نگاهي به گزارش آماري ٢٠٢٠ كليساي كاتوليك آلمان
مردم با ترك كليسا چه پيامي مي‌دهند؟
ترجمه: مرتضي جوادي
چهارشنبه چهاردهم جولاي، شوراي اساقفه كاتوليك آلمان آخرين آمار مربوط به اين كليسا را منتشر كرد. براساس اين آمار، ١٠٤٦١٠ واقعه غسل تعميد در سال ٢٠٢٠ انجام شده و اين در حالي است كه در سال ٢٠١٩، ١٥٩٠٤٣ نفر غسل تعميد شده بودند. در سال ٢٠٢٠ ميلادي ١٣٩٧٥٢ نفر براي اولين‌بار در مراسم عشاي رباني حضور داشته‌اند كه به‌طور قابل توجهي كمتر از ١٦٦٤٨١ نفر سال قبل بود. ٧٥٣٨٧ واقعه تدهين (سر پيروان كليساي كاتوليك در ١٣ سالگي و به منظور تاكيد بر ايمان مسيحي توسط كشيش با روغن مخصوص چرب مي‌شود كه به آن تدهين نخستين مي‌گويند. شايد بتوان با سن تكليف در ميان مسلمانان مقايسه كرد) براي سال ٢٠٢٠ ثبت شده كه نسبت به ١٢٣٢٥٣ مورد آن در سال ٢٠١٩ كاهش چشمگيري داشته است. همچنين بيش از ١١٠٠٠ ازدواج كاتوليكي در سال ٢٠٢٠ برگزار شد كه از ٣٨٥٣٧ ازدواج ثبت‌‌شده در سال قبل بسيار كمتر بود اما تدفين كاتوليك‌‌ها از ٢٣٣٩٣٧ نفر در سال ٢٠١٩ به ٢٣٦٥٤٦ نفر در سال ٢٠٢٠ افزايش يافته است!
در سال گذشته تنها ٩/٥ درصد از كاتوليك‌‌هاي آلمان در مراسم مذهبي شركت كردند در حالي كه در سال ٢٠١٩ اين رقم ١/٩ درصد بود. تعداد كشيش‌‌هاي ثبت شده در كليساي كاتوليك با كاهش ٤١٨ نفري به ١٢٥٦٥ نفر رسيده است. اين در حالي است كه در سال ٢٠١٩، ١٢٩٨٣ كشيش كاتوليك در آلمان مشغول خدمت بودند. تعداد واحدهاي كليسايي نيز در حال كاهش است. در سال ٢٠١٨، ١٠٠٤٥ بخش كليسايي وجود داشت كه در سال ٢٠١٩، به ٩٩٣٦ بخش كاهش يافت و سرانجام در سال ٢٠٢٠، با ٧٨ واحد كاهش نسبت به سال قبل به ٩٨٥٨ بخش رسيده است. (Parish) يا بخش كليسايي، واحد كوچك‌تري از خليفه‌‌گري يا اسقف نشيني است كه شامل چند كليسا و كشيش و دير يا ساير ابنيه و روحانيون و كاركنان كليسايي آن است.
آمار كليساي كاتوليك در سال ٢٠٢٠ ميلادي نشان داد كه ٢٢١٩٣٣٤٧ نفر پيرو كليساي كاتوليك آلمان هستند كه ٧/٢٦ درصد كل جمعيت ٨٣ ميليون نفري اين كشور است. اين نسبت در سال ٢٠١٩ ٢/٢٧ درصد بود. تنها 1578 نفر رسما در سال ٢٠٢٠ به كليساي كاتوليك پيوستند كه ١٣٩٠ نفر از آنها پروتستان بودند. تعداد افرادي كه پس از خروج رسمي به كليسا بازگشتند نيز ٤٣٥٨ است كه كمتر از ٥٣٣٩ سال ٢٠١٩ بود.
