زمزمه ارايه اينترنت بدون فيلتر، رايگان و غيرقابل حذف با نويز در ايران
دردسر جديد براي مدافعان طرح صيانت
ايلان‌ماسك با يك توييت درباره ايران خبرساز شد. او از اين گفته بود كه مي‌خواهد اينترنت ماهواره‌اي‌اش را بر فراز ايران فعال كند. اما به دنبال اين است كه از شمول تحريم‌هاي امريكا خارج شود. در مقابل يكي از سخنگويان وزارت خزانه‌داري (OFAC) ايالات متحده در بيانيه‌اي گفت: مجوز صادرات برخي سخت‌افزار، نرم‌افزار و خدمات مرتبط با ارتباطات از طريق اينترنت به ايران براي برخي خدمات اتصال اينترنت براي كاربراني مشخص و پايانه‌هاي ماهواره‌اي تحت مجوز عمومي D-1 (مجوزهايي تحت عنوان General License D-1 در شرايط تحريم) ارايه مي‌شود. اما اين اقدام عملياتي است؟ اجرايي شدن اين طرح چه تبعاتي براي ايران خواهد داشت؟ آيا فيلترينگ حريف خواهد شد؟ با پارازيت مي‌توان به جنگ استارلينك رفت؟ اينها پرسش‌هايي است كه در ادامه درباره‌شان مي‌نويسيم.
به گزارش خبرآنلاين، پاسخي كه مديرعامل شركت تسلا به كاربران داد، دوباره موج جديدي از سوالات را ايجاد كرد. اينكه آيا اين اينترنت به ايران مي‌رسد؟ آيا تجهيزات آن قابل دسترسي است؟ آيا قابل فيلتر است؟ آيا كار سياست‌گذاران حوزه فضاي مجازي را سخت مي‌كند؟ اينها سوالاتي بودند كه از شب گذشته دوباره بين كاربران فضاي مجازي دست به دست شد. استارلينك پروژه‌اي است كه توسط شركت اسپيس‌ايكس و هدف دسترسي به اينترنت در تمام كره زمين و حتي فضا دنبال مي‌شود. اين شركت به كمك منظومه ماهواره‌اي قصد دارد تمامي زمين را به اينترنت متصل كند.هدف پروژه استارلينك ايلان‌ماسك اين است كه هزاران ماهواره كوچكي كه به فضا پرتاب شده، در مدار پاييني زمين جاي بگيرند تا بتوانند سيگنال‌هاي سريع اينترنتي را به زمين مخابره كنند.
آيا اين سرويس در ايران قابل‌دسترسي است؟
پاسخ بله است. اين ماهواره‌ها در مدار زمين در حال گردشند. از قطب جنوب تا ايران، دسترسي به اينترنت ماهواره‌اي اصلا محدوديتي ندارد اما آنچه سبب شده گستره ارايه خدمات اينترنت جهاني در ايران فعال نباشد، تحريم‌هاي امريكا عليه ايران است.
در حال حاضر ضوابط رد و بدل مالي از مبدا ايران دليلي است كه باعث شده تا اين محصول تجاري به ايران نرسد. حالا ايلان‌ماسك اعلام كرده براي رفع تحريم‌ها با اوفك مذاكره مي‌كند. اگر معافيت از تحريم‌هاي مرتبط با ايران در اين زمينه از سوي امريكا مورد موافقت قرار بگيرد، اينترنت استارلينك در كشور قابل دسترسي است. برآورد كارشناسان اين است كه احتمالا امريكا به دلايل مختلف با اين مساله موافقت كند.
اينترنت ماهواره‌اي گران است؟
پاسخ به اين سوال با كمي اغماض بله است. اينترنت ماهواره‌اي حتما اينترنت گراني است؛ اما اگر ايلان‌ماسك در پي تلاش براي معافيت ايران از تحريم‌ها است، به احتمال فراوان دولت امريكا اين خدمت را رايگان ارايه مي‌دهد. اين پروژه‌اي است كه پيش‌تر در اوكراين و روسيه در حين جنگ اجرا شده و تبعات اين اقدام براي روسيه به حدي بود كه وزير روسي اخيرا تهديد كرد ماهواره‌هاي استارلينك را با موشك‌هاي بالستيك بيرون از جو مورد هدف قرار خواهد داد.
