سرنوشت مبهم گروه‌هاي نمايشي
تضمين اجراي عموم چيست؟
كارگردان نمايش «سراط» كه آماده اجراي عمومي است، وضعيت حضور آثار در چهل و يكمين جشنواره تئاتر فجر را مبهم دانسته و تاكيد مي‌كند مشخص نيست تضميني براي اجراي عمومي آثار جشنواره وجود داشته باشد. مشابه عيان همين تجربه اين روزها براي نمايش «مرثيه‌اي بر مرگ ژوليوس‌سزار يا چند مرغ از سيمرغ» رخ مي‌دهد. دو گروهي كه به جمع تئاترهاي بدون امنيت شغلي و حرفه‌اي اضافه شده‌اند. ماجراي نمايش «مرثيه‌اي بر مرگ ژوليوس‌سزار...» نقل مثنوي هفتادمن است. برگزيده خوزستاني جشنواره تئاتر فجر دوره گذشته كه حالا بايد براي اجراي عمومي كاسه چه‌كنم؟ چه‌كنم؟ به دست گيرد. مديران اداره كل هنرهاي نمايشي هر بار يك حرف مي‌زنند. زماني رياست شورا مجوز امضا مي‌كند و مديركل مي‌گويد «نه»، زماني با مديركل صحبت مي‌كنيد و شوراي نظارت وسط اجرا سد راه مي‌شود. اين سردرگمي تازه شروع شده و ظاهرا مسير پرپيچ و خمي در راه است. حالا گروه جوان ديگري مي‌پرسد، اصلا چه تضميني وجود دارد كه در فجر اجرا كنيم و بتوانيم اجراي عموم داشته باشيم؟ يا اصلا در كدام جشنواره اجرا كنيم اجازه اجرا در جشنواره تئاتر فجر لغو نمي‌شود؟ محمدرضا عطايي‌فر كارگردان تئاتر كه در سال جاري توليد و اجراي نمايش «سراط» را در برنامه خود دارد، درباره وضعيت مبهمي كه براي شركت در چهل و يكمين جشنواره بين‌المللي تئاتر فجر وجود دارد و اينكه آيا تضميني براي اجراي عمومي آثار شركت‌كننده در جشنواره هست يا نه، به خبرنگار مهر گفت: سال گذشته در پيك كرونا و اوج تعطيلي‌ها با نمايش «كنسرت تئاتر مرگ گرم» بعد از چندين بار تعطيل شدن در سالن قشقايي روي صحنه رفتيم. بيش از ۳۰ اجرا داشتيم كه تمامي بليت‌ها پيش‌فروش شد و بعد از چندين بار تمديد و ۲ اجرايي شدن بالاخره در خرداد به پايان اجراها رسيديم.
او يادآور مي‌شود: از آنجايي كه نمايش «كنسرت تئاتر مرگ گرم» با استقبال مخاطبان روبه‌رو شده بود بسياري از سالن‌هاي خصوصي دنبال اجراي مجدد و همكاري با ما بودند اما به پيشنهاد مديران وقت تئاتري قرار شد در جشنواره تئاتر فجر و در بخش مسابقه اثر را اجرا كنيم. بعد از مدتي از بنده خواسته شد تا به جاي نمايش «كنسرت تئاتر مرگ گرم»، نمايش جديدي براي جشنواره تئاتر فجر آماده كنم و وقتي علت را جويا شدم دلايلي مصلحتي مطرح شد. به همين خاطر مجبور شدم نمايش «پاستيل زرد» را براي جشنواره تئاتر فجر با سختي‌هاي خاص تمرين، آماده كنم و نمايش براي جشنواره انتخاب شد. عجيب آنجا بود كه به ما گفتند شما نمي‌توانيد در بخش مسابقه جشنواره شركت كنيد، زيرا هنوز «پاستيل زرد» اجراي عمومي نرفته و اين خلاف قوانين جشنواره است. در نهايت ما به دلايل مصلحتي سلاخي شديم.
