بايدن اشتباه مهلك عدم احياي برجام را جبران كند
مايك پمپئو، وزير امورخارجه دولت دونالد ترامپ اخيرا به دروغ جو بايدن، رييس‌جمهور ايالات متحده را به بازگشت به «سياست‌هاي قديمي» متهم كرد كه ظاهرا به دولت ايران قدرت مي‌دهد. عجيب آنكه اين حرف را كسي مي‌زند كه خودش محدوديت‌هاي بين‌المللي سخت بر برنامه هسته‌اي ايران را برداشته و از سوي ديگر تمام تحريم‌هايي كه عليه ايران وضع كرده بود نيز همچنان پابرجاست.
در نتيجه ادامه رويكرد ترامپ و پمپئو توسط بايدن، ايران در آستانه تبديل شدن به يك قدرت هسته‌اي است. در نبود برجام، ايران اكنون «مقدار قابل توجهي» اورانيوم غني شده 60 درصد توليد كرده است. اگر ايران تصميم بگيرد كه اين ذخاير را بيشتر غني كند، خيلي زود مواد كافي براي يك سلاح هسته‌اي خواهد داشت. به همين ترتيب، ايران در واكنش به تصويب قطعنامه آژانس بين‌المللي انرژي اتمي درباره ابهام در پاسخ به سوالات درباره فعاليت هسته‌اي‌اش، اقدام به خاموش كردن دوربين‌هاي آژانس در برخي سايت‌هاي هسته‌اي كرد. بحراني كه اكنون ايالات متحده و ايران گرفتار شده‌اند، كاملا قابل اجتناب بود.
با روي كار آمدن بايدن، فرصت داشتيم قاطعانه از رويكرد شكست خورده ترامپ فاصله گرفته و نشان دهيم كه واشنگتن در مورد پايبندي به تعهدات بين‌المللي خود جدي است. بايدن اين كار را با ساير سياست‌هاي ترامپ، با پايان دادن به ممنوعيت ورود مسلمانان به امريكا و پيوستن مجدد به توافقنامه اقليمي پاريس انجام داد. اما به‌رغم فضاي كافي براي تغيير سياست 180 درجه‌اي در مورد ايران، بايدن دچار ترديد شد.
به جاي حركت سريع براي بازگشت به توافق در اوايل سال 2021، اعضاي كابينه بايدن اعلام كردند ايران ابتدا بايد به تعهدات خود بازگردد -تعهداتي كه ايران يك‌سال پس از خروج ترامپ از برجام، شروع به لغو آنها كرده بود- و گفتند ايالات متحده با شركاي خود و كشورهاي منطقه براي رسيدن به يك معامله «طولاني‌تر و قوي‌تر» مشورت خواهد كرد. هرچند مذاكرات بازگشت به توافق سرانجام در آوريل 2021 آغاز شد، اما نتوانست تا قبل از انتخابات رياست‌جمهوري ايران در ژوئن و به قدرت رسيدن يك دولت جديد و عميقا بدبين به مذاكرات، به نتيجه برسد. درحالي كه مذاكرات با رهبران جديد ايران در اواخر سال گذشته بار ديگر آغاز شد، اما اين مذاكرات به دليل عدم تمايل دولت بايدن در لغو تحريم‌هاي اعمالي ترامپ به نتيجه نرسيده است، تحريم‌هايي كه آشكارا با هدف ايجاد مانع سياسي براي بازگشت به برجام طراحي شده بودند.
درحالي كه از نظر تئوري هنوز امكان پيروزي ديپلماتيك براي بايدن وجود دارد، اما او امتياز نمادين عبور از اين بن‌بست ديپلماتيك را در چند ماه گذشته از دست داده است. بنا بر گزارش‌ها، بايدن گفته تحت هيچ شرايطي، نام سپاه پاسداران را از ليست سازمان‌هاي تروريستي خارجي خارج نخواهد كرد. ليستي كه افزوده شدن سپاه به آن اساسا براي تضعيف ديپلماسي بايدن برنامه‌ريزي شده بود، همان‌طور كه خود مقامات بايدن استدلال كرده‌اند، ماندن سپاه در اين ليست دستاوردي براي ايالات متحده ندارد، اما به هر حال اجازه دادند مانع احياي توافق شود.
