گروه ديپلماسي| در حالي كه همگان انتظار دستيابي به توافق هسته‌اي ميان ايران و گروه 1+5 را در بامداد روز جمعه مي‌كشيدند، ناگاه خبرهايي در روز پنجشنبه از سوي رسانه‌ها منتشر شد كه حاكي از بروز اختلافات جديد ميان ايران و گروه 1+5 بود. عصر پنجشنبه نيز جان كري، وزير امور خارجه امريكا به جمع خبرنگاران حاضر در هتل كوبرگ پيوست و با سخنانش به شايعه پايان داد و گفت كه با وجود حصول برخي پيشرفت‌ها، همچنان مسائل حل نشده باقي است و اين مسائل هنوز نيازمند رايزني‌هاي بيشتر است. مهدي محتشمي در گفت‌وگو با «اعتماد» با اشاره به فشارهايي كه به تيم مذاكره‌كننده هسته‌اي امريكايي مي‌شود، معتقد است كه فشارهايي از نهادهاي ثروت و قدرت مخصوصا در امريكا وجود دارد كه اين فشارها بالاخره اثر خود را بر تيم مذاكره‌كننده امريكايي گذاشته و موجب طولاني شدن مذاكرات شده است. سفير اسبق كشورمان در يونان و اتريش ضمن برشمردن اختلافات كنوني ايران و امريكا در مسائل مختلف يادآور مي‌شود كه اين سياست اخير امريكا، موجب فترت در پيشبرد امور شده است هرچند كه مدير كل پيشين امريكا وزارت امور خارجه معتقد است كه تا دو، سه روز آينده مذاكرات ادامه يابد و مسائل اختلافي باقي مانده حل شود.
همگان انتظار داشتند كه توافق هسته‌اي ايران و گروه 1+5 تا بامداد جمعه نهايي بشود ولي اين مساله صورت نگرفت. دليل اين مساله چيست؟
مذاكرات هرچه به دقايق پاياني و حتي به وقت‌هاي اضافه خود مي‌رسد و زمان براي تصميم‌گيري كمتر مي‌شود، طبيعتا حساسيت‌ها و فشردگي كارها نيز افزايش مي‌يابد. در پرونده هسته‌اي كشورمان در مدت 21 ماه گذشته نيز با وجود پيشرفت‌هاي قابل توجهي كه حاصل شده و هم ايران و هم وزراي امور خارجه به آن تصريح كرده‌اند و گفته‌اند كه هيچگاه اينچنين به توافق نزديك نشده‌ايم و موجب شده تا كار به نقطه‌اي بازگشت‌ناپذير برسد و دستاوردهايي سترگ براي كشورمان در عرصه بين‌المللي داشته است، اما با وجود اين پيشرفت‌ها كه بعضي مي‌گويند 90 تا 95 درصد است، موضوعاتي باقي مانده است كه آن موضوعات، براي هر دو طرف مهم و حساس است و نمي‌تواند در زماني كوتاه به نتيجه برسد. البته بايد يادآور شد كه فشارهايي از نهادهاي ثروت و قدرت مخصوصا در امريكا وجود دارد كه اين فشارها بالاخره اثر خود را بر تيم مذاكره‌كننده امريكايي گذاشته و موجب طولاني شدن مذاكرات شده است. آقاي اوباما و كري نيز از آنجايي كه در مذاكرات بايد به افكار عمومي و هيات حاكمه امريكا در مساله هسته‌اي پاسخگو باشند، سعي مي‌كنند تا با خريد زمان و در نتيجه افزايش فشار، امتيازات بيشتري را بگيرند.
مسائل اختلافاتي اكنون چه چيزهايي هستند؟
دو، سه موضوع كليدي وجود دارد كه براي طرفين حائز اهميت است كه البته پيش از اين نيز در خلال مذكرات نمود پيدا كرده بود. نخستين مساله در خصوص زمان آغاز رفع تحريم‌هاست كه چه زماني قطعنامه سازمان ملل صادر و چه زماني اجرا مي‌شود و در واقع اينكه زمان صدور قطعنامه و زمان اجرايي شدن آن چه زماني است. دومين مساله، راستي‌آزمايي است كه به نظر مي‌رسد پس از سفر يوكيا آمانو در هفته گذشته به تهران و سپس سفر هيات كارشناسي آژانس به كشورمان، راهكارهايي مثبت براي حل آن پيدا شده تا اين مساله در فضايي مثبت حل شود. سومين مساله، مساله تحقيق و توسعه در زمينه پيشبرد و روزآمد كردن فناوري‌هاي هسته‌اي است كه طرف مقابل در مقاطعي خواستار ايجاد محدوديت در اين باره است كه ايران اين مساله را قبول ندارد و معتقد است كه مساله تحقيق و توسعه بايد بدون هيچ محدوديتي ادامه يابد و خللي در روند پيشرفت كشورمان ايجاد نكند. چهارمين مساله در اين باره كه در روزهاي اخير جنجالي شده، مساله تحريم‌هاي تسليحاتي است كه هرچند در ظاهر با مساله پرونده هسته‌اي ارتباط مستقيمي ندارد اما در باطن، بي‌ارتباط نيز نيست. كشورمان خواستار رفع تمامي تحريم‌ها با توافق هسته‌اي و صدور قطعنامه سازمان ملل است و در قطعنامه تحريمي 1929 عليه كشورمان، ايران در اين باره تحريم شده بود. حرفي كه كشورمان مي‌زند اين است كه نمي‌شود هم فشار باشد و هم توافق صورت گيرد چراكه اين دو مساله قابل جمع نيست. اساسا باقي ماندن ساختار و ماهيت تحريم مانع از هر توافقي است و بايد نحوه رفع و لغو شدن اين مساله با توافق هسته‌اي مشخص شود.
