ليز تراس كابينه جديد بريتانيا را معرفي كرد
سياست‌هاي يكدست، نژادهاي متنوع
شهاب شهسواري
ليز تراس، نخست‌وزير جديد بريتانيا در نخستين ساعات كارش در اين مقام، تغييرات در كابينه را آغاز كرده است، تغييراتي كه به نوشته گاردين انتصاب نزديك‌ترين متحدانش در مقام‌هاي مهم كابينه و اخراج تمامي وزرايي است كه در انتخابات درون‌حزبي از رقيبش حمايت كرده‌بودند. تراس به‌رغم اينكه در رقابت درون‌حزبي رقابت سختي با ريشي سوناك داشت، حاضر به پذيرش مطالبات درون حزبي براي تشكيل يك دولت وحدت براي كاهش شكاف درون حزب نشد. با اين حال براي نخستين‌بار در تاريخ بريتانيا، چهار وزارتخانه مهم دولت شامل وزارت داخله، وزارت خارجه، وزارت دارايي و معاون نخست‌وزير از ميان مردان سفيدپوست انتخاب نشده‌اند و اين نخستين‌بار است كه هر چهار پست به زنان و رنگين‌پوستان رسيده است. كواسي كوارتنگ، نخستين وزير دارايي و خزانه‌دار سياهپوست بريتانيا و جيمز كلورلي، نخستين وزير خارجه سياهپوست اين كشور هستند. ترزا كافي، يكي از نزديك‌ترين متحدان سياسي تراس جايگاه معاونت نخست‌وزير را از دومينيك راب مي‌گيرد كه برنامه كاهش ماليات‌هاي تراس را «نامه خودكشي انتخاباتي» توصيف كرده‌بود. كافي همزمان وزارت بهداشت را هم در اختيار دارد. سوئلا بريومن هم كه در انتخابات درون‌حزبي يكي از نامزدهاي مقابل تراس بود، جايگاه وزارت داخله را از پيتي پاتل گرفته است.
يكي از بحث‌برانگيزترين انتخاب‌هاي تراس، انتخاب جيكوب ريس- ماگ به مقام وزارت كسب و كار، انرژي و استراتژي صنعتي است. ريس- ماگ از جمله افرادي شناخته مي‌شود كه هواداران محيط زيست را افراد احساساتي تلقي مي‌كند. انتخاب چنين فردي در راي وزارتي كه مسووليت سياستگذاري انرژي و تغييرات آب و هوايي را برعهده دارد باعث نگراني نمايندگان پارلمان و فعالان محيط زيست شده است. تراس تمامي اعضاي كابينه جانسون را كه از رقيب او در انتخابات درون حزبي حمايت كرده‌بودند، از جمله دومينيك راب، گرنت شاپس، استيو باركلي و جورج يوستيس، از مقام‌هاي‌شان بركنار كرده است. بن والاس، وزير دفاع پيشين در دولت جانسون در مقام خود ابقا شده است. والاس از حاميان اصلي سياست‌هاي اعلاني خانم تراس بود.
گفت‌وگوهاي تلفني روز اول كاري تراس
ليز تراس در سه‌شنبه شب نخستين روز كاري خود با جو بايدن، رييس‌جمهور امريكا گفت‌وگو كرد. موضوع گفت‌وگوهاي دو طرف به گفته طرف امريكايي مقابله با چين و روسيه و جلوگيري از دستيابي ايران به سلاح هسته‌اي، در كنار مسائل مربوط به روابط دوجانبه و ايرلند شمالي عنوان شده است. تراس همچنين در تماس تلفني ديگري، روز سه‌شنبه با ولاديمير زلنسكي، رييس‌جمهور اوكراين گفت‌وگو كرد و بر حمايت همه‌جانبه بريتانيا از كي‌يف تاكيد كرد.
اولويت‌هاي تراس
ليز تراس در نخستين نطق خود به عنوان نخست‌وزير جديد انگليس تقويت اقتصاد، خدمات درماني و مقابله با بحران انرژي را سه اولويت اصلي دولت برشمرد. به گزارش ايرنا، روز سه‌شنبه تراس كه مقابل ساختمان شماره ۱۰ داونينگ استريت با حضور حدود ۱۵۰ تن از نمايندگان حزب حاكم محافظه‌كار و جمع كثيري از خبرنگاران و نمايندگان رسانه‌ها سخنراني مي‌كرد، افزود: ما نبايد از چالش‌هايي كه با آن روبه‌رو هستيم دلسرد شويم. هر قدر هم كه توفان قوي باشد، مي‌دانم كه مردم بريتانيا قوي‌تر هستند. وي همچنين از تلاش‌هاي نخست‌وزير پيشين انگليس در تكميل روند خروج اين كشور از اتحاديه اروپا و مقابله با همه‌گيري كرونا تقدير كرد.
