رييس‌جمهور لبنان همزمان با خداحافظي از كاخ بعبدا، دستور كناره‌گيري دولت پيشبرد امور را امضا كرد
پايان عون، آغاز خلأ
شهاب شهسواري
ميشل عون، رييس‌جمهور لبنان، روز گذشته يك روز مانده به پايان رسمي دوره رياست‌جمهوري‌اش، كاخ رياست‌جمهوري بعبدا را ترك كرد. او پيش از خداحافظي‌اش از قدرت، نامه استعفاي دولت نجيب ميقاتي را هم امضا كرد تا همزمان با خالي شدن كرسي رياست‌جمهوري، كرسي نخست‌وزيري هم خالي بماند. هر چند در واكنش به امضاي اين دستور، نجيب ميقاتي، نخست‌وزير پيشبرد امور لبنان گفته است كه اين دستور را قبول ندارد و آن را خلاف قانون اساسي مي‌داند. خداحافظي ميشل عون با اين مقام در حالي كه هنوز پارلمان لبنان جانشيني براي او معرفي نكرده است، لبنان را بار ديگر وارد يك دوره خلأ قدرت در كرسي رياست‌جمهوري مي‌كند. اين‌بار اما برخلاف گذشته اتفاق بي‌سابقه‌اي رخ داده است، درحالي كه در دوران خلأ كرسي رياست‌جمهوري بايد نخست‌وزير و هيات وزيران مسووليت‌هاي او را برعهده بگيرند، هيچ دولتي هم در لبنان وجود ندارد. نجيب ميقاتي، نخست‌وزير پيشبرد امور لبنان كه بعد از انتخابات ارديبهشت ماه امسال براي تشكيل دولت مامور شده بود، تا ديروز در تشكيل دولت ناموفق بود. اختلاف‌نظر ميان ميقاتي و عون باعث شد تا تشكيل دولت تا پايان دوره رياست‌جمهوري به تعويق بيفتد. روز يكشنبه، ميشل عون همزمان با خداحافظي از كاخ رياست‌جمهوري، براساس اختيارات قانون اساسي، نامه استعفاي دولت نجيب ميقاتي را امضا كرد تا خلأ قدرت اجرايي در لبنان كامل شود.
روز شنبه عون در گفت‌وگويي به رويترز گفت كه كشورش به دليل عدم توانايي در انتخاب رييس‌جمهور جديد و در سايه دولت پيشبرد امور، به سمت هرج و مرج قانوني مي‌رود. نجيب ميقاتي، نخست‌وزير پيشبرد امور لبنان، ساعتي پس از دستور عون براي استعفاي دولتش تاكيد كرد كه حكم عون مبني بر مستعفي خواندن دولت پيشبرد امور لبنان را نمي‌پذيرد و آن را خلاف قانون اساسي مي‌داند. به گزارش ميدل ايست نيوز، وي افزود: «دولت تمام وظايف قانوني خود از همه در چارچوب پيشبرد امور ادامه مي‌دهد.» ميقاتي گفت: «بركناري دولت پيشبرد امور لبنان براساس احكام قانون اساسي فاقد ارزش قانوني است.» نخست‌وزير دولت پيشبرد امور لبنان گفت: «تصميم عون براي بركناري دولت، اقدامي تبليغاتي است.» سال ۲۰۱۶، زماني كه ميشل عون به رياست‌جمهوري انتخاب شد، لبنان در وضعيتي تقريبا مشابه قرار داشت و براي دو سال بود كه جناح‌هاي سياسي از اتفاق‌نظر براي تعيين رييس‌جمهور بازمانده بودند، اما بين سال‌هاي ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶، تمام سلام، نخست‌وزير وقت و كابينه‌اش مسووليت‌هاي مرتبط با رييس‌جمهور را برعهده داشتند، امري كه امروز ممكن نيست، چراكه در صورت پذيرش دستور استعفاي دولت، هيچ نخست‌وزيري هم در لبنان مسووليت ندارد. ناتواني گروه‌هاي سياسي لبنان در توافق براي تعيين رييس‌جمهور بي‌سابقه نيست. درحالي كه در دوره اخير تنها ۴ جلسه ناموفق پارلمان براي تعيين رييس‌جمهور تشكيل شده است، بين سال‌هاي ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶، در طول ۲۹ ماه بيش از ۴۰ جلسه با دستور كار انتخاب رييس‌جمهور در پارلمان لبنان برگزار شد كه نهايتا در چهل و ششمين جلسه، ميشل عون به عنوان رييس‌جمهور برگزيده شد. حتي اگر دولت پيشبرد امور بعد از پايان كار عون به كار خود ادامه دهد، باز هم اين نخستين‌بار در ۳۲ سال گذشته، از زمان پايان جنگ داخلي لبنان است كه به جاي يك دولت با اختيارات كامل، يك دولت پيشبرد امور جاي خالي رييس‌جمهور را پر مي‌كند.
