تا مبتلا نشوی نمی‌فهمی
محمد خیرآبادی
بعضی چیزها را نمی‌شود توضیح داد و بعضی حر‌ف‌ها به قالب کلمات در نمی‌آیند، چراکه حیطه بعضی امور اعمال است و نه افکار. باید دست به کاری بزنی و خود را به رودخانه‌ای بیندازی تا آن چیز را به چنگ بیاوری. مادر نیازی ندارد که پیشاپیش درباره عشق به فرزند بیاموزد. مادر وقتی مادر می‌شود جوهر عشق در او به وجود می‌آید. مادر به مادر بودن مبتلا می‌شود و آن که مادر نیست از چنین جوهر و چنین ابتلایی به کل بی‌خبر است. به همین دلیل درباره عشق مادری سخن مشهور این است که «تا مادر نشوی نمی‌فهمی.» خیلی از چیزها این‌گونه است. عشق به زادگاه، خانه پدری و سرزمین مادری چنین چیزی است. وقتی درباره عشق به سرزمین مادری حرف می‌زنیم، اگر مخاطب‌مان درکی از آن نداشته باشد، سوزناک‌ترین مرثیه‌ها و پر حرارت‌ترین توصیفات هم تاثیری برجاي نخواهد گذاشت. در مواجهه با کسی که هیچ حسی درباره سرزمین مادری ندارد، هیچ زبان و هیچ بیانی نمی‌تواند گویای جایگاه وطن باشد. شب و روز هم اشعار و سرودهای حماسی بخواند و بشنود ذره‌ای تغییر نخواهد کرد. باید عملی در میان باشد، کاری که جوهر عشق را به وجود بیاورد. خاطرات به تنهایی برای خلق چنین عشقی کارگر نخواهند بود. خاطره همیشه و همه جا ثبت می‌شود؛ در نسبت با همه مکان‌ها و زما‌ن‌ها. اما همه خاطرات به خلق عشق نمی‌انجامند. زادگاه و خانه و سرزمین، مجموعه‌ای از خاطرات و مجموعه‌ای از مزارع، کوه‌ها، دشت‌ها، ساختمان‌ها و خیابان‌ها نیستند. وطن چیزی نیست که بشود آن را به تصاویر ثبت شده در ذهن و همچنین به اجزایش تفکیک کرد و یک به یک به آنها پرداخت و تک‌تک آنها را جوری ویرایش کرد و آراست که بشود عاشق‌شان
شد. وطن جایی است که ما را به خود مبتلا می‌کند، به واسطه اعمالی خاص که از ما سر می‌زند.
چه کسی می‌تواند چنین نوعی از عشق را بفهمد؛ عشق به روستایی که زادگاه است و عشق به ملکی که خانه پدری است، عشق به سرزمینی که وطن است؛ چه کسی می‌تواند بفهمد؟ کسی که بخشی از خود را در آنها جا داده باشد. کسی که چیزی از خود را فدای آنها کرده باشد. کسی که برای حفاظت از آنها تلاشی کرده باشد. اگر چنین کرده باشد عشق به آنها در وجودش رخنه خواهد کرد. در اینجا عمل است که جوهر را به وجود می‌آورد، نه فکرهای پیشینی و حرف‌های آنچنانی. وطن و سرزمین مادری مجموعه‌ای از خاطرات، املاک و دارایی‌ها نیست، مجموعه‌ای از تمام چیزهایی است که انسان‌های بسیاری به یک جغرافیای خاص بخشیده‌اند و در عوض احساس و جوهر عشق از آن به دست آورده‌اند.