چگونه قطر قلب آلماني‌ها را ربود؟
سرمايه‌گذاري‌هاي دوحه در برلين شبكه‌اي از دوستان را در يكي از قطب‌هاي سياسي اروپا براي اين كشور به ارمغان آورده است
ترجمه: ستاره سعيدي
تابستان گذشته (2022) زماني كه رسانه‌هاي اروپايي مشغول انتقاد فزاينده از ميزباني قطر از جام جهاني فوتبال بودند، دوحه تصميم گرفت حسن الثوادي، رييس كميته عالي پروژه‌ها و ميراث جام جهاني ۲۰۲۲ قطر را راهي آلمان كند.
قطر بخش اعظم دهه گذشته را صرف تبديل كردن آلمان به يك شريك استراتژيك براي خود كرده و حدود 25 ميليارد يورو در اين كشور سرمايه‌گذاري كرد كه يكي از بزرگ‌ترين شرط‌بندي‌هاي اين كشور حاشيه خليج‌فارس در سراسر جهان است، اما با افزايش نگراني‌ها در مورد نقض حقوق بشر در اين كشور، به ويژه رفتار اين كشور با كارگران مهاجر و همچنين همجنس‌گرايان، حسن‌نيت و موقعيت قطر نزد آلماني‌ها نيز اندكي متزلزل شده و در خطر قرار گرفته بود.
ديدار حسن الثوادي با مقام‌هاي آلماني در آن مقطع فرصتي براي خلع سلاح منتقدان و فعال كردن لابي‌هاي حامي قطر در اين كشور بود. الثوادي با حضور در زمين خانگي بايرن مونيخ (قطر ايرويز اسپانسر اين تيم است) با اعضاي باشگاه -كه بسياري از آنها نسبت به وابستگي تيم‌شان به اين اميرنشين حاشيه خليج‌فارس محتاط بودند- درباره «قدرت» فوتبال براي ايجاد تغييرات مثبت صحبت كرد. در كنار او زيگمار گابريل، معاون سابق صدراعظم و وزير امور خارجه آلمان و كريستوف هوسگن، مشاور امنيت ملي صدراعظم سابق آنگلا مركل و نماينده آلمان در سازمان ملل متحد نشسته بودند. در اين نشست تعدادي از كارشناسان حوزه كارگري و مبارزان حقوق بشر حضور داشتند و از آن با عنوان نشستي براي انتقاد از وضع حقوق بشر در قطر ياد شد. با اين حال، با كمك گابريل و هوسگن، اين جلسه به سرعت به يك آگهي تبليغاتي براي قطر تبديل شد و در آن نمودارهاي شيك و موجز در مورد پيشرفت ظاهرا خيره‌كننده اين كشور در سال‌هاي اخير در زمينه حقوق بشر و نقش اساسي كه در معادلات جهان ايفا كرده و مي‌كند، منتشر شد.
زيگمار گابريل در بخش‌هايي از اين جلسه گفت: «قطر يكي از معدود كشورهاي باثبات در دنياي بسيار شكننده امروز است، جايي كه هنوز مي‌توان در آن درباره مسائل مختلف گفت‌وگو و مذاكره كرد. او با اشاره به اينكه قطر در منطقه‌اي ملتهب با حضور ايران و عربستان سعودي قرار دارد از آن با عنوان جزيره ثبات ياد كرد.
كريستوف هوسگن كه مجري جلسه هم بود در سخنانش تاحدودي موضع گابريل را تاييد كرده و قطر را «الگويي» براي ساير كشورها خواند. (هوسگن -كه احتمالا بيشتر به خاطر خنديدن به دونالد ترامپ در سازمان ملل شناخته مي‌شود، زيرا رييس‌جمهور ايالات‌متحده به آلمان در مورد اتكاي بيش از حد به روسيه براي انرژي هشدار داد- به دليل اينكه طرفدار بايرن‌مونيخ است با حضور در اين جلسه به عنوان مجري موافقت كرده بود هر چند كه به گفته سخنگويش پولي بابت اين جلسه دريافت نكرده بود).
هوسگن در ادامه گفت: هر چند كه من چيز زيادي درباره مسائل بين‌المللي نمي‌دانم اما امروز با حضور در اين جلسه يك نكته را درباره قطر آموختم و آن هم اين بود كه چگونه ميزباني از جام جهاني به بهانه‌اي براي تغييرات مثبت در دوحه تبديل شد.
شبكه‌اي از متحدان
در بروكسل، فعاليت‌هاي قطر در بحبوحه ادعاهايي مبني بر اينكه اين كشور قصد دارد با چمدان‌هاي مملو از پول نقد (چيزي كه دوحه شديدا آن را رد مي‌كند) نظرات مثبت سياسي را به نفع خود خريداري كند، تحت نظارت شديد قرار داشت اما در آلمان، راه نفوذ تدريجي آسان‌تر و شايد هم تاثيرگذارتر بود: بازار سهام.