اسقف گئورگ باتزينگ كه در مارس ٢٠٢٠ ميلادي به عنوان رييس شوراي اسقفي آلمان، جانشين كاردينال راينهارد ماركس مشاور عالي پاپ فرانسيس و سراسقف فعلي مونيخ شد، در مورد گزارش اخير شوراي اساقفه كليساي كاتوليك مي‌گويد: «در حالي كه كليسا تلاش‌هاي سختي را در دوره شيوع ويروس كرونا انجام داده بود، با اين حال شوك عميقي را تجربه كرد. اين امر همچنين در آمار افرادي كه كليسا را ترك مي‌كنند منعكس شده كه به نظرم براي جامعه ما دردناك است. بسياري از افراد اعتماد خود را (به كليسا) از دست داده‌اند و مي‌خواهند با ترك كليسا سيگنالي ارسال و به اين مساله اشاره كنند كه به اصلاحات نياز است. ما اين را بسيار جدي مي‌گيريم و بايد صريح و صادقانه با اين وضعيت روبه‌رو شويم و به سوالاتي كه از ما مي‌شود، پاسخ دهيم. اين امر شامل اول و مهم‌ترين موضوع، يعني بررسي دقيق موارد سوءاستفاده‌هاي جنسي است. موضوع مهم ديگر قدرت و تفكيك قوا در كليسا (مشاركت مومنين غيرروحاني كاتوليك در مديريت كليسا) است. من بسيار اميدوارم كه مسير سينودال (شوراي كليسايي) بتواند در اعتمادسازي مجدد سهيم باشد.»
سقوط آزاد كليساي كاتوليك آلمان
هر ساله در آلمان صدها هزار نفر از اعضاي رسمي كليسا كناره‌گيري مي‌كنند. رهبران مذهبي نگران هستند اما ترك يك كليسا پس از بيش از ٥٠ سال به چه معناست؟
دوريس بائر ٥٣ ساله، مددكار اجتماعي از كلن، تصميم خود را براي ترك كليساي كاتوليك در سال گذشته چنين توصيف مي‌كند: «من مدت‌ها به آن فكر كردم و وقتي سرانجام اين كار را انجام دادم، خيلي راحت شدم.» او سال‌ها عضو فعال جامعه (كليسايي) خود بود و در جنبش اصلاحات ماريا ٠/٢ مشاركت داشت كه در جهت برابري بيشتر جنسيتي در كليسا تلاش مي‌كند.
اما اكنون دوريس بائر يكي از ٤٤١٠٠٠ مسيحي (پروتستان و كاتوليك) در آلمان است كه سال گذشته از كليساي خود جدا شدند. در اين ميان حدود ٢٢١٣٩٠ نفر در سال ٢٠٢٠ كليساي كاتوليك را ترك كردند كه اين نسبت به سال ٢٠١٩ ميلادي كاهش داشته اما هنوز هم به مراتب بيشتر از سال‌هاي چند دهه گذشته است.
سهم كليساي آلمان از ماليات
آلمان رويه متمايزي را براي ترك كليسا و مستند ساختن تعداد رويگردانان از كليسا دارد. آنهايي كه مي‌خواهند اين امر را انتخاب كنند بايد آن را در يك نهاد مدني يا دادگاه منطقه كه به نوبه خود اين موضوع را به بخش مربوطه گزارش مي‌كند، ثبت كنند.
اين مساله حايز اهميت است زيرا با ماليات كليسا در آلمان مرتبط است به اين معنا كه همه اعضاي كليسا بايد ماليات كليسا را پرداخت كنند كه از درآمد دولت محلي هر ماه كسر و به كليسا منتقل مي‌شود. وقتي كسي كليسا را ترك مي‌كند، ديگر ماليات (به كليسا) پرداخت نمي‌كند.
اگر فردي به عنوان كاتوليك در آلمان ثبت شود، ٨ تا٩ درصد ماليات بردرآمد وي به كليسا تعلق دارد. تنها راهي كه آنها مي‌توانند از پرداخت اين ماليات جلوگيري كنند، اظهارنامه رسمي در مورد انصراف از عضويت‌شان در كليساي كاتوليك است البته به اين ترتيب آنها ديگر مجاز به برخورداري از مراسم دفن براساس آيين‌‌هاي كاتوليك نيستند.
