كتاب تازه‌اي به كوشش ناصر حسيني‌مهر منتشر شد
تئاتر ما بايد به اهميت تمرين‌نگاري پي ببرد
كتاب «دراماتورژي و تمرين‌نگاري اتاق شماره ۶» نوشته ناصر حسيني‌مهر منتشر شد. ناصر حسيني‌مهر نويسنده، پژوهشگر، مدرس و كارگردان درباره جديدترين فعاليت خود در زمينه تئاتر گفت كه كتاب «دراماتورژي و تمرين‌نگاري اتاق شماره ۶» را توسط نشر ماهريز و در ۴۵۰ صفحه منتشر و راهي بازار كتاب كرده است. وي كه سال ۱۳۸۶ نمايش «اتاق شماره ۶» اثر چخوف را در تالار مولوي روي صحنه برده بود، درباره موضوع تمرين‌نگاري (موضوع كتاب) و اهميت آن توضيح داد: تمرين‌نگاري «اتاق شماره ۶» در واقع ثبت تجربه‌هاي غير قابل تكرار يك گروه است، به خصوص ثبت لحظات بسيار ناب و شايد دشوار اما لذتبخش در هنر بازيگري و كارگرداني. لحظاتي كه معمولا به شكل بداهه، درجا و آني، تنها يك‌بار در لحظه به وجود مي‌آيند و بعد از بين مي‌روند و حتي در اجرا هم نمي‌توان از آنها سراغي گرفت؛ لحظاتي كه بازيگران تمام خلاقيت خود را در آن به تجسم درمي‌آورند و متاسفانه مخاطب و تماشاگران شانس ديدن‌شان را در تمرين‌ها ندارند. معتقدم با تمرين‌نگاري مي‌توان اين لحظات را براي هميشه ثبت كرد تا در يادها بمانند و در آينده مورد استفاده و تحقيق نسل‌هاي بعدي قرار گيرند. اين نويسنده و پژوهشگر تئاتر كه در گفت‌وگو با مهر اطلاعاتي درباره كتاب اخيرش ارايه كرده، ادامه مي‌دهد: كار من در اين كتاب به‌رغم همه مميزي‌ها و حذف بسياري از بخش‌ها در چاپ كتاب، چيزي نبوده جز ثبت خواست ترقي‌خواهانه و اجتماعي يك گروه تئاتري كه در دوران پرتب و تاب سال‌هاي ۱۳۸۵ و ۱۳۸۶ و فضاي بسته اجتماعي آن دوران، يك روند لذتبخش خلاقيت هنري را تا رسيدن به مرحله اجرا و هم‌نفسي با مخاطب تجربه مي‌كرد. سنگ‌اندازي‌هايي كه براي گروه ما از طرف سيستم مديريت تئاتري وقت وجود داشت نيز در كتاب آمده است. در اجراي نمايش «اتاق شماره ۶» نمونه بارز اين سنگ‌اندازي‌ها اين بود كه در وسط اجراها، اجراي نمايش توقيف شد كه درباره اين روند در كتاب توضيح داده‌ايم و اينكه اين اتفاق چگونه فرياد بسياري از استادهاي تئاتر ايران از جمله عباس جوانمرد را درآورد. حسيني‌مهر با اشاره به اينكه گروه نمايش «اتاق شماره ۶» كيفيت و ويژگي خاصي داشت، گفت: گروه اين نمايش از چند نسل تئاتر ايران نظير آقايان خسرو حكيم‌رابط و جعفر والي تا جوان بيست و چندساله‌اي كه در اثر حضور داشت، تشكيل شده بود. كارگردان نمايش «اتاق شماره ۶» درباره ويژگي‌هاي اجراي اين اثر نمايشي تصريح كرد: در گروه سعي كرديم به سمت جاه‌طلبي‌هاي حرفه‌اي و همچنين كليشه‌هاي تئاتري نرويم و به همين خاطر معتقدم اجراي «اتاق شماره ۶» در خاطرات تئاتر باقي مانده و از بين نمي‌رود. در اين نمايش تلاش كرديم از رنج مردم بگوييم و