كابينه متنوع
كابينه متنوع نژادي و جنسيتي ليز تراس، نتيجه تلاش سال‌هاي اخير حزب محافظه‌كار بريتانيا براي انتخاب نامزدهايي از نژادهاي مختلف و از ميان زنان براي نمايندگي پارلمان است. در حالي كه بريتانيا در طول تاريخ خود سه نخست‌وزير زن داشته است، هر سه از حزب محافظه‌كار بودند. اين موضوع در جلسه پرسش و پاسخ نخست‌وزير كه روز گذشته در پارلمان برگزار شد نيز سوژه شوخي ترزا مي، نخست‌وزير پيشين و ليز تراس بود. نخست‌وزير در پاسخ به سوال ترزا مي‌كه چرا هر سه نخست‌وزير زن بريتانيا از حزب محافظه‌كار بوده‌اند، گفت به نظر مي‌رسد حزب كارگر نه تنها نمي‌تواند جز مرد براي رهبري حزب كسي را پيدا كند، بلكه تا حالا جز شمال لندن هم جايي را براي انتخاب رهبران‌شان پيدا نكرده‌اند. تا همين چند دهه پيش، كابينه بريتانيا عمدتا تحت سلطه مردان سفيدپوست بود. بيست سال پيش، سال ۲۰۰۲ نخستين وزير اقليت نژادي بريتانيا به كابينه راه پيدا كرد و پل بوئاتنگ به مقام خزانه‌دار انتخاب شد. رويترز مي‌نويسد: «به‌رغم اين تغييرات، مقام‌هاي بالادستي كسب‌وكارهاي بزرگ، قوه قضاييه، خدمات اجتماعي و ارتش، همچنان در اختيار سفيدپوستان است.» اين خبرگزاري ادامه مي‌دهد: «به‌رغم تلاش‌هاي حزب محافظه‌كار، در حال حاضر تنها يك‌چهارم از كل نمايندگان اين حزب در پارلمان زن هستند و فقط ۶ درصد آنها از خانواده‌هايي با پيشينه اقليت آمده‌اند.» به‌رغم سابقه بهتر حزب محافظه‌كار در حوزه انتخاب زنان و اقليت‌ها، عمده راي‌دهندگان اقليت در بريتانيا به حزب رقيب، يعني كارگر راي مي‌دهند، چرا كه حزب محافظه‌كار به نژادپرستي، رويكرد ضدزن و اسلام‌هراسي در افكار عمومي بريتانيا مشهور است. پيش از ليز تراس، اين بوريس جانسون بود كه كابينه‌اي متنوع و جوان را معرفي كرده‌بود. نخستين كابينه بوريس جانسون در سال ۲۰۱۹، متنوع‌ترين از لحاظ نژادي و جوان‌ترين كابينه تاريخ بريتانيا بود. از ميان سه وزير دارايي كابينه جانسون در طول دوران نخست‌وزيري او دو تن با تبار آسياي جنوبي و يكي كرد تبار بودند. اين تغييرات بيش از هر چيز مديون تلاش‌هاي ديويد كمرون، نخست‌وزير اسبق بريتانيا بود. سال ۲۰۰۵ زماني كه كمرون به قدرت رسيد، از ميان ۱۹۶ نماينده حزب محافظه‌كار در پارلمان، فقط دو نماينده از ميان اقليت‌ها بودند. او عنوان كرد كه قصد دارد حزبش بيش از پيش نماينده جامعه مدرن بريتانيا باشد. يك‌سال بعد در انتخابات پارلماني ۲۰۰۶ ديويد كمرون تصميم گرفت براي بسياري از كرسي‌هاي قطعي حزب محافظه‌كار از ميان زنان و رنگين‌پوستان نامزد معرفي كند.
