آيا وزارت صمت به دنبال امتيازدهي به خودروسازان است؟
مناقشه بر سر اسقاط خودرو
قانون ساماندهي صنعت خودرو در تاريخ ۱۶ خردادماه ۱۴۰۱ به تصويب مجلس شوراي اسلامي رسيد و در ماده ۱۰ اين قانون اعلام شده بود تردد، حمل بار و مسافر توسط وسايط نقليه موتوري پس از رسيدن به سن فرسودگي در كلان‌شهر‌‌‌ها ممنوع است.
با وجودي كه اسقاط خودروهاي فرسوده طي چند سال گذشته مغفول مانده بود در نهايت پس از 4 سال كه از ممنوعيت واردات خودرو مي‌گذشت بار ديگر در طرح ساماندهي صنعت خودرو مورد توجه قرار گرفت و نمايندگان مجلس در طرح ساماندهي صنعت خودرو ابتكار عمل به خرج داده و خودروسازان و موتوسيكلت‌سازان را مكلف كردند تا معادل 25 درصد توليد ماهانه خود گواهي اسقاط ارايه دهند و مراكز اسقاط نيز مكلف به ارايه گواهي اسقاط مورد تقاضاي توليدكنندگان خودرو و موتوسيكلت شدند. به فاصله اندكي پس از ساماندهي طرح خودرويي سياست‌گذار خودرويي دست به كار شد تا لايحه‌اي را در ارتباط با اسقاط خودروهاي فرسوده روانه مجلس كند. در لايحه دولت توليدكنندگان و واردكنندگان مي‌توانند در صورت نبود خودرو و موتوسيكلت براي اسقاط و به منظور جلوگيري از روند توليد و عرضه با تشخيص وزارت صمت با پرداخت 1 درصد قيمت خودرو يا موتوسيكلت توليدي يا وارداتي به صندوق ملي محيط زيست مجوز شماره‌گذاري را دريافت كنند. سياست‌گذار خودرويي در شرايطي نگران اختلال در روند توليد و عرضه است كه در حال حاضر بيش از 220 مركز اسقاط با ظرفيت حدود 1 ميليون دستگاهي در سراسر كشور فعال هستند بنابراين بايد نگراني بابت گواهي اسقاط از سوي اين مراكز وجود داشته باشد اما چرا سياست‌گذار خودرويي به دنبال جايگزيني پرداخت 1 درصدي قيمت محصولات توليدي به جاي خريد گواهي اسقاط است؟ كارشناسان بر اين باورند كه به نظر مي‌رسد وزارت صمت نگران تحميل هزينه به توليدكنندگان عمدتا انحصاري است و از اين رو تلاش دارد تا به جاي پرداخت هزينه نقدي و اسقاط فيزيكي از بار هزينه‌اي روي دوش توليدكنندگان بكاهد.
سن فرسودگي خودرو چقدر است؟
محمود نجفي سهي، عضو هياترييسه انجمن سازندگان قطعات در اين باره معتقد است؛ با توجه به كاهش ايمني و آلايندگي انواع وسايل نقليه در اثر مرور زمان، سن مرز فرسودگي براي خودروهاي سواري ۱۵ سال است و به نظر مي‌رسد تغيير در اين لايحه براي خروج بخش اسقاط خودرو از بخش صنعت خودرو بوده است.
او در ادامه به «اعتماد» گفت: زماني كه يك وانت نيسان يا يك كاميون خاور 30 سال از عمرش گذشته و باعث آلودگي هوا شده است و به جز جاده‌هاي برون‌شهري در داخل شهرها هم تردد دارد چرا بايد براي از رده خارج كردن اين خودروها صنعت خودرو را درگير مي‌كردند؟ امروز قانوني وجود دارد كه خودروهايي كه بيش از 4 سال از عمرشان مي‌گذرد بايد معاينه فني داشته باشند و تمامي خودروهاي فرسوده هم بايد معاينه فني داشته باشند و اگر اين خودرو داراي آلودگي است صاحب خودرو را ملزم به كاهش آلودگي خودرو مي‌كنند و برگه معاينه فني هم به اين فرد نمي‌دهند.