موارد سوءاستفاده‌هاي جنسي مردم را پراكنده مي‌كند
دوريس بائر مي‌تواند دقيقا آنچه وي را به ترك كليسا وادار كرده، مشخص كند، يعني «روشي كه اسقف‌هاي كاتوليك براي بررسي موارد سوءاستفاده‌هاي جنسي در كليسا مورد استفاده قرار دادند». اين عنوان مطالعاتي است كه در سال ٢٠١٨ توسط محققان مستقل انجام شد كه موارد فردي و جداگانه و همچنين زمينه ساختاري را بررسي و يك سند علمي جامع توليد كردند.
بائر مي‌گويد: «اما رهبران كليسا هيچ نشانه‌‌اي مبني بر اينكه قصد دارند مسووليت را بر عهده بگيرند، يا كه قصد داشتند نتيجه‌‌گيري يا هرگونه تغييري را اعمال كنند، بروز ندادند. صاحبان قدرت علاقه‌‌اي به اصلاحات نداشتند. آنها حتي نمي‌خواهند برابري جنسيتي را ببينند.» خانم بائر اكنون متقاعد شده كه كليسا در شكل فعلي خود منسوخ و فرسوده شده است. او مي‌گويد: «كليسا خود را به عنوان يك مقام و مرجع اخلاقي نشان مي‌دهد در حالي كه معيارها و ارزش‌هاي خودش را رعايت نمي‌كند.»
٢٧ اسقفنشيني (كاتوليك) در آلمان وجود دارد. سرخليفهگري (سراسقف‌‌نشيني) كلن كه كاردينال راينر ماريا وولكي اسقف اعظم آن است و به هنگام بررسي پرونده‌هاي سوءاستفاده به‌شدت مورد انتقاد و حمله قرار گرفته، شاهد يك كوچ دسته جمعي (از كليساي كاتوليك) بوده اما سرخليفهگري مونيخ و همچنين خليفه‌‌گري (اسقفنشيني) فرايبورگ و برلين نيز تعداد بيشتري از پيروان خود را از دست داده‌اند.
تركيبي از خشم، اندوه و اعتماد به نفس
يك روز پس از انتشار آخرين آمار (كليساي كاتوليك)، آندرياس نيسن از كلن وقت ملاقات خود را براي ترك رسمي كليساي كاتوليك رزرو كرد. اين آموزگار ٥٦ ساله، به اعتقاد خودش سابقه كليسايي دارد و همراه با همسرش انتخاب كرد تا فرزندانش تعميد و تدهين شوند.
وي گفت: «آنها بسياري از ارزش‌هاي مسيحي را آموختند.» اما حالا او در حال ترك كليساست. نيسن مي‌گويد كه او عصباني و غمگين است اما نسبت به كاري كه انجام مي‌دهد احساس رضايت و شجاعت مي‌كند. او توضيح مي‌دهد: «شكاف بين ارزش‌هاي مسيحي و اقدامات كليساي رسمي و صاحبان قدرت در حال افزايش است.» از نظر وي، رسيدگي به موضوع سوءاستفاده‌هاي جنسي (از كودكان و افراد آسيب‌‌پذير) فقط نوك كوه يخ است البته اين امر در مورد قدرت نهادي (كليسا) نيز صدق مي‌كند. نيسن تاكيد مي‌كند: «تفاوت اخلاقي (تمايز) ميان روحانيون و بقيه مردم جهان كه مربوط به دوره ديگري است!» چيز ديگري نيز وجود دارد كه براي او مهم است؛ كليسا به تنوع اجتماعي احترام نمي‌گذارد كه شامل موضوع همجنسگرايي نيز هست.
ليست انتظار براي ترك كليسا
نيسن براي خروج از كليسا بايد منتظر وقت ملاقات بماند. در كلن يك ليست انتظار وجود دارد و در همسايه آن يعني شهر بن، دادگاه محلي به‌طور خاص تعداد كارمندان خود را افزايش داد تا بتواند پاسخگوي تعداد روزافزون افرادي باشد كه مي‌خواهند كليسا را ترك كنند.