در يك دهه گذشته، صندوق سرمايه‌گذاري دولتي و سازمان سرمايه‌گذاري قطر به همراه اعضاي خانواده حاكم، موقعيت‌هاي مهمي را در برخي از شناخته‌شده‌ترين شركت‌هاي آلمان، ازجمله سهام 11درصدي در فولكس واگن و 6درصدي در دويچه بانك به خود اختصاص دادند. همزمان قطري‌ها 5درصد از سهام پورشه را دراختيار دارند و همين سهم به ظاهر اندك، دوحه را به يكي از بزرگ‌ترين سهامداران اين خودروسازي لوكس تبديل كرد.
قطر براي سال‌ها يكي از بزرگ‌ترين مشتريان صنايع دفاعي آلمان نيز بود. علاوه بر اين، با جنگ در اوكراين كه آلمان را مجبور به چشم‌پوشي از نفت روسيه كرد، قطر - بزرگ‌ترين صادركننده گاز طبيعي مايع جهان- به تامين‌كننده اصلي انرژي آلمان تبديل شده است. در واقع، عكسي از روبرت هابك، معاون صدراعظم آلمان، در حال تعظيم عميق به وزير بازرگاني قطر در جريان ديداري كه در بهار گذشته با او داشت، درحالي كه در حال تلاش براي تامين منبع جديد گاز بود، مي‌تواند تصويري گويا از وضعيت امروز آلمان در برابر قطر باشد.
اگرچه قطر در مقياسي مشابه در بريتانيا و فرانسه نيز سرمايه‌گذاري كرده است اما جنس اين سرمايه‌گذاري‌ها با هم متفاوت است و در حالي كه در آلمان در صنايع مهم و زيرساخت‌ها بوده در فرانسه و بريتانيا سرمايه‌گذاري‌هاي قطر بيشتر روي به اصطلاح خرده‌ريزه‌ها صورت گرفته است.
حتي اگر سرمايه‌گذاري‌هاي قطر در آلمان از نظر بازدهي مالي هم چيزي براي دوحه به‌جا گذاشته باشد اما مشاركت قطر در اقتصاد آلمان به آن كمك كرده تا در يكي از مهم‌ترين مراكز قدرت در اروپا دوستاني براي خود دست و پا كند. درحالي كه درباره سرمايه‌گذاري‌هاي قطر در آلمان هيچ ادعايي درباره فساد مانند آنچه دادستان‌هاي بلژيكي ادعا مي‌كنند در پارلمان اروپا رخ داده است، وجود ندارد، اقدامات مشاركتي دوحه باعث شده قطر شبكه قدرتمندي از متحدان بانفوذ، ازجمله وزراي سابق و ديگر مقامات ارشد دولتي را دراختيار داشته باشد كه همه اينها به شنيده شدن صداي قطر در برلين كمك مي‌كند.
برجسته‌ترين اين متحدان در آلمان زيگمار گابريل، رهبر سابق سوسيال دموكرات‌هاي حاكم اين كشور است. او به عنوان وزير اقتصاد از سال 2013 تا 2017، روابط خود را با قطر تقويت كرد و در سال 2015 با هواپيمايي كه مسافران آن همه مديران تجاري تراز اول آلمان بودند به دوحه رفت. در سال 2020، دو سال پس از ترك پست دولتي، گابريل با حمايت و پيشنهاد قطر به هيات نظارت دويچه بانك پيوست. او در ماه اكتبر در ميان انبوهي از نظرات منفي مقامات دولتي آلمان و ساير كشورها درباره رفتار قطر با همجنس‌گراها در توييتي نوشت: «غرور و نخوت آلماني در مورد قطر مرا آزرده خاطر مي‌كند» و يادآوري كرد كه «همجنس‌گرايي تا سال 1994 در آلمان غيرقانوني بود.»
گابريل تنها سياستمدار آلماني برجسته‌اي نبود كه نارضايتي خود را از نحوه برخورد با قطر ابراز كرد. چند روز پس از توييت او، يوشكا فيشر، يكي از اسلاف گابريل به عنوان معاون صدراعظم و وزير امور خارجه در مصاحبه‌اي گفت: «من فكر مي‌كنم او وقتي از يك رويكرد و نگرش كلي انتقاد مي‌كند و نه الزاما از يك فرد حتما نكته‌اي مدنظر دارد.» گابريل و فيشر هر دو زماني كه از آنها درباره وجود قراردادي ميان آنها و قطر سوال مي‌شود، سكوت اختيار مي‌كنند. گابريل در پاسخ به پرسش‌هاي پوليتيكو در اين باره با اشاره به اينكه ديگر يك شهروند عادي آلماني است تاكيد كرد كه تمام قوانين مربوط به رابطه‌هاي مقام‌هاي سابق با ساير كشورها را رعايت مي‌كند. يكي از ابزارهاي اصلي عمليات نفوذ قطر، كنفرانس امنيتي مونيخ (MSC) است كه قطر تاكنون دو بار اسپانسر مالي اين كنفرانس بوده است. قطر در سال‌هاي اخير ميزبان دو نشست كنفرانس امنيتي مونيخ در دوحه بوده و به تامين مالي و سازماندهي آن كمك كرده است. در سال 2018، به امير قطر تميم بن حمد آل‌ثاني اين امتياز داده شد تا در جلسه افتتاحيه اين كنفرانس درحالي كه ساير رهبران كشورهاي عضو ناتو به عنوان شنونده نشسته بودند، سخنراني كند.
