آيا بلاروس به عمليات نظامي روسيه در اوكراين مي‌پيوندد؟
دستور كار پنهان سفر پوتين به مينسك
شهاب شهسواري
ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه براي يك سفر كم‌سابقه، براي نخستين‌بار در طول سه سال گذشته، روز گذشته به مينسك، پايتخت بلاروس رفت. بسياري از تحليلگران غربي و مقام‌هاي اوكراين هشدار داده‌اند كه سفر پوتين به بلاروس، مي‌تواند آغازي بر مشاركت مستقيم اين متحد روسيه در جنگ عليه اوكراين باشد. هر چند نيروهاي روسيه در ابتداي جنگ اوكراين بخشي از عمليات هجومي خود را از طريق خاك بلاروس انجام دادند و گفته مي‌شود كه برخي موشك‌هاي روسي از خاك بلاروس به سمت اوكراين شليك مي‌شود، اما ارتش بلاروس تاكنون مستقيما وارد درگيري نشده است. دولت بلاروس به شدت به كمك‌هاي مالي و امنيتي روسيه و واردات سوخت از اين كشور وابسته است. كي‌يف، پايتخت اوكراين، تنها ۹۰ كيلومتر با مرزهاي بلاروس فاصله دارد و حمله از جبهه بلاروس مي‌تواند پايتخت اوكراين را در معرض خطر جدي قرار دهد. در عين حال برخي تحليلگران معتقدند كه روسيه مي‌تواند از مرزهاي بلاروس با اوكراين براي حمله به غرب اوكراين و هدف قرار دادن مسير كمك‌هاي نظامي غربي به اين كشور كه از خاك لهستان به غرب اوكراين وارد مي‌شود، استفاده كند. سفر ديروز پوتين به بلاروس بعد از سفر هفته پيش او به قرقيزستان و بازديد اخير او از يكي از پايگاه‌هاي نظامي روسيه كه محل دقيق آن افشا نشده است. به نوشته نيويورك تايمز «پايان پنهان شدن چند ماهه پوتين در كرملين و اقامتگاه شخصي‌اش در نزديكي مسكو است كه او را از شكست‌هاي نظامي و ديپلماتيك روسيه دور نگه مي‌داشت.»
ولاديمير پوتين، عصر روز دوشنبه وارد مينسك شد. به نوشته رسانه‌ها براي تامين امنيت پرواز پوتين، همزمان سه هواپيماي دولتي روسيه از فرودگاه مسكو برخاستند كه مشخص نباشد رييس‌جمهور روسيه با كدام پرواز به سمت بلاروس حركت مي‌كند. الكساندر لوكاشنكو، رييس‌جمهور بلاروس، شخصا براي استقبال از ولاديمير پوتين به فرودگاه مينسك رفت. پيش از ورود پوتين به مينسك، سرگئي لاوروف و سرگئي شويگو، وزراي خارجه و دفاع روسيه به بلاروس رفته بودند. سفر پوتين به بلاروس، روز جمعه اعلام شده بود. ماه گذشته وزراي دفاع روسيه و بلاروس يك توافقنامه نظامي امضا كردند كه مفاد آن محرمانه مانده است. برآورد مي‌شود كه بين ۱۰ تا ۱۵ هزار نظامي روسيه در خاك بلاروس با ماموريت آموزش نظامي حضور دارند. بخشي ازگفت‌وگوهاي پوتين و لوكاشنكو ادامه تلاش‌هاي اين دو رهبر براي تبديل اتحاد روسيه و بلاروس به يك اتحاد فراملي است. اين گفت‌وگوها سال‌هاست ميان دو كشور ادامه دارد، اما مخالفان لوكاشنكو درون بلاروس معتقدند كه ايده تشكيل يك اتحاد فراملي به معناي ادغام تدريجي بلاروس در روسيه و انضمام اين كشور به روسيه خواهد بود. لوكاشنكو روز جمعه، بلافاصله بعد از آنكه خبر سفر پوتين به بلاروس اعلام شد در يك نشست دولت اعلام كرد كه هر صحبتي در مورد ازدست رفتن استقلال و حاكميت ملي بلاروس به معناي خيانت به منافع ملت است. وي در اظهاراتي كم‌سابقه گفت: «به خصوص بعد از گفت‌وگوهاي مفصل اخير، همه خواهند گفت كه ديگر هيچ قدرتي در بلاروس وجود ندارد و روس‌ها همه جا هستند و كشور را مي‌گردانند. مي‌خواهم بار ديگر به صورت مشخص بگويم: هيچ كس جز ما بلاروس را مديريت نمي‌كند.» او تاكيد كرد كه در گفت‌وگوهايش با پوتين مسائلي مانند همكاري اقتصادي، تامين انرژي، دفاع و امنيت مورد بحث قرار خواهد گرفت. لوكاشنكو تاكيد كرده كه مهم‌ترين دستور كار اين سفر موضوع قيمت گاز طبيعي وارداتي بلاروس از روسيه است. پيش از انجام اين سفر، ديميتري پسكوف، سخنگوي كاخ كرملين تاكيد كرده بود كه بلاروس «اصلي‌ترين متحد روسيه» است و تاكيد كرده بود كه ادعاها در مورد فشار روسيه به بلاروس «براي مشاركت اين كشور در عمليات ويژه نظامي» ادعاهايي «احمقانه، مجعول و بي‌پايه» است.