واكنش رسانه‌هاي اروپايي به انتخاب نخست‌وزير جديد بريتانيا
رسانه‌هاي اروپايي ليز تراس را ميراث‌دار مشكلات گسترده پيشين بريتانيا مي‌دانند. روزنامه كوريره دلا سرا حجم عظيم مشكلات پيش روي تراس را مورد توجه قرار داده است و مي‌نويسد: «هيچ‌گاه در تاريخ معاصر، رييس دولت بريتانيا با چنين مشكلات اقتصادي و اجتماعي مواجه نبوده است: تورم ۱۳ درصدي كه مي‌تواند از ۲۰ درصد هم عبور كند، اقتصادي كه به ركود نزديك مي‌شود و ميليون‌ها شهروندي كه بايد ميان خوراك يا گرمايش يكي را انتخاب كنند.» لوموند فرانسه اشاره مي‌كند كه تراس وعده روزهاي روشن‌تر داده است. با اين حال اين روزنامه مي‌نويسد: «نظرسنجي‌هاي اخير نشان مي‌دهد كه مردم بريتانيا اعتمادي به توانايي او براي مقابله با بحران هزينه‌هاي معيشت ندارند.» تيتر روزنامه پرفروش سودويچه زيتونگ آلمان اين است: «نخست‌وزير جديد، مشكلات قديمي» در برابر روزنامه چپ‌گراي داي تاگس‌زيتونگ آلمان به رفتار ليزتراس و بهره‌برداري طنزنويسان از او، مانند سلفش پرداخته و مي‌نويسد: «خنده‌ها ادامه خواهد داشت.»
وزير خارجه‌اي آشنا با ايران
نخستين وزير خارجه رنگين‌پوست بريتانيا كه از طرف مادري تبار سيه‌رالئون دارد، با پرونده هسته‌اي و مسائل دوجانبه بريتانيا با ايران ناآشنا نيست. كلورلي بين سال‌هاي ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۲ به عنوان معاون وزير امورخارجه در امور خاورميانه، آفريقا و شمال آفريقا فعاليت مي‌كرد و مستقيما در حوزه ايران مسووليت داشت. آبان سال گذشته، در سفر علي باقري كني، معاون سياسي وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران به لندن، كلورلي با او ديدار و گفت‌وگو كرد. آن زمان در بيانيه وزارت امورخارجه بريتانيا در مورد اين ديدار آمده‌بود: «نمايندگان وزارت امور خارجه تاكيد كردند ايران بايد از فرصت به نتيجه رساندن موضوع توافق هسته‌اي كه اكنون روي ميز مذاكرات است، استفاده كند.» اين بيانيه ادامه مي‌داد: «همچنين ضرورت آزادسازي فوري شهروندان انگليسي كه به‌طور غيرمنصفانه در ايران در بازداشت به سر مي‌برند، از جمله نازنين زاغري راتكليف، انوشه آشوري و مراد طاهباز، در رايزني‌ها با معاون وزير امور خارجه ايران مورد تاكيد قرار گرفت.» درست چهار ماه پس از اين ديدار، خبر آزادي نازنين زاغري و انوشه آشوري منتشر شد، هر چند مراد طاهباز از جمله آزادشدگان نبود. همزمان با اين اتفاق دولت بريتانيا مبلغ ۴۵۰ ميليون پوند بدهي باقيمانده از عدم تحويل تانك‌هاي چيفتن همزمان با انقلاب اسلامي ايران را بعد از ۴۳ سال به ايران پرداخت كرد.
بي‌بي‌سي فارسي در مورد آشنايي آقاي كلورلي با ايران مي‌نويسد: «معاونان وزارت خارجه بريتانيا معمولا اظهارنظرهاي عمومي زيادي درباره مسائل جاري انجام نمي‌دهد اما آقاي كلورلي تاكنون چند اظهارنظر درباره پرونده اتمي ايران داشته و با رسانه‌ها در اين باره مصاحبه كرده است.» اين رسانه حكومتي بريتانيا ادامه مي‌دهد وقتي كه هنوز چشم‌اندازي جدي براي احياي توافق برجام وجود نداشت آقاي كلورلي گفته بود: «وقتي ما به ايران توضيح داديم كه مي‌خواهيم تهران به عرصه بين‌الملل بازگردد. موضع بريتانيا در اين باره شفاف و ثابت است. ايران بايد در خصوص غني‌سازي اورانيوم به تعهداتش بازگردد.» وي گفته بود: «تهران اكنون فرصتي واقعي براي انتخاب راهي متفاوت و بهتر و تعامل مجدد با كشورهاي اروپايي مانند ما و ايالات متحده دارد.»