اختلاف‌هاي دنباله‌دار عون و ميقاتي
دو سياستمدار كهنه‌كار لبناني، از زمان تعيين مجدد نجيب ميقاتي به عنوان نخست‌وزير مكلف در پي انتخابات امسال، با يكديگر دچار مشكل شده‌اند. عون، ميقاتي را متهم مي‌كرد كه در تشكيل دولت جدي نيست و براي معرفي كابينه تعلل مي‌كند تا او از مقام رياست‌جمهوري كنار برود. ميشل عون يكي از دلايل تصميمش براي بركناري دولت را عدم تشكيل دولت با اختيارات كامل عنوان كرده است. عون مي‌گويد: «اگر دولت تشكيل نشود، نمي‌شود اجازه داد كه دولت پيشبرد امور قدرت را دراختيار بگيرد، من نمي‌توانم يك دولت پيشبرد امور را بپذيرم.» ميشل عون، رهبر معنوي حزب جنبش آزادي ميهني محسوب مي‌شود كه خودش در سال ۲۰۰۵ تاسيس كرد اما امروز داماد او، جبران باسيل رهبري اين جريان را برعهده دارد. در حال حاضر جنبش آزادي ميهني و متحدانش، بعد از ائتلاف حزب‌الله و جنبش امل و متحدان‌شان، دومين فراكسيون بزرگ پارلمان لبنان هستند. ميشل عون در گفت‌وگويي پيش از ترك مقام رياست جمهور به دلايل اختلاف‌نظرش با ميقاتي براي تشكيل دولت اشاره كرده است. عون معتقد است كه جنبش آزاد ميهني هم مانند ديگر فراكسيون‌هاي پارلمان بايد حق داشته باشد كه وزراي سهميه خود در دولت را خودش تعيين كند. عون مي‌گويد: «ميقاتي همان استانداردهايي را كه براي جنبش امل، حزب‌الله، حزب سوسياليست و ديگر احزاب رعايت مي‌كند، براي فراكسيون لبنان قوي و جنبش آزاد ميهني رعايت نمي‌كند. آنها فقط بلدند كه باسيل را سرزنش كنند.» پارلمان لبنان از ماه گذشته تاكنون چهار جلسه براي انتخاب رييس‌جمهور برگزار كرده است، اما در هيچ يك از اين جلسات، هيچ نامزدي نتوانسته است اكثريت مطلق آرا را براي جانشيني ميشل عون به دست بياورد. عون از جانشيني دامادش به جاي خود حمايت مي‌كند. دولت ايالات متحده امريكا سال ۲۰۲۰ با اتهام فساد جبران باسيل، داماد ميشل عون را تحريم كرد. اما عون مي‌گويد كه اين تحريم‌هاي جلوي انتخاب باسيل به رياست‌جمهوري را نمي‌گيرد. عون در گفت‌وگو با رويترز مي‌گويد: «وقتي كه او به عنوان رييس‌جمهور انتخاب شود، همه تحريم‌ها برطرف خواهند شد.»
