در بخش مسابقه شركت نداشت و خارج از مسابقه بود. «كات» coupez به كارگرداني كارگردان بزرگ و مطرح فرانسوي «ميشل هازاناويسيوس» كه فيلم اسكار گرفته «آرتيست» و دو قسمت اول كمدي معروف فرانسوي OSS 177 با بازي «ژان دوژاردن» را در كارنامه خود دارد، براي اولين‌بار در كن به نمايش در آمد. اين فيلم كه در ژانر كمدي و زامبي است، با بازي همسر كارگردان «برنيس بژو» و «رومن دوريس» بازساختي از فيلمي ژاپني به اسم «كات نكنيد» است كه در سال ٢٠١٧ ساخته شده است. اين فيلم نمونه و مثال بارزي از آن است كه نبايد وسط فيلم، سالن سينما را ترك كرد. در آغاز با فيلمي عجيب و غريب رو‌به‌رو هستيم. فيلمي درباره زامبي‌ها كه به شدت بدساخت و مسخره است و كارگرداني كه قصد ساختن فيلم زامبي احمقانه‌اش را به هر صورتي دارد. اما با پايان اين فيلم در فيلم بعد از سي دقيقه عجيب و گاهي احمقانه و خسته‌كننده، تازه فيلم اصلي شروع مي‌شود و دليل تمام اين اتفاقات و فيلم و فيلمبرداري عجيب و غريبش مشخص مي‌شود. «هازاناويسيوس» كه با دو قسمت اول OSS توانايي‌هايش را در ژانر كمدي با «جيمز باند» خنده‌دار و احمقانه فرانسوي خود نشان داده بود، باز هم نشان داد كه در سينماي كمدي فرانسه، حرف اول را مي‌زند. در حالي كه سينماي فرانسه مملو از كمدي‌هاي ساده، هجو و شبيه به هم شده، «هازاناويسيوس» به همه ثابت كرد كه نوعي ديگر از كمدي، نگاهي متفاوت، باهوش و در عين حال خنده‌دار در اين ژانر همچنان امكان‌پذير است. با ديدن اين فيلم جذاب و خنده‌دار به عنوان اولين فيلم امسال، به جشنواره‌اي جذاب با فيلم‌هايي متفاوت اميدوار شدم.