براي بسياري اين يك گام اجباري است ولي دوريس بائر نمي‌خواهد آن را بي‌چون و چرا بپذيرد. وي گفت: «براي من مهم است كه با صداي بلند اين را اعلام كرده و در اين خصوص ساكت نمانم.» او در ارايه نظراتش توضيح مي‌دهد كه چرا در جامعه (كليسايي) خود گام‌هايي را براي مردم بر مي‌دارد. حالا بائر مي‌گويد كه نمي‌خواهد عضوي از هريك فرقه باشد زيرا هر فرقه نسخه خاص خود از حقيقت را دارد و آن را از بقيه متمايز مي‌كند. وي بسته به راحتي‌اش اكنون بين شركت در مراسم مذهبي پروتستان‌ها و عشاي رباني كاتوليك يكي را انتخاب مي‌كند!
كاتوليك‌‌هاي كهن، امري نامتعارف
برخي رسما به كليساي ديگري مي‌پيوندند. يكي از كساني كه درصدد است تا كليساي خود را ترك كند بلافاصله مي‌خواهد به كليساي كاتوليك كهن يعني گروهي از كليساهاي (كاتوليك) مستقل از رم (واتيكان) بپيوندد. اما او تنها نيست. كليساي كاتوليك كهن تقريبا ١٥٠ سال پيش و به دليل اختلاف نظر درباره تاكيد شوراي اول واتيكان (٧١-١٨٧٠) بر نقش و جايگاه پاپ به وجود آمد. ماتياس رينگ، سراسقف (رهبر) كليساي كاتوليك كهن در آلمان، شرايط فعلي عضويت در كليساي خود را از نظر آماري نامتعارف ارزيابي مي‌كند. وي مي‌گويد كه اسقف‌هاي كليساي وي در سراسر كشور از ژانويه تا مه ٢٠٢١ تعداد افرادي كه به اين كليسا پيوسته‌اند را ١٨٠ نفر اعلام كرده‌اند كه به اندازه كل سال گذشته است. اين تعداد زيادي نيست اما براي كليسايي كه در حدود ١٥٠٠٠ مسيحي در آلمان پيرو آن هستند كاملا قابل توجه است.
اما طبق گفته سراسقف، اين يك پديده سراسري در كشور نيست و بيشتر در كلن و بن مشاهده مي‌شود. وي از روحانيون خود مي‌شنود كه نوع پيوستن به كليساي كاتوليك كهن نيز تغيير كرده است. به اين شكل كه «افرادي به كليساي ما مي‌پيوندند كه در كليساي كاتوليك رمي، از اعضاي اصلي و فعال كليسا بودند!»
دوريس بائر مي‌تواند دقيقا آنچه وي را به ترك كليسا وادار كرده، مشخص كند: يعني «روشي كه اسقف‌هاي كاتوليك براي بررسي موارد سوءاستفاده‌هاي جنسي در كليسا مورد استفاده قرار دادند». اين عنوان مطالعاتي است كه در سال ٢٠١٨ توسط محققان مستقل انجام شد كه موارد فردي و جداگانه و همچنين زمينه ساختاري را بررسي و يك سند علمي جامع توليد كردند. رهبران كليسا هيچ نشانه‌‌اي مبني بر اينكه قصد دارند مسووليت را بر عهده بگيرند يا كه قصد داشتند نتيجه‌‌گيري يا هرگونه تغييري را اعمال كنند، بروز ندادند. صاحبان قدرت علاقه‌‌اي به اصلاحات نداشتند. آنها حتي نمي‌خواهند برابري جنسيتي را ببينند. خانم بائر اكنون متقاعد شده كه كليسا در شكل فعلي خود منسوخ و فرسوده شده است. او مي‌گويد: «كليسا خود را به عنوان يك مقام و مرجع اخلاقي نشان مي‌دهد در حالي كه معيارها و ارزش‌هاي خودش را رعايت نمي‌كند.»