بهرغم امضاي چندين توافق دوجانبه در جزاير سليمان، كيريباتي و فيجي
ناكامي پكن در اقيانوس آرام
شهاب شهسواري
وزراي خارجه كشورهاي اقيانوس آرام در نشست مجازي با وزير خارجه چين، حاضر به پذيرش پيشنهاد چين براي امضاي يك پيمان جامع اقتصادي-امنيتي نشدند. وانگ ئي، وزير خارجه چين در جريان يك تور ۱۰ روز به ۸ كشور اقيانوس آرام، در كشور فيجي نشستي مجازي با وزراي خارجه هشت كشور براي توافق نهايي امضاي پيمان برگزار كرد. به گزارش خبرگزاري رويترز، ديپلماتي از يكي از اين كشورها گفته است كه بسياري از طرف‌هاي مذاكره خواهان به تاخير انداختن امضاي توافق يا ايجاد تغييراتي در متن آن شده‌اند. وزراي خارجه ۸ كشور ساموئا، تونگا، كيريباتي، پاپوئا گينه نو، وانواتو، جزاير سليمان، نيووي و فيجي روز دوشنبه نتوانستند روي مفاد پيمان امنيتي-اقتصادي با چين به توافق برسند تا بهرغم توفيق‌هاي متعدد سفر وانگ ئي كه هنوز بخشي از آن باقي مانده است، پكن از رسيدن به يك توافق جامع چندجانبه با كشورهاي اقيانوس آرام باز بماند.توسعه نفوذ پكن در اقيانوس آرام با نگراني كشورهاي غربي به ويژه ايالات متحده امريكا و استراليا همراه شده بود. ماه گذشته امضاي توافق امنيتي ميان چين و جزاير سليمان به عنوان زنگ خطري براي غرب در حياط خلوت هميشگي خود كه عمده كشورهاي مستقل آن مستعمره‌هاي پيشين بريتانيا هستند، به حساب آمد. هر چند وانگ ئي موفق نشد پيمان جامع اقتصادي-امنيتي چندجانبه با ۸ كشور جزيره‌اي اقيانوس آرام را نهايي كند، اما تاكنون در طول تور اقيانوس آرام خود دستاوردهاي زيادي در زمينه همكاري‌هاي اقتصادي با كشورهاي منطقه داشته است. او در سفر به فيجي سه توافقنامه در حوزه‌هاي اقتصادي، تجاري، كشاورزي، شيلات، گردشگري، هوانوردي غيرنظامي، آموزش، انتظامي و مديريت بحران امضا كرد.
بخشي از مفاد پيمان پيشنهادي چين، هفته گذشته به رسانه‌ها درز كرده بود. در اين توافق از موضوعاتي مانند توافق تجارت آزاد گرفته تا كمك‌هاي بشردوستانه و حمايت‌هاي مرتبط با كرونا مدنظر قرار گرفته بود. در عين حال برخي همكاري‌هاي امنيتي نيز در اين توافق قرار داده شده بود كه از جمله مي‌توان به آموزش نيروهاي پليس، امنيت سايبري، نقشه‌برداري دريايي و دسترسي آزادانه‌تر به منابع طبيعي اشاره كرد. بعد از اين نشست مجازي، وانگ ئي، وزير خارجه چين تاكيد كرد كه طرف‌ها در مورد همكاري در پنج زمينه مشترك به توافق رسيده‌اند، اما امضاي نهايي پيمان نياز به زمان و گفت‌وگوهاي بيشتري دارد. به گفته ديپلمات ارشد چيني، اين پنج زمينه همكاري شامل مواردي چون بازسازي اقتصادي بعد از جهانگيري بيماري كرونا، ايجاد مراكز جديد براي كشاورزي و بلاياي طبيعي مي‌شود، اما موضوع‌هاي امنيتي در ميان زمينه‌هاي توافق شده نيست.
وانگ ئي در نشست خبري بعد از جلسه مجازي وزراي خارجه كشورهاي اقيانوس آرام گفت: «چين سند مواضع خود را شامل مواضع، پيشنهادات و زمينه‌هاي همكاري با كشورهاي جزيره‌اي اقيانوس آرام منتشر خواهد كرد و در مسير پيش‌رو به گفت‌وگوهاي عميق و مشورت براي ايجاد اجماع براي همكاري‌ها ادامه مي‌دهيم.» وانگ در اين نشست خبري كه خبرنگاران اجازه پرسيدن سوال نداشتند، گفت: «برخي‌ها در مورد انگيزه‌هاي چين براي فعاليت‌هايش در جزاير اقيانوس آرام ترديدهايي وارد مي‌كنند، فعاليت‌هاي چين فقط به اين منطقه محدود نيست و پكن به توسعه كشورها در آفريقا، آسيا و حوزه درياي كاراييب هم كمك مي‌كند.» وي تاكيد كرده است كه چين بدون هيچ‌گونه درخواست سياسي از كشورهاي منطقه به آنها كمك خواهد كرد. وي تاكيد كرد: «آنقدر نگران و مضطرب نباشيد، چراكه توسعه و پيشرفت مشترك چين و همه كشورهاي در حال توسعه ديگر به معناي هارموني بيشتر، عدالت گسترده‌تر و پيشرفت بيشتر براي همه جهان است.»