عطايي‌فر با اشاره به اينكه تصميم‌گيري براي اجراي نمايش «سراط» در شرايط فعلي سخت و مبهم است، متذكر شد: حالا نمي‌دانيم نمايش «سراط» را كه با عشق و اميد آماده كرده‌ايم، اگر اجرا برويم مي‌توانيم در جشنواره تئاتر فجر باشيم يا خير و اگر اجرا نرويم چطور؟ آيا بعد از جشنواره فجر تضميني براي اجراي عموم هست يا خير؟ اگر در جشنواره مقاومت باشيم مي‌توانيم در بخش مسابقه فجر شركت كنيم يا خير؟ اگر بخواهيم در جشنواره تئاتر فجر باشيم آيا مي‌توانيم در جشنواره تئاتر مقاومت شركت كنيم يا خير؟ و ده‌ها سوال ديگر كه نمي‌دانم كسي جوابگو هست يا خير.
اين كارگردان تئاتر در پايان سخنان خود، تصريح كرد: از مديران قبل كه حتي از ترس ويروس كرونا به سالن نمايش ما نيامدند و براي يك تشويق خشك و خالي هنرمنداني كه در پيك كرونا توانستند نزديك به ۴۰ شب تمامي بليت‌هاي كار را پيش‌فروش كنند ديگر گله‌اي نداريم اما از مديران وقت اداره كل هنرهاي نمايشي و جشنواره تئاتر فجر تقاضا داريم فقط در اين شرايط سخت معيشتي كه هنرمند تئاتر هيچ‌گونه درآمدي از هيچ منبعي ندارد لطفا اگر كمكي براي توليدات ما نمي‌كنيد لااقل با شفاف‌سازي و همياري و همكاري بيشتر، اين عرق‌ريزان فرهنگي را ارج نهيد.
به اين مورد اخير وضعيت اسفبار گروه‌هاي نمايشي استان‌هاي ديگر را هم بيفزاييد. گروه‌هاي تئاتري شهرستان‌هاي ايران هر ساله چشم‌انتظار شركت در جشنواره تئاتر فجر و رقم زدن فرصت‌هاي تازه‌اند. باتوجه به امكانات محدود، آنها همواره نيم‌نگاهي به اجرا در فجر داشته‌اند. مديران تئاتري هم هربار كه قرار است درباره جشنواره صحبت كنند، مي‌گويند فكر نكنيد تئاتر فقط تهران است و ما مي‌خواهيم همه ايران را درگير كنيم. يكي نيست به اينها بگويد اين گوي و اين ميدان، پس چرا گروه خوزستاني بايد به چنين سرنوشتي دچار شود كه براي سالن اصلي مجموعه تئاترشهر با او مذاكره شود، اما اتفاق ديگري رخ دهد؟ يا چرا حالا كه مي‌خواهد در سالن ناظرزاده مجموعه ايرانشهر روي صحنه برود، جلوي پايش سنگ‌اندازي مي‌كنيد؟ در فاصله چند روز مانده تا آغاز فروش بليت اين نمايش، آنها هنوز نتوانسته‌اند مجوز بگيرند و اين يعني كاسه‌اي زير نيم‌كاسه است. تصميم‌گيران به راحتي با عمر و روان گروه‌هاي نمايشي بازي مي‌كنند. چطور امكان دارد نمايشي برگزيده جشنواره ملي همين نظام حالا با اين وضعيت مواجه باشد و صدا از كسي درنيايد؟ وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي چندي پيش تاكيد كرد در دولت ما به هنرمندان شهرستان‌ها نگاه ويژه وجود دارد. مدتي گذشت كه عين همين جمله بر زبان دبير چهل‌ويكمين جشنواره تئاتر فجر جاري شد. حالا گروه‌هاي ديگر استان‌هاي ايران سوال مي‌پرسند، قرار است سرنوشت ما هم مانند گروه برگزيده دوره قبل باشد؟ يا چطور دبيرخانه فجر به خودش اجازه داد تمام اجراهاي سال 1401 را ناديده بگيرد و در فراخوان اعلام كند هر گروهي تئاتر تازه ساخت ما در جشنواره پذيرايش هستيم؟ پس سرنوشت اين همه گروه كه در طول سال زحمت كشيدند چه مي‌شود؟ ماجرا همين است؛ خام دستي و بي‌تجربگي در تصميم‌گيري نتيجه‌اي جز تلف شدن نيروها و استعدادها ندارد. امري كه نمونه‌هاي متعددش اين روزها پيش روي ما قرار گرفته و همه ناباورانه تكرار تاريخ و اختراع دوباره چرخ را نظاره مي‌كنيم.