تداوم فضاي بدبيني
به رغم تلاش‌هاي بي‌نظير قطر براي اعمال نفوذ در آلمان، تغيير افكار عمومي به نفع دوحه در برلين امر ساده‌اي نيست و مي‌توان گفت كه چالش‌برانگيز هم هست. حاميان و مدافعان قطر در آلمان بايد علاوه بر پاسخ دادن به پرسش‌هايي درباره نقض حقوق بشر و تبعيض عليه جامعه همجنس‌گرايان، با گزارش‌هايي مبني بر جاسوسي اين كشور از تئو زوانزيگر، رييس سابق فدراسيون فوتبال آلمان و منتقد سرسخت برگزاري جام جهاني در قطر، كنار بيايند. زوانزيگر يكي از اعضاي كميته اجرايي فيفا بود و تصميم براي اعطاي ميزباني اين مسابقات به قطر را «يكي از بزرگ‌ترين اشتباهاتي كه تا به حال در ورزش انجام شده» خوانده بود. او همچنين از قطر به عنوان «سرطان در فوتبال جهان» ياد كرد كه باعث شكايت اتحاديه فوتبال قطر شد هر چند كه زوانزيگر برنده آن شكايت هم شد. طبق اسنادي كه در سال گذشته توسط آسوشيتدپرس فاش شد، قطر كه نگران اين بود تلاش زوانزيگر براي گرفتن ميزباني جام از قطر به سرمنزل مقصود برسد، بيش از 10 ميليون دلار به شركتي كه توسط ماموران سابق سيا اداره مي‌شد براي جاسوسي از زوانزيگر پرداخت كرد. براساس اسناد، هدف اين تلاش سه ساله نفوذ به حلقه دروني زوانزيگر و پاپوش درست كردن براي او بود.
جاي تعجب نيست كه پوشش رسانه‌هاي آلماني از جام جهاني چندان هم تعريفي نداشت. سياستمداران آلماني كه معمولا از شانس حضور در كانون توجهات جام جهاني بهره مي‌برند، با دوحه مانند يك طاعوني رفتار كرده و تلاش كردند در ميان فضاسازي‌هاي بد رسانه‌اي درباره ميزباني قطر از اين جام به اين دام نزديك نشوند.
فضاي بدبيني ميان افكار عمومي دو كشور پس از اينكه اعضاي تيم آلماني در يك عكس تيمي به نشانه اعتراض آشكار به كنترل آزادي بيان در طول مسابقات دست‌هاي خود را روي دهان خود گذاشتند، عميق‌تر هم شد. البته پس از حذف زودهنگام آلمان از مسابقات، بسياري از قطري‌ها با پوشاندن دهان خود براي دوربين‌هاي تلويزيوني، آن حركت آلماني‌ها را به سخره گرفتند.
در اين ميان هوسگن كه در يك سفر «خصوصي» براي شركت در مسابقه جام جهاني در اواخر نوامبر به قطر رفته بود، با محمد بن عبدالرحمن آل ثاني، وزير امور خارجه ديدار كرد و پس از اين ديدار به اشپيگل آلمان گفت: «دولت قطر از ما دلخور شده است.» در بخش‌هايي از اين مطلب اشپيگل آمده بود كه وزير خارجه قطر به هوسگن در مورد «خودبرتري»، «دورويي» و «عدم تمايل به پذيرش فرهنگ متفاوت» آلماني‌ها گلايه كرده بود. هيچ كدام از اين واقعيت‌ها در برلين درباره اختلاف‌ها با دوحه فراموش نشده‌اند اما همزمان با افزايش انتقادات از قطر در اواخر نوامبر 2022، شركت‌هاي انرژي آلمان بي‌سر و صدا قراردادي 15 ساله براي خريد حداكثر 2 ميليون تن LNG با قطر امضا كردند كه احتمالا اولين قدم به سوي معاملات بيشتر است. در چنين شرايطي به نظر مي‌رسد قطر آلمان را دقيقا در جايي كه مطلوب دوحه است قرار داده است. منبع: پوليتيكو