راه پايان جنگ اوكراين چيست؟
فريد زكريا
يك سال پس از آغاز حمله نظامي روسيه به اوكراين آشكار شده است كه هيچ كدام از طرف‌ها به اندازه‌اي قوي نيستند كه بتوانند پيروزي نهايي را از آن خود كنند و هيچ كدام از آنها نيز به اندازه‌اي ضعيف نيستند كه خواستار صلح شوند. اين مناقشه عملا به بن‌بست خورده است. نيروهاي مسلح پس از يك‌سري پيروزي چشمگير و قابل‌توجه، چند ماه است كه پيشرفتي در بازپس‌گيري خاك خود نداشته‌اند. در عين حال، روسيه نيز به همان مناطقي كه در ماه‌هاي اوليه جنگ اشغال كرده چسبيده و حملات بعدي اين كشور جز پيشرفت‌هايي بسيار اندك نتيجه‌اي در بر نداشته است.
اعداد مي‌توانند روايت بسيار بهتري از آنچه در اوكراين اتفاق افتاد، ارايه كنند. براساس ارزيابي‌هاي واشنگتن‌پست، روسيه در فوريه 2022 نزديك به 7درصد از خاك اوكراين را اشغال كرد و طي چند ماه توانست پيشروي خود را ادامه داده و حدود 22درصد از خاك اوكراين را تحت كنترل خود در بياورد. سپس ضدحمله‌هاي طرف اوكرايني آغاز شد و اوكرايني‌ها توانستند تا اواسط ماه نوامبر كمتر از يك‌سوم مناطق اشغال شده را مجددا پس بگيرند اما در سه ماهه گذشته هيچ تغيير و پيشروي قابل‌توجهي در ميدان جنگ رخ نداده است.
اوكراين و روسيه هر دو در حال برنامه‌ريزي براي تحركات و اقدامات جديد هستند اما براي ايجاد يك تغيير ساختاري در شرايط فعلي هر دو طرف نياز به كسب پيروزي‌هايي بسيار بزرگ و خيره‌كننده دارند. به بيان ديگر، اگر از نگاه اوكراين به ماجرا بنگريم، خواهيم ديد كه آنها بايد دو برابر مناطقي را كه در سال 2022 از روسيه پس گرفتند، آزاد كنند تا بتوانند روي مناطقي كه روسيه از فوريه 2022 به اين سو اشغال كرده تسلط پيدا كنند.
عملكرد روسيه در ميدان جنگ ضعيف بوده است، اما آنها اكنون عملكرد بهتري از خود به ويژه در زمينه تسخير قلمرو نشان مي‌دهند. روسيه همچنين توانسته ثبات را به اقتصاد خود بازگرداند و صندوق بين‌المللي پول پيش‌بيني كرده است كه وضعيت رشد اقتصادي روسيه در پايان سال جاري از عملكرد بريتانيا و آلمان بهتر خواهد بود. روسيه آزادانه با غول‌هاي اقتصادي نظير چين و هند و همچنين با همسايگاني مانند تركيه و ايران تجارت مي‌كند. به دليل وجود اين كشورها و البته بسياري از كشورهاي ديگر -به جز در حوزه تكنولوژي‌هاي پيشرفته- روسيه مي‌تواند تمام كالاها و سرمايه‌هايي را كه
در پي تحريم غرب از دست داده جايگزين كند. بخش بزرگي از اقتصاد جهان جداي از اقتصاد غرب است و روسيه مي‌تواند آزادانه از اين فضا استفاده كند. پس چه راهي در مقابل ما وجود دارد؟ در كوتاه‌مدت تنها يك پاسخ براي غرب و متحدانش وجود دارد؛ اينكه به اوكراين تسليحات و پول بيشتر بدهند.
