طرح نويي كه امام درانداختند
الیاس حضرتی
6 ابتکار بنیانگذار انقلاب
«ما همچنان در حسرت آن سوزهاییم/ در آرزوي رجعت آن روزهاييم...» در تاريخ و ناخودآگاه جمعي هر جامعه‌اي، روزها و ايامي وجود دارند كه الهام‌بخش و ماندگار هستند و براي نسل‌هاي مختلف به يادگار مي‌مانند. 12بهمن روز بازگشت امام(ره) از يك تبعيد 15ساله يكي از همين روزهاي مهم و تاريخي ملت ايران است كه پايه‌گذار تحولات بسياري در ايران، منطقه و جهان شد. از چند جهت اين روز براي بسياري از ايرانيان مهم است كه لازم است به آنها پرداخته شود. قبل از هر تحليلي بايد ديد، چه دليلي باعث تبعيد 15ساله امام شد؟ ريشه ماجرا به تصويب قانوني به نام كاپيتولاسيون در مهرماه 42 بازمي‌گردد. قانوني كه اوج ذلت براي ايران محسوب و زمينه‌ساز تبديل ايران به يك كشور مستعمره مي‌شد. اساسا شاه پس از 28مرداد 32 تاج و تخت خود را رهين محبت، تلاش و كودتاي امريكاييان مي‌دانست. بنابراين تلاش مي‌كرد به اشكال گوناگون اين لطف را جبران كرده و زمينه استفاده امريكا از مواهب و ظرفيت‌هاي كشور را فراهم سازد. امام (ره) با ايراد يك سخنراني تاريخي در 4 آبان ماه 42 به تصويب قانون كاپيتولاسيون اعتراض كرد و خواستار لغو آن شد. امام در اين سخنراني اشاره كردند اگر يك آشپز يا راننده امريكايي شاه ايران را زير بگيرد، ايران قادر به پيگيري قضايي موضوع نخواهد بود، اما چنانچه شاه ايران با يك آشپز يا سگ امريكايي تصادف كند، بايد در دادگاه‌هاي امريكايي پاسخگو باشد. محتواي كلي سخنراني امام(ره) عزت ايران و ايراني با هر ديدگاه و شأن و مرتبه‌اي بود. به خاطر همين سخنراني امام(ره) 15سال تبعيد در تركيه و عراق را تجربه كرد. ضمن اينكه بلافاصله پس از بهبود روابط عراق و ايران، امام(ره) حتي از عراق نيز خارج شد، در ادامه، متوليان كويت هم ايشان را نپذيرفتند و امام ناچار به حضور در پاريس شدند. روزها و ايام سپري شدند تا جايي كه ملت ايران به اتفاق هم و در كنار هم از روستاييان و كارگران و كارمندان گرفته تا دانشجويان و اساتيد و نويسندگان و هنرمندان و... البته روحانيون ابتدا شاه را از كشوري فراري داده و پس از آن هم زمينه ورود امام به كشور را در چنين روزي فراهم ساختند.
1) امام(ره) اما چند كار مهم انجام دادند كه نخستين آنها، برانداختن نظام سلطنتي موروثي 2500 ساله در ايران بود. سلطنتي كه پسر را به جاي پدر بر تخت سلطنت مي‌نشاند، بدون اينكه مشخص باشد، آيا اين وارث شايستگي نشستن بر چنين جايگاهي را دارد يا نه؟ امام (ره) اين چرخه معيوب را برانداخته و طرح نويي درانداختند. اهميت اين دستاورد امام زماني بيشتر مي‌شود كه بدانيم، در تاريخ ايران هيچ فرد و جرياني حتي فكر تغيير دادن اين ساختار را نيز در سر نمي‌پروراند. حتي مرحوم مصدق هم كه نفت ايران را ملي كرده و جنبشي اجتماعي ساماندهي كرد، تلاشي براي تغيير ساختار سلطنت نداشت.
2) كار بزرگ دوم امام(ره) اين بود كه در زمانه‌اي كه نظام‌هاي مادي و كاپيتاليستي بر دنياي غرب و شرق حاكميت داشت و دين در شمايل افيون توده‌ها مطرح مي‌شد، امام(ره) دين و اسلام را وارد صحنه جامعه ايراني كرده و دين را بر اساس خواست ملت در مباحث مختلف حاكميت نقش‌آفرين كردند. در درون اين حاكميت اسلامي امام كار مهم‌تري هم صورت دادند و آن اينكه فتاواي مراجع مختلف ديني را در قالب يك مفهوم متعالي كه «قانون» است، معنا و مفهوم بخشيدند.به عبارت روشن‌تر، امام (ره) اعلام كردند ضمن احترام به همه مراجع و فتاواي ايشان، موضوع مهم و بنيادين در كشور، قانون است.