فكر مي‌كنيد سياست‌هاي اخير امريكا به چه ميزان به مذاكرات لطمه زده است؟
اين سياست اخير امريكا، موجب فترت در پيشبرد امور شده است. متاسفانه با وجود سرمايه‌گذاري‌هاي عظيم طرفين براي دستيابي به يك توافق و همچنين فضاسازي‌هاي صورت گرفته در افكار عمومي جهاني كه موجب شده حل مساله به يك خواست جهاني تبديل شود، شكافي در اين باره ايجاد كرده و مي‌تواند در به تاخير انداختن دستيابي به توافق موثر باشد. با اين وجود، به دليل اينكه امريكايي‌ها، بيش از هر كس ديگري نيازمند توافق هسته‌اي هستند و اين توافق مي‌تواند دستاوردي بزرگ براي دولت اوباما محسوب شود و از طرفي توافق مورد نياز همه كشورهاي حاضر در مذاكرات است، مذاكرات شكست نمي‌خورد. يادمان باشد كه آقاي كري 15، 16 روزي است كه در وين باقي مانده و اين در حالي است كه ساير وزراي امور خارجه مدام آمده و رفته‌اند و اين نشان مي‌دهد كه توافق هسته‌اي مساله اول و آخر امريكايي‌ها در اين مقطع است. من خوش‌بين هستم و فكر مي‌كنم كه ظرف چند روز باقي مانده اختلافات موجود حل شود.
آيا همه كشورهاي درون 1+5 هم‌موضع با امريكا در اين باره هستند؟
برخلاف ابتداي امر كه به نظر مي‌رسيد امريكايي‌ها و اروپايي‌ها در مساله هسته‌اي با يكديگر هم‌موضع هستند ولي با ادامه يافتن مذاكرات و همچنين رسيدن به نقاط پاياني، اختلافات ميان آنها هويدا مي‌شود نكته اساسي كه در كشورهاي اروپايي وجود دارد، اين است كه اروپايي‌ها علاقه‌اي براي ادامه يافتن و مطول شدن مذاكرات ندارند چراكه مي‌دانند اگر امريكايي‌ها از مذاكرات سود سياسي مي‌برند ولي آنها بوده‌اند كه پيش از تحريم‌ها با ايران همكاري اقتصادي داشته‌اند و با توافق آنها هستند كه سود مي‌برند. در اين مدت يعني از توافق ژنو با اين سود نيز آماده‌سازي‌هاي لازم را براي سرمايه‌گذاري و همكاري اقتصادي با ايران داشته‌اند و از اين منظر با امريكا اختلاف دارند ولي در مجموع نگاه اروپايي‌ها در پايان‌امر به امريكاست و اقدامات‌شان را با هماهنگي امريكا انجام مي‌دهند.
واكنش كشورمان به اين مساله چگونه است؟
ايران آخرين كشوري است كه مذاكرات را ترك مي‌كند. سياست ايران در عرصه هسته‌اي يكپارچه است. خوشبختانه تحت هدايت‌هاي مقام معظم رهبري و تلاش‌هاي رياست‌جمهوري، همگان و حتي كساني كه ابراز دلواپسي مي‌كردند، دريافته‌اند كه سرداران ديپلماسي ما به فكر منافع ملي ما و به دنبال توافق عزتمندانه هستند و اميدوار هستيم تا در مدت كوتاه، اين بحران غيرضرور پايان يابد.
راهكار راهگشا براي خروج از اين شبه‌بن‌بست را چه مي‌دانيد؟
مقاومت در برابر زياده‌خواهي‌ها، ديپلماسي و گفت‌وگو. بايد بپذيريم راهي جز گفت‌وگو براي حل اين پرونده كه از آن به عنوان پرونده قرن نام برده مي‌شود، وجود ندارد.
فكر مي‌كنيد كه اين مذاكرات تا كي ادامه مي‌يابد؟
من فكر مي‌كنم تا دو، سه روز آينده مذاكرات ادامه يابد و مسائل اختلافي باقي مانده حل شود.