نتيجه نهايي قابل پيش‌بيني بود. ايران بمبي كه نتانياهو كاريكاتورش را نشان داد با اورانيوم غني شده 60 درصد پر كرده و تنها يك قدم تا غني‌سازي تسليحاتي فاصله دارد. مردم عادي ايران به مدت 17 ماه از فشار حداكثري تحريم‌هايي آسيب ديدهاند كه بايدن زماني آن را محكوم كرده بود. متحدان بايدن در كنگره از اين تعلل طولاني او گيج شده‌اند. متاسفانه، بدون احياي توافق هسته‌اي، هيچ گزينه خوبي در مورد ايران براي بايدن وجود ندارد. درخواست جنگ‌طلبان براي اعمال تحريم‌هاي بيشتر هيچ كمكي به كند كردن پيشرفت‌هاي هسته‌اي ايران نمي‌كند و احتمالا باعث تشديد تنش مي‌شود. اقدام براي محكوم كردن ايران در نشست اين هفته شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي، در بهترين حالت تنها مي‌تواند پاسخ محدودي از سوي ايران داشته باشد و در بدترين حالت شايد نتيجه معكوس بدهد. پس از همه اينها، گزينه به اصطلاح نظامي وجود دارد كه مي‌تواند منجر به يك جنگ منطقه‌اي ويرانگر شود، براي گسترش سلاح‌هاي هسته‌اي، به ايران انگيزه دهد و قيمت نفت سر به فلك خواهد كشيد و بايدن بايد به هر قيمتي از آن اجتناب كند.
با توجه به اين جايگزين‌هاي وحشتناك، عدم عزم ديپلماتيك دولت بايدن شگفت‌انگيز و نااميد‌كننده بوده است. واضح است كه ايراني‌ها هم اشتباهات بزرگي انجام دادند. به نظر مي‌رسد جلوي روحاني براي نهايي كردن توافق در روزهاي پاياني دوره رياست‌جمهوري‌اش گرفته شد. دولت ابراهيم رييسي، رييس‌جمهور كنوني، در بازگشت به مذاكرات بسيار كند بود و حالا هم همه چيز را منوط به خروج سپاه از ليست سازمان‌هاي تروريستي كرده است.
اما با توجه به اينكه ايالات متحده و نه ايران بود كه ابتدا توافق را زير پا گذاشت و ترديدهاي موجهي در مورد توانايي امريكا براي حفظ توافق مجدد پس از سال 2024 وجود دارد، بايدن براي غلبه بر آسيب‌هاي سلف خود و بازگشت به توافق، بايد با قاطعيت مذاكرات را ادامه دهد. اما برعكس او دارد خود را از چاله به چاه مي‌اندازد. به‌رغم اين واقعيت كه دونالد ترامپ طي چهار سال صدمات زيادي به سياست ايران وارد كرد، اما جو بايدن و مشاورانش به‌طور معجزه‌آسايي هنوز اين گزينه را داشتند كه براي بازگشت سريع به توافق هسته‌اي، دست به كار شوند، اما اين فرصت را از دست دادند.
اكنون با نزديك شدن سريع به انتخابات ميان‌دوره‌اي، احياي برجام يا هر توافقي با ايران كه برنامه هسته‌اي اين كشور را عقب بيندازد، به يك تغيير اساسي نياز دارد. شايد اين بن‌بست مدتي ادامه يافته و از تشديد تنش به سمت جنگ تمام عيار يا توليد سلاح‌هاي هسته‌اي توسط ايران جلوگيري شود. اما اگر بايدن همچنان به خاطر ترس از شكست روند كنوني را ادامه دهد، به زودي هزينه اين شكست ديپلماتيك را پرداخته و بذر درگيري را كه دونالد ترامپ كاشته بود، درو خواهد كرد.
منبع: وب‌سايت (Responsible Statecraft)
ترجمه: سايت انتخاب