به‌رغم تمام اين گفته‌ها، تصور حصول يك پيروزي كامل مانند آنچه در جنگ جهاني دوم اتفاق افتاد، دشوار است. بيشتر جنگ‌ها با مذاكرات پايان مي‌يابند. اين جنگ هم بعيد به نظر مي‌رسد كه سرنوشت متفاوتي در پي داشته باشد. دستور كار غرب اين است كه اطمينان حاصل كند اوكراين به اندازه كافي در ميدان جنگ برتري و پيروزي كسب كرده تا با دستي قوي بتواند وارد چنين مذاكراتي شود. تنها يك پيروزي دراماتيك از سوي اوكراين
-مانند قطع دسترسي روسيه به شبه جزيره كريمه- مي‌تواند پوتين را به ميز مذاكره بكشاند.
آيا راهي براي پايان دادن به خصومت‌ها وجود دارد؟ دست‌كم روي كاغذ بله. مي‌توان آتش‌بسي را تصور كرد كه براساس آن، تمامي سرزمين‌‌هاي اشغال شده پس از فوريه 2022 به اوكراين بازگردانده شود. سرنوشت مناطقي كه قبلا از سوي روسيه اشغال شده نظير شبه جزيره كريمه كه از سال 2014 در كنترل روس‌هاست هم به داوري بين‌المللي و راه‌هايي نظير برگزاري رفراندوم محلي -توسط نهادهاي بين‌المللي و نه دولت روسيه- سپرده شود. علاوه بر اين، اوكراين ضمانت‌هايي امنيتي از ناتو دريافت خواهد كرد، هرچند اين ضمانت‌ها قابل اعمال روي مناطق موردمناقشه نيستند. اين معامله -يعني چشم‌پوشي از كريمه و بخش‌هايي از دونباس درقبال تبديل شدن به بخشي از اتحاديه اروپا و ناتو به صورت دو فاكتو- چيزي است كه ممكن است براي اوكرايني‌ها قابل پذيرش باشد، چراكه آنها درنهايت مي‌توانند به خواسته و هدف طولاني مدت خود يعني تبديل شدن به بخشي از غرب دست پيدا كنند. اين براي روس‌ها هم مي‌تواند قابل قبول باشد، چراكه آنها مي‌توانند ادعا كنند از بخش‌هايي از مناطق روس‌زبان محافظت كرده‌اند. بسياراني وجود دارند كه معتقدند جنگ مي‌تواند با پيروزي كامل اوكراين به پايان برسد. من هم اميدوارم، اما شك دارم. در سال 2021، جمعيت روسيه سه برابر جمعيت اوكراين بود، توليد ناخالص داخلي روسيه 15 برابر بيشتر از توليد ناخالص داخلي اوكراين بود و روسيه نزديك به 10 برابر بيشتر از اوكراين صرف هزينه‌هاي نظامي مي‌كند. از طرفي، مردم روسيه به ظرفيت بالاي‌شان به تحمل سختي‌ها در دوره جنگ شناخته مي‌شوند. در جنگ جهاني دوم، 24 ميليون نفر از شهروندان شوروي
جان باختند درحالي كه اين رقم براي ايالات‌متحده 420 هزار نفر بود. همچنين درحالي كه اقتصاد روسيه يك افت آرام را تجربه كرده، اقتصاد اوكراين شبيه كسي است كه از صخره سقوط كرده باشد. توليد ناخالص داخلي اوكراين 30درصد در سال 2022 كاهش يافت و هزينه‌هاي دولت اوكراين عملا به بيش از دو برابر درآمدهاي آنها رسيد (با تشكر از كمك‌هاي غرب). بيش از 13 ميليون نفر از مردم اوكراين خانه و زندگي خود را از دست داده‌اند و 8 ميليون نفر به خارج از كشور مهاجرت كرده‌اند. جنگ در خاك اوكراين در حال وقوع است، شهرهاي آن زير بمباران به ويرانه تبديل مي‌شوند، كارخانه‌ها با خاك يكسان شده‌اند. اگر جنگ با همين وضعيت ادامه داشته باشد، آيا مي‌توانيم بپرسيم كه آيا ما اجازه مي‌دهيم اوكراين نابود شود تا آن را نجات دهيم؟منبع: سي‌ان‌ان