در نشست خبري مشترك وانگ ئي با فرانك باينيماراما، نخست‌وزير فيجي، وزير خارجه چين از كنار گذاشته شدن موقت پيمان چندجانبه خبر داد. سفير چين در فيجي تاكيد كرده است كه بهرغم حمايت كلي از اين توافق در ميان وزراي خارجه حاضر در نشست مجازي به اين دليل كه برخي كشورها نگراني‌هايي داشته‌اند، اين توافق فعلا كنار گذاشته شده است. نخست‌وزير فيجي هم با اشاره به مخالفت برخي كشورها تاكيد كرد كه براي اين توافق از ابتدا اولويت با اجماع همه كشورها بود. باينيماراما تاكيد كرد كه يكي از مهم‌ترين مسائل پيش روي منطقه اقيانوس آرام، تغييرات آب و هوايي است و كشورهاي منطقه با توجه به تهديدهاي تغييرات آب و هوايي و جهانگيري بيماري كرونا علاقه‌اي به «رقابت‌هاي ژئوپليتيك» ندارند. او گفت كه از چين خواسته است براي حل بحران‌هاي آب و هوايي تعهدات بيشتري بدهد، اين موضوعي است كه فيجي در رابطه با همه قدرت‌هاي جهاني آن را مطرح مي‌كند.
تلاش چين براي برقراري روابط نزديك‌تر با كشورهاي اقيانوس آرام و افزايش نفوذ پكن در اين منطقه با نگراني دولت‌هاي غربي به ويژه ايالات متحده امريكا و استراليا مواجه شده بود. با اين حال وزير خارجه استراليا، پني ونگ، بعدازظهر روز دوشنبه گفت: «اين بر عهده كشورهاي منطقه است كه براي مردم‌شان تصميم بگيرند.» بر اساس بيانيه وزارت خارجه استراليا، وي تاكيد كرد: «امنيت اقيانوس آرام بر عهده خانواده اقيانوس آرام است كه استراليا هم بخشي از آن محسوب مي‌شود.» در ادامه اين بيانيه آمده است: «ما مي‌خواهيم كه خانواده قدرتمندتري در اقيانوس آرام بسازيم. استراليا همواره با خانواده اقيانوس آرام براي حل چالش‌هاي امنيتي مشترك همكاري مي‌كند و به همين دليل است كه ما حمايت‌مان از امنيت كشتيراني در اقيانوس آرام را تقويت كرده‌ايم و همكاري‌هاي دفاعي را افزايش داده‌ايم. ما مي‌خواهيم انرژي و منابع بيشتري را به منطقه بياوريم.»
بعد از اعلام امضاي توافق امنيتي چين با جزاير سليمان، مقام‌هاي ارشد ديپلماتيك از استراليا، نيوزيلند و ايالات متحده به اين جزيره اقيانوس آرام سفر كردند تا مقام‌هاي جزاير سليمان را از امضاي اين توافق امنيتي منصرف كنند. در تور اقيانوس آرام وانگ ئي، وزير خارجه چين، از هفته گذشته جزاير سليمان اولين مقصد از هشت كشور بود و دومين مقصد جزيره كيريباتي بود كه در آنجا با تانتي ماآمائو، رييس‌جمهور اين كشور ديدار كرد. به گزارش رويترز يك مقام كيريباتي كه به دليل عدم مجوز گفت‌وگو با رسانه‌ها در مورد جزييات سفر به شرط پنهان ماندن نامش گفت‌وگو كرد، دستور كار ديدار وانگ ئي را شيلات، آموزش، بهداشت و فرصت‌هاي گردشگري توصيف و تاكيد كرد كه موضوع‌هاي امنيتي در دستور كار گفت‌وگوها نبود. در ساموئا كه روز شنبه ميزبان وانگ ئي بود، يك توافق دوجانبه با هدف «همكاري‌هاي وسيع‌تر» امضا شد، اما جزييات دقيقي از محتواي اين توافق منتشر نشده است. بر اساس بيانيه دولت ساموئا در ديدار وزير خارجه چين با فيامه نايومي ماتائافا موضوع‌هايي مانند تغييرات آب و هوايي، جهانگيري كرونا و صلح و امنيت در دستور كار قرار داشته است. وانگ ئي بعد از پايان سفر به فيجي قرار است به تونگا، وانوآتو، پاپوآ گينه نو و تيمور شرقي سفر كند. در رقابت براي نفوذ بيشتر، روز جمعه و پيش از سفر وانگ ئي به فيجي، پني ونگ، وزير خارجه جديد استراليا به فيجي رفته بود. در اين سفر وزير خارجه استراليا بر تعهدات منطقه‌اي استراليا تاكيد كرد و از آمادگي دولت جديد استراليا براي كاهش هر چه بيشتر انتشار گازهاي گلخانه‌اي خبر داد. تغييرات آب و هوايي به عنوان يك تهديد مزمن حياتي براي كشورهاي جزيره‌اي اقيانوس آرام محسوب مي‌شود كه مدت‌هاست به عنوان موضوع اختلاف نظر ميان اين جزاير و استراليا قرار دارد، چراكه اين كشورها عملكرد استراليا را در حوزه مقابله با تغييرات آب و هوايي ناكافي تلقي مي‌كنند.