دسترسي به تجهيزات ممكن است؟
پاسخ به اين سوال هم بله است. از آنجايي‌كه تجهيزات اتصال به اينترنت ماهواره‌اي خيلي تجهيزات بزرگي نيست احتمالا در قالب كالاي قاچاق، به ايران مي‌رسد. مثل همه كالاهاي قاچاق قبلي از ويديو تا واكسن خارجي. شايد در ابتدا مانند هر دستگاه ديگري دسترسي و تعداد آن محدود باشد، اما تجربه تهيه دستگاه‌هاي ماهواره نشان مي‌دهد پس از مدتي دسترسي به تجهيزات مورد نياز سخت نخواهد بود.
آيا اين اينترنت، جغرافياي ايران را پوشش مي‌دهد؟
پاسخ به اين سوال نيز بله است. پوشش براي ايران وجود دارد، چون اينترنت استارلينك از طريق منظومه‌هاي ماهواره‌اي كه در مدار پايين زمين قرار دارند به مخابره و نقل‌وانتقال داده مي‌پردازند. اين ماهواره‌ها دور زمين مي‌چرخند و به محض اينكه يكي از آنها از آسمان ايران عبور كند، ماهواره بعدي وارد مدار مي‌شود و دسترسي به اينترنت به صورت دايم را مهيا مي‌كند.
مي‌توان روي اين اينترنت اختلال ايجاد كرد؟
پاسخ با كمي اغماض خير است. اين كار شدني است اما براي ايجاد اختلال و پارازيت روي اين امواج ماهواره‌اي در حال حاضر روش‌هايي وجود دارد كه انجام‌شان مي‌تواند حتي بيشتر از هشدارهاي اين امواج روي سلامت عمومي جامعه خطرساز باشد و ريسك انجامش بسيار بالاست. با اين شرايط، ايجاد اختلال و فيلترينگ روي اين سيستم تقريبا نشدني است.
سياست درست براي مديران دولت چيست؟
هر روز اين تهديد‌ها جدي‌تر مي‌شود. حالا اگر ايلان‌ماسك مجوزهاي لازم را بگيرد و مدل بيزنسي اين بيزينسمن در تعامل با وزارت خارجه و خزانه‌داري امريكا به نتيجه برسد، آن وقت چالش بزرگي كه كشور با آن روبرو خواهد بود، همان چالش ابتداي دهه ۸۰ با رواج لحظه به لحظه ماهواره‌ها خواهد بود. اتفاقي كه ضربه مالي بزرگي را به اپراتورهاي ارايه‌دهنده خدمات اينترنت و از همه مهم‌تر سياست‌گذاري براي بهره‌گيري از اينترنت و شبكه‌هاي اجتماعي وارد خواهد كرد. اگرچه اين فراگيري اينترنت رايگان ماهواره‌اي در كوتاه‌مدت فقط اتفاق مي‌افتد اما حتي با گراني دسترسي به خدمات عادي چنين سيستم‌هاي اينترنتي هم باز جمعيت قابل توجهي به سراغ استفاده از اين شبكه خواهند رفت و اين جمعيت عملا از دايره بازار اينترنت داخلي خارج خواهند شد. و نكته ديگر اينكه امكان نظارت و مديريت بر محتوا به‌طور كلي از تصميم‌سازان فرهنگي سلب مي‌شود. تمام سخت‌گيري‌ها براي اعمال محدوديت بر شبكه اينترنت، فيلترينگ و طرح‌هاي محدودسازي چون صيانت، با اين پروژه هما‌ن‌طوركه پيش‌تر بسياري از كارشناسان از جمله محمد جواد آذري جهرمي مطرح كرده بودند، قابليت خود را از دست مي‌دهند. در چنين شرايطي اما مديران تصميم‌ساز با راهكارهاي كم‌هزينه‌تر به جاي محدودسازي و سخت‌گيري‌هاي پيشرونده شايد بهتر باشد به راهكارهايي فكر كنند كه به جاي ديواركشي بي‌اثر برابر پيشرفت تكنولوژي به دنبال برنامه‌اي باشند كه مدل نظارتي هوشمند غير محدوديت‌زا را اعمال كنند اما نگذارند دامنه اينترنت ماهواره‌اي به چالش بزرگ و سخت و غير قابل كنترل براي‌شان بدل شود.