تئاتر سرگرم‌كننده و مناسبتي و همچنين تئاتر تجاري كه همه گروه در خدمت گيشه و سوپراستارها هستند، نباشيم و از آن دوري كنيم. متاسفانه بار ديگر شاهديم كه جريان تئاتر گيشه و سوپراستارها بار ديگر در تئاتر ما جان مي‌گيرد. ما گروهي بوديم كه بدون هيچ پشتوانه دولتي و با دست خالي نمايش «اتاق شماره ۶» را اجرا كرديم. وي در ادامه درباره اينكه از چه زماني پيگير تمرين‌نگاري در تئاتر بوده است، يادآور شد: از زماني كه نمايش «سه خواهر» را با خانم اسكويي اجرا كرديم تا به امروز، تمرين‌نگاري را انجام داده‌ام. به دانشجويان و بازيگراني كه در گروه من حضور پيدا مي‌كنند، توصيه مي‌كنم كه تمرين‌نگاري را انجام دهند، زيرا تبديل به تاريخ تئاتر مي‌شود.اي كاش بازيگران كارگردان‌هاي مختلف تمرين‌نگاري را انجام مي‌دادند تا ما امروز شيوه كار هر كدام از كارگردان‌ها با بازيگران را مي‌دانستيم. حسيني‌مهر با بيان اينكه در اجراي آثار خود علاوه بر منشي صحنه، طراح صحنه و لباس، هميشه يك نفر وظيفه تمرين‌نگاري را بر عهده دارد، افزود: هر ۶ نمايشي كه اجرا كرده‌ام، تمرين‌نگاري شده است. خودم هم تمرين‌نگاري را در آثارم انجام داده‌ام. اين مدرس تئاتر تاكيد كرد: وقتي تمرين‌نگاري به صورت كتاب در مي‌آيد، آموزش كارگردان و بازيگر از شكل خشك دانشگاهي خارج شده و به شكل تجربي مي‌توان آن را به نسل‌هاي آينده منتقل كرد. در فراخوان‌هايي كه براي بازيگري آثارم منتشر مي‌كردم نيز اين آموزش‌ها را به صورت تجربي به بازيگران شركت‌كننده در فراخوان منتقل مي‌كردم ولي در ۶ سال اخير كه درهاي تئاتر به رويم بسته شده، اين انتقال را از طريق كتاب انجام مي‌دهم. تمرين‌نگاري از زمان نگارش متن، تمرين و اجرا را ثبت مي‌كند و ماحصل يك اجرا را به صورت كتبي به ديگران منتقل مي‌كنيم. وي درباره بخش دراماتورژي كتاب «دراماتورژي و تمرين‌نگاري اتاق شماره ۶» متذكر شد: تلقي نادرستي از واژه دراماتورژي در يك دهه گذشته در افراد تئاتري به خصوص استادان به وجود آمده است كه گويا دراماتورژ كسي نيست جز خود نمايشنامه‌نويس. لفظ دراماتورژ از قرن هجدهم در تئاتر راه خود را پيدا كرد و به عنوان يك تئاترشناس يا درام‌شناس معنا مي‌شود. دراماتورژ حلقه‌اي بين نمايشنامه‌نويس و گروه اجرايي از كارگردان تا بازيگران و طراحان يك اثر بوده و هست. ضرورت دراماتورژي در تئاتر جهان زماني بود كه ساختار آثار كلاسيك بايد دقيق، روشن و آناليز مي‌شدند. من در «اتاق شماره ۶» و بعضي از ديگر آثارم دراماتورژي را خودم بر عهده داشتم. اين كارگردان در پايان تصريح كرد: دراماتورژي اهميتي در حد كارگرداني دارد و بسيار ضروري است. در تئاتر ايران هم به اهميت دراماتورژي پي برده‌اند اما متاسفانه دراماتورژي جايگاه مناسب و شايسته خود را به دست نياورده است.