به بهانه سالروز درگذشت ابراهيم شريف‌زاده
نغمه‌ريز يگانه باخرزي
گروه هنر و ادبيات
ابراهيم شريف‌زاده، خواننده موسيقي مقامي خراسان بود. او خواننده آثاري همچون «سرو خرامان»، «بهاره دختر عمو»، «دلبر رعنا» و... بود. شريف‌زاده 22 آبان‌ماه ۱۳۹۵ در باخرز وقتي كه حدود صد سال سن داشت، درگذشت. او سال‌ها با غلامحسين سمندري، استاد معروف دوتار همكاري كرد. «خون‌پاش و نغمه‌ريز» آلبوم رسمي منتشرشده از اين دو هنرمند بود كه در آن ابراهيم شريف‌زاده با صداي جادويي خود نقش خواننده را داشت. اين آلبوم در سال ۸۰ منتشر شد كه البته با اقبال فراواني هم مواجه شد. «خون‌پاش و نغمه‌ريز» يكي از پرفروش‌ترين آلبوم‌هاي موسيقي نواحي در ايران بود.
آن‌طوركه روايت شده اين آلبوم از ميان چندين ساعت همكاري مشترك اين هنرمندان كه حاصل نوازندگي سمندري و خوانندگي شريف‌زاده بود؛ انتخاب شده است.
نوايي، سرو خرامان، كردي، احمد جامي، مشق پلتان، هزارگي، بهاره دختر عمو و با دلبر رعنا ۸ ترانه خراساني هستند كه در اين آلبوم توسط ابراهيم شريف‌زاده خوانده شده است. البته گفته مي‌شود كه برخي از ترانه‌هاي آن توسط دفتر موسيقي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي نيز حذف شده است.
نام اين آلبوم از شعر مهدي اخوان ثالث گرفته شده است: «قربان زخمه‌هاي تو خون پاش و نغمه‌ريز/ سبز پري است اينكه زني يا شترخجو/ تو با دو سيم محشر كبري به پا كني / شش تار خويش من شكنم يا نه؟ هان بگو»
محمدرضا درويشي پژوهشگر موسيقي، مولف دايره‌المعارف سازهاي ايران از شريف‌زاده به عنوان ستوني براي موسيقي شرق خراسان ياد مي‌كند. اذان معروف شريف‌زاده نيز كه به شيوه‌اي منحصربه‌فرد خوانده مي‌شود، توجه بسياري از پژوهشگران را به خود جلب كرده بود؛ او علاوه بر اجراي حزن‌انگيز موسيقي اين خطه، نغمه‌هايي را به صورت حماسي اجرا كرده كه پژوهشگران معتقدند در تاريخ موسيقي خراسان كسي به اين صورت نمي‌خوانده است.
محمد حق‌گو خصوصيت كار شريف‌زاده را حماسي‌خواني در كلام او مي‌داند و در يك گفت‌وگو عنوان مي‌كند: «در موسيقي جوامع مختلف اقتصاد، معيشت و زندگي بسيار تاثير مي‌گذارد بر نوع و شكل آن موسيقي؛ در موسيقي مناطق اگر اقتصاد و معيشت سخت باشد قطعا موسيقي به سمت يك نوع حزن در درون خودش مي‌رود و برعكس. در لابه‌لاي اين نوع خواندني كه جزو تكنيك آواز آنجاست، آقاي شريف‌زاده يك نوع حماسي‌خواني هم دارد و بعد انطباق با چيزي كه مي‌خواند به جهت صدا و به جهت لحن بسيار در مورد كارهاي ايشان شاخص است. شما لحن آوازي ايشان را در ترانه بهاره دخترعمو بسيار متفاوت مي‌بينيد از سرو خرامان؛ بهاره دخترعمو در واقع به ذات ترانه شادي به شمار مي‌رود ولي سرو خرامان ترانه بسيار سنگين و غمگيني است... استاد شريف‌زاده وقتي اذانش را مي‌خواند، اذان او در مقام هزارگي است يعني در واقع به نوعي به آن يك تشخص جديد مي‌دهد به كلامي كه عربي است؛ در واقع نوعي از فرهنگ خود را به آن تزريق مي‌كند.» اين حماسي‌خواني و صداي محزون شريف‌زاده همچنين احاطه او بر فرم‌هاي آواز، با وجود تنوع آوازي در منطقه از او خواننده بي‌نظيري ساخت كه برخي او را از آخرين بازماندگان موسيقي مقامي خراسان مي‌دانند كه هنرش بي‌بديل و البته غير قابل تقليد بود.
٭ عنوان مطلب برگرفته از آلبوم «خون‌پاش و نغمه‌ريز» به آهنگسازي حسين سمندري با صداي زنده‌ياد ابراهيم شريف‌زاده است. نام آلبوم از اين سطر مهدي اخوان ثالث گرفته شده: «قربان زخمه‌هاي تو خون‌پاش و نغمه‌ريز».