موسسه مطالعه جنگ (Study of War) در واشنگتن به تازگي در گزارشي تاكيد كرده است كه «هنوز هيچ شواهد روشني وجود ندارد كه روسيه براي حمله به اوكراين از خاك بلاروس تلاش مي‌كند.»
سه‌شنبه هفته گذشته، ارتش بلاروس رزمايش گسترده‌اي با هدف «ارزيابي آمادگي نظامي» برگزار كرد. با اين حال به نوشته نيويورك تايمز، بعيد به نظر مي‌رسد كه دولت بلاروس براي اعزام نيرو به اوكراين تصميم جدي گرفته باشد. نيويورك تايمز مي‌نويسد: «چنين تصميمي در داخل بلاروس با مخالفت مواجه خواهد شد، اما به نظر مي‌رسد كه الكساندر لوكاشنكو، قصد دارد به گونه‌اي ارتش را آماده نبرد وانمود كند كه باعث شود نيروهاي اوكرايني از جبهه‌هاي جنوب و شرق به سمت شمال متمايل شوند.»
سرهي نايف، فرمانده ستاد مشترك نيروهاي مسلح اوكراين، در واكنش به سفر پوتين به بلاروس گفته است: «قطعا در اين مذاكرات مساله افزايش حملات به مرز اوكراين با مشاركت نيروهاي بلاروس بيشتر مورد بررسي قرار مي‌گيرد كه به اعتقاد ما شامل حملات زميني هم مي‌شود.» ولوديمير زلنسكي، رييس‌جمهور اوكراين روز يكشنبه در پي يك جلسه مشترك با فرماندهان نظامي اوكراين گفته بود: «اولويت دايمي ما حفاظت از مرزهاي‌مان چه با روسيه و چه با بلاروس است. ما براي مواجهه با هر سناريوي دفاعي آمادگي داريم.»
در طول ماه‌هاي گذشته روسيه و بلاروس يك واحد مشترك نظامي در خاك بلاروس تشكيل داده‌اند و چندين رزمايش مشترك برگزار كرده‌اند. مهر ماه امسال وزارت دفاع بلاروس با انتشار بيانيه‌اي عنوان كرد: «چنين تصميمي مبني بر تشكيل يك گروه مشترك منطقه‌اي صرفا براي دفاع از اتحاديه روسيه و بلاروس در برابر فعاليت‌هاي مداوم ناتو در مناطق اين مرز اتخاذ شده و در حال انجام است.» در طول هفته گذشته سه هواپيماي نظامي روس و يك واحد هوايي كنترل و هشدار سريع روسيه به بلاروس منتقل شده‌اند. والري زالوژنئي، فرمانده ارشد نظامي اوكراين، هفته پيش در گفت‌وگويي با نشريه اكونوميست گفته است كه روسيه در حال آماده كردن ۲۰۰ هزار نيروي تازه‌نفس براي انجام يك عمليات تهاجمي جديد است كه حتي ممكن است ماه ژانويه آغاز شود، اما به احتمال زياد در ابتداي بهار انجام خواهد شد.
زلنسكي: آماده بازپس‌گيري كريمه هستيم
ولوديمير زلنسكي، رييس‌جمهور اوكراين در مصاحبه‌اي با تلويزيون فرانسوي TF۱ گفت: «اوكرايني‌ها اكنون از نظر رواني آماده هستند تا شبه‌جزيره كريمه را با زور از روسيه پس بگيرند.» به گزارش ايسنا، زلنسكي با اشاره به اينكه او مي‌تواند تا اوايل سال ۲۰۲۳ از شبه‌جزيره اشغال نشده بازديد كند، ادعا كرد كه «فتح مجدد» كريمه از قبل در سر اوكرايني‌ها آغاز شده است. او در پاسخ به سوالي درباره برنامه‌هاي كي‌يف براي كريمه گفت: «اين عمليات هنوز آغاز نشده است. وقتي شروع شود، قطعا درباره آن خواهيد شنيد.» به گفته زلنسكي، اين براي كي‌يف كافي نيست كه مكررا اعلام كند كه شبه‌جزيره بخشي از خاك اوكراين است. اوكراين بايد آماده بازپس‌گيري آن با زور باشد، چراكه روسيه به راحتي از آن دست نمي‌كشد. زلنسكي گفت: «بايد آماده بود و [به كريمه] رفت. هيچ كس بدون هيچ دليل خاصي كريمه را تسليم نمي‌كند. تسخير مجدد هميشه با جامعه آغاز مي‌شود: با اراده و آمادگي. من معتقدم كه استارت زده شده است.» او جزيياتي در مورد زمان عمليات ادعايي ارايه نكرد اما گفت كه او كريمه را دوست دارد و خوشحال خواهد بود كه به كريمه اشغال‌شده بيايد و افزود كه خوب است در تابستان ۲۰۲۳ به آنجا برسيم.
رييس‌جمهوري اوكراين، روز گذشته بار ديگر از كشورهاي غربي خواست هر چه سريع‌تر كشورش را مجهز به سامانه‌هاي پدافندي كارساز بكنند. او خاطرنشان كرد، نيروهايش بر روستاي باخموت در شرق مسلط شده‌اند و درگيري‌هاي شديدي در كشورش در جريان است. زلنسكي افزود: «نيروهاي اوكراين در راستاي كاهش امكانات نيروهاي روسيه در اماكن استقرارشان در منطقه زاپروژيا و خرسون و به‌طور كل جنوب اوكراين تلاش مي‌كنند.»