3) كار مهم بعدي امام(ره) اين بود كه پايه‌هاي استقلال كه يكي از مهم‌ترين آرزوهاي تاريخي ملت بود را محقق كردند. مقابله با استبداد و سلطه خارجي، مخرج مشترك همه طيف‌ها و گروه‌هاي ايراني بود و امام اين آرزو را محقق كردند. كشوري مستقل و غيرمتعهد كه نه به شرق وابستگي دارد و نه به غرب از پس تلاش‌هاي امام(ره) و مردم شكل گرفت.
4) امام(ره) اعتماد به نفس بالايي به ملت ايران داد. زماني كه صدام با كمك كشورهاي اروپايي، اتحاد جماهير شوروي، اعراب حاشيه خليج فارس و...به ايران حمله كرد، حتي يك ايراني در كشور وجود نداشت كه نسبت به پيروزي و حفاظت از تماميت ارضي كشور، شكي به دل خود راه دهد. جوانان با يك ايمان و اعتماد به نفس بالا راهي جبهه‌ها مي‌شدند و از كشور خود دفاع مي‌كردند.
5) امام پايه‌گذار احزاب نيز شدند و به فعاليت‌هاي حزبي مشروعيت دادند. زماني كه مجموع روحانيون مبارز از جامعه روحانيت مبارز جدا شد، امام بر اين انشعاب صحه گذاشتند و اعلام كردند، نتيجه تفكرات مختلف جامعه، در فعاليت‌هاي حزبي متبلور مي‌شود. در اين فضا بود كه مجمع روحانيون مبارز با تاييدات امام(ره) مجلس سوم را به دست گرفتند. از سوي ديگر، هنر امام در اين بود كه در يك زمان خاص، محدود نبودند و فتاواي جديدي متناسب با شرايط نوين ارايه مي‌كردند.
6) امام همچنين ميدان مديريت كشور را در اختيار اشخاص صاحب تجربه و تخصص قرار دادند و خود راهي قم شدند. در واقع امام به ظرفيت‌هاي كشور اعتماد كرده و جوانان را باور كردند. كشوري كه در بند يك ديكتاتوري بود با هدايت امام آزادي را تجربه كرد و تاريخ جديدي را از نو نوشت. متاسفانه از اين فضا به درستي استفاده نشد و بروز برخي اختلاف جدي ميان فعالان سياسي در آن زمان باعث شد، امام(ره) در جماران ساكن شوند و هدايت امور كلان را به دست بگيرند.
حتي اگر همين امروز هم امام حضور داشتند، شك ندارم متناسب با شرايط روز و احوالات جديد نظريات جديد، تغييرات نوين، تجديدنظرهاي خاص و... مطرح مي‌كردند. در همه اين سال‌ها امام تكيه داشتند كه بايد زندگي محرومان، مستضعفان و حاشيه‌نشينان تغييرات مثبتي را تجربه كند. متاسفانه انقلاب فرصت يافت تا تنها يك دهه رهبري داهيانه امام(ره) را تجربه كند، هر چند بذري كه امام(ره) و مردم سال‌ها قبل كاشته بودند به درخت تناوري بدل شده است. ملت هم همچنان به انقلاب وفادارند و مخالف انحرافات و تغييراتي هستند كه هيچ تناسبي با گروه خون انقلاب ندارد و مخالف تصميماتي كه نفعي براي محرومان، استقلال و آزادي كشور ندارد، هستند.
مردم امروز هم اگر گلايه‌اي دارند، ناشي از آن است كه وضعيت حاضر شباهتي با شرايطي كه امام آرزوي آن را داشت، ندارد. اميد ما بازگشت به نظريات بلند امام(ره)، افكار و انديشه‌هاي ايشان و محتواي غني فكري و عملي است كه مي‌تواند آزادي، استقلال و جمهوري اسلامي را تثبيت و مردم را از شر مشكلات اقتصادي نجات دهد. بدون ترديد بايد زمينه حفظ و نشر آثار امام(ره) و ترويج ديدگاه‌هاي ايشان توسط بيت گرامي ايشان، نوه بزرگوارشان و موسسه حفظ و نشر آثار امام(ره) و تمامي عاشقان و علاقه‌مندان خالص‌شان فراهم شده و به‌روزآوري شود. مانند شاعر بيت ابتدايي اين يادداشت ما هم همچنان در حسرت آن روزهاييم... و با ياد و عشق امام زنده‌ايم. امامي كه در كنار مردمش باليد، در كنار آنها زيست و مبارزه كرد و نهايتا در آغوش عاشقانش به آسمان‌ها پر كشيد...