خداحافظي با شكوه
ميشل عون گفته است كه خداحافظي‌اش از مقام رياست‌جمهوري در ۸۹ سالگي، به معناي پايان حضورش در سياست نيست. او به رويترز گفته است كه بعد از پايان دوره رياست‌جمهوري‌اش به مبارزه عليه رياض سلامه، رييس بانك مركزي لبنان ادامه خواهد داد. عون و گروهي در متحدان سياسي او رياض سلامه را به سوءمديريت بانك مركزي و محبوس كردن دارايي‌هاي ارزي شهروندان متهم مي‌كنند. روز گذشته، هنگامي كه عون قصد داشت كاخ بعبدا را به مقصد اقامتگاه شخصي‌اش در رابيه ترك كند، تعداد زيادي از هواداران جريان مسيحي جنبش آزاد ميهني براي بدرقه او در مقابل كاخ بعبدا تجمع كردند. هزاران طرفدار ميشل عون، با در دست داشتن عكس‌هايي از دوران فرماندهي او بر نيروهاي مسلح لبنان (بين سال‌هاي ۱۹۸۴ تا ۱۹۸۹) كه زير آنها نوشته بود: «با تو كامل مي‌شويم» به بدرقه رييس‌جمهور محبوب‌شان رفتند. به گزارش فارس، وي پيش از خروج از كاخ رياست‌جمهوري در جمع هوادارانش در حياط بيروني كاخ بعبدا سخنراني كرد و گفت: «صبح امروز، براساس اختياراتي كه قانون اساسي به من داده، نامه‌اي به پارلمان نوشتم و حكم استعفاي دولت را نيز امضا كردم.» عون تصريح كرد: «امروز، روز پايان ماموريت است نه پايان عدالت. اين وداع نيست كه يك ديدار بزرگ است. شما در سختي‌ها، شادي‌ها و غم‌ها همراه ما هستيد. امروز پايان يك مرحله است، اما ما با مرحله جديدي روبه‌رو هستيم كه نيازمند مبارزه و كار قوي است. كشور از جيب شما ربوده شده و براي ريشه‌كني فساد نيازمند كار، تلاش و اتخاذ موضع هستيم. كشور ما با همه نهادهايش فرسوده و بي‌ارزش شده، زيرا تحت استعمار يك نظام حاكم است... تحقيقات قضايي قبل از تحقيقات جنايي به جرايم مالي رسيد و به دادستاني رسيد اما به دادگاه نرسيد.» وي افزود: «رييس شوراي عالي قضايي نمي‌خواهد يك قاضي براي رسيدگي به امور افراد بي‌گناه دستگير شده در پرونده انفجار بندر بيروت تعيين كند.» عون در ادامه به موضوع ترسيم مرزهاي آبي لبنان پرداخت و گفت: «ترسيم مرزها به ما اين امكان را مي‌دهد كه ثروت‌هاي ملي خود از نفت و گاز را استخراج كنيم كه يك سرمايه كافي براي نجات كشور به ما مي‌دهد.»
دوران نه چندان درخشان
ميشل عون در مصاحبه‌اي پيش از پايان دوره رياست‌جمهوري‌اش گفته كه هيچ كس او را در مبارزه با فساد ياري نكرده است. دست‌كم نيمي از دوران ۶ ساله رياست‌جمهوري ميشل عون در دوران سقوط اقتصادي لبنان گذشته است. سقوط اقتصادي اخير لبنان از سال ۲۰۱۹ آغاز شد و در طول سه سال ارزش پوند لبنان ۹۰درصد كاهش يافته و ۸۰درصد از جمعيت لبنان زير خط فقر قرار گرفته‌اند. به‌رغم اين مشكلات اقتصادي، دولت او هفته گذشته با امضاي توافق مرزهاي آبي از طريق ميانجي امريكايي با اسراييل، توانست اميد تازه‌اي به جسم نيمه جان اقتصاد لبنان بدمد. با اين توافق لبنان مي‌تواند به سرعت كار اكتشاف و استخراج منابع گازي در درياي مديترانه را آغاز كند، منابعي كه مي‌تواند كمك زيادي به اقتصاد لبنان بكند. انفجار فاجعه‌بار بندر بيروت در تابستان سال ۲۰۲۰، از جمله وقايعي مهم دوران رياست‌جمهوري او بود. انفجاري كه بيش از ۲۰۰ كشته برجاي گذاشت و باعث ويراني وسيعي در بندر بيروت شد. بعد از دو سال هنوز عاملان اين واقعه شناسايي و محاكمه نشده‌اند. عون معتقد است كه دستگاه قضايي لبنان از رسيدگي به اين پرونده پرهيز مي‌كند.
ميشل عون هر چند در طول دوران رياست‌جمهوري‌اش از متحدان حزب‌الله لبنان بود. عون در واپسين مصاحبه‌اش با رويترز در مورد استفاده حزب‌الله لبنان از پهپادهاي نظامي در پرونده ترسيم مرزهاي آبي با اسراييل، گفته است كه
هر چند اين اقدام با هماهنگي دولت نبود، اما اقدامي بازدارنده و كمك‌كننده بوده است. عون برخلاف حزب‌الله با جنبش امل دچار اختلاف بود. همزمان با پايان كار ميشل عون، جبران باسيل، داماد او و رهبر حزب جنبش آزاد ميهني هشدار داده است كه ميقاتي و نبيه بري، رهبر جنبش امل، مي‌خواهند بر باقيمانده اختيارات رياست‌جمهوري چوب حراج بزنند. وي گفته است كه ايستادگي خواهد كرد و اجازه اين كار را نخواهد داد.