نجفي با اشاره به افزايش قيمت خودروهاي نو ادامه داد: زماني كه فردي قادر به خريد وانت نيسان نو براي امرار معاش خود نيست و هيچ گونه تسهيلاتي هم از سوي دولت براي نو كردن اين خودرو به او نمي‌دهند و چاره‌اي جز استفاده از آن ندارد، زماني كه با فشار براي اسقاط اين نيسان روبرو مي‌شود مجبور مي‌شود اين خودرو را به دلالاني بدهد كه در اين آشفته‌بازار در پي سود بيشتر هستند.
دست دلالان خودروهاي فرسوده كوتاه مي‌شود
اين كارشناس صنعت خودرو خاطرنشان كرد: اينكه گفته شده به جاي اسقاط 4 خودروي فرسوده در قبال يك خودروي نو 1 درصد از قيمت نهايي خودرو را به صندوق ملي محيط زيست بدهند به اين معني است كه اگر خودرويي 100 ميليون تومان است 1 ميليون تومان آن را بايد به صندوق ملي محيط زيست واريز كنند و اين ميزان بابت كاهش آلودگي هوا و بهبود محيط زيست هزينه خواهد شد.
نجفي با اشاره به دليل تغيير اين قانون تصريح كرد: اگر امروز مي‌بينيم كه اين سياست را تغيير داده‌اند به اين دليل است كه مي‌خواهند دست دلالان و واسطه‌هاي خريد خودروهاي فرسوده را كوتاه كنند چرا كه شاهد آنيم كه قيمت خودروي اسقاطي هم افزايش پيدا كرده است و قيمت آن به بيش از 10 ميليون تومان رسيده بود.
اين عضو هياترييسه انجمن سازندگان قطعات خودرو ادامه داد: اگر نگراني هم بابت افزايش آلودگي هوا و كاهش تعداد افرادي كه در مراكز اسقاط خودرو مشغول هستند وجود دارد سازمان محيط زيست بايد حل كند. اما زماني كه پليس دستور مي‌دهد كه خودروهاي با عمر بيش از 15 يا 20 سال بايد اسقاط شوند حتي مي‌تواند سند خودرو را از راننده بگيرد و او را مجبور كند تا خودروي خود را اسقاط كند.
قيمت دلار خودروهاي فرسوده را افزايش داد
نجفي خاطرنشان كرد: پيش از آنكه قيمت دلار به اين اندازه افزايش پيدا كند كسي اصلا خودروي 30 و 40 ساله سوار نمي‌شد و بعد از اينكه 10 تا 15 سال از عمر خودرو مي‌گذشت و هزينه نگهداري آن پايين‌تر بود آن را عوض مي‌كرد. اما امروز هزينه نگهداري يك وانت نيسان اگر 5 ميليون تومان هم باشد باز هم آن فرد قادر به تغيير خودروي خود نيست و نيسان فرسوده خود را نگه مي‌دارد.
اين كارشناس صنعت خودرو افزود: اين قانون جلوي عده‌اي را كه از خريد خودروهاي فرسوده سود مي‌بردند را مي‌گيرد و اگر هياهويي بابت اين موضوع به وجود آمده بابت همين موضوع است كه درآمد آنها از اين بخش كمتر شده است.
نجفي با اشاره به قانون اسقاط خودرو در ساير كشورها گفت: در كشورهاي ديگر اسقاط خودرو براساس عمر آنها است و معمولا پس از 10 سال بدون استثنا خودروها را اسقاط مي‌كنند و اصلا شبيه ايران نيست كه از يك خودرو 30 سال استفاده كنند. ضمن آنكه دقت آنها روي آلودگي بسيار بالاست اين در حالي است كه در ايران موضوع مربوط به آلودگي هوا و محيط زيست چندان حائز اهميت نيست و دقت زيادي به اين موضوع نمي‌شود و متاسفانه شاهد آنيم كه در برخي از مراكز معاينه فني برخي از خودروها با وجود آلودگي باز هم تاييديه مي‌گيرند و روانه شهرها مي‌شوند.