شاخص‌های دیپلماسی موفق

از مفهوم «نرمش قهرمانانه» در خارج و برخي در داخل برداشت غلط كردند

رهبر معظم انقلاب اسلامي صبح ديروز در ديدار مسوولان وزارت امور خارجه و سفيران جمهوري اسلامي ايران، با تبيين ضوابط و شاخص‌هاي سياست خارجي موفق، «عزت» به معناي نفي و پرهيز از ديپلماسي التماسي، «حكمت» به مفهوم تعاملات و فعاليت‌هاي خردمندانه و محاسبه شده و «مصلحت» به معناي انعطاف براي دور زدن موانع سخت و ادامه دادن مسير را سه كليدواژه اساسي در ديپلماسي كشور خواندند و مسوولان ديپلماسي كشور را به رصد دايم تحولات تدريجي و حوادث تاثيرگذار در نظم بين‌الملل براي به دست آوردن جايگاه شايسته ايران عزيز در نظم آينده جهان فراخواندند. حضرت آيت‌الله خامنه‌اي، سياست خارجي خوب و دستگاه ديپلماسي كارآمد را ركني اساسي براي اداره موفق كشور برشمردند و با بيان ۶ ضابطه الزامي در سياست خارجي گفتند: رعايت اين شاخص‌ها، نشانه سياست خارجي موفق است و اگر اين ضابطه‌ها مشاهده نشد يا در نظريه سياست خارجي يا در كاركرد و عمليات ديپلماسي دچار مشكل هستيم. توانايي تبيين اقناع‌كننده منطق رويكردهاي كشور در مسائل مختلف، اولين ضابطه يك سياست خارجي موفق بود كه رهبر انقلاب اسلامي بيان كردند. «حضور اثرگذار و جهت‌بخش در پديده‌ها، حوادث و جريان‌هاي مختلف سياسي-اقتصادي جهان»، «رفع و كاهش سياست‌ها و تصميمات تهديدآميز عليه ايران»، «تضعيف كانون‌هاي خطرآفرين»، «تقويت دولت‌ها و مجموعه‌هاي متحد و همراه با ايران و توسعه عمق راهبردي كشور» و «قدرت تشخيص لايه‌هاي پنهان در تصميمات و اقدامات منطقه‌اي و جهاني»، پنج ضابطه ديگري بود كه ايشان در تشريح يك سياست خارجي موفق و افتخارآميز بيان كردند. حضرت آيت‌الله خامنه‌اي همچنين در پردازش معناي سه كليدواژه «عزت، حكمت و مصلحت» در مقوله سياست خارجي گفتند: «عزت»، نفي «ديپلماسي التماسي چه در كلام و چه در محتوا» و پرهيز از چشم دوختن به حرف و تصميم مقامات كشورهاي ديگر است. ايشان تكيه نكردن بر اصول در سياست خارجي را خلاف عزت و باعث تذبذب دانستند و افزودند: در همه مسائل جهاني در «حرف و اقدام و مواجهه با اقدام ديگران»، عزتمندانه و متكي بر اصول حركت مي‌كنيم. رهبر انقلاب معناي حقيقي «حكمت» را رفتار و گفتار «خردمندانه، انديشيده‌شده و محاسبه‌شده» برشمردند و گفتند: هر حركتي در سياست خارجي بايد عقلاني و فكر‌شده باشد و تصميمات و اقدامات دفعي و بدون حساب در مقاطعي به كشور ضربه زده است. ايشان نداشتن اعتماد بي‌جا به طرف‌هاي مقابل را روي ديگر مفهوم «حكمت» برشمردند و گفتند: البته نبايد هر حرفي را در عالم سياست دروغ دانست؛ چرا كه حرف‌هاي صادقانه و قابل قبول وجود دارد اما نبايد به همه حرف‌ها اعتماد كرد. «مصلحت» به مفهوم داشتن انعطاف در موارد لازم براي دور زدن موانع سخت و صخره‌اي و ادامه دادن مسير، كليدواژه مهم ديگري بود كه رهبري به تبيين آن پرداختند. ايشان گفتند: حفظ اصول منافاتي با مصلحت به معناي ياد شده ندارد. البته چند سال قبل كه مفهوم «نرمش قهرمانانه» مطرح شد، در خارج و برخي در داخل برداشت غلط كردند؛ چرا كه مصلحت يعني يافتن راهي براي گذشتن از كنار موانع دشوار و ادامه دادن راه براي رسيدن به هدف. حضرت آيت‌الله خامنه‌اي در ادامه سخنان‌شان در جمع مسوولان وزارت امور خارجه و سفيران كشورمان، ابتكارات شخصي «خوب، به‌موقع و فكرشده» به خصوص در تعاملات سفيران را مهم و ضروري خواندند. مساله «كيفيت و كميت نيروي انساني در وزارت امور خارجه و جذب عناصر كارآمد و قابل اعتماد»، نكته ديگري بود كه رهبر انقلاب به آن اشاره كردند و گفتند: وزارت امور خارجه بايد نيروهايي جذب كند كه عميقا و از بُن دندان به مباني فكري و سياسي انقلاب و جمهوري اسلامي باور داشته باشند و با انگيزه كافي و اراده‌اي قوي و تحرك و فعاليت در مقابل توفان‌هاي فكري و تبليغاتي بيگانگان بايستند و خم نشوند. حضرت آيت‌الله خامنه‌اي با ابراز خرسندي از برنامه وزارت امور خارجه براي جذب نيروهاي جوان تاكيد كردند: مراقبت از انگيزه، ايمان و اراده نيروها، وظيفه مهم دستگاه وزارت امور خارجه است. رهبر انقلاب در جمع‌بندي اين بخش از سخنان‌شان، نمايندگان ايران در خارج از كشور را نماينده مردم و نوع رفتار آنها را نشان‌دهنده هويت و ماهيت ملت ايران خواندند و گفتند: ديپلمات ايراني بايد نماد ايمان، عشق به ايران عزيز، غيرت، عزم و اراده و تحرك و پر كاري باشد و گفتار و رفتارشان براي ملت ايران هم احترام‌برانگيز باشد. حضرت آيت‌الله خامنه‌اي در بخش ديگري از سخنان‌شان با اشاره به مرزهاي طولاني ايران با كشورهاي متعدد و بعضا مهم و اثرگذار، سياست دولت كنوني براي ارتباط با همسايگان را بسيار مهم و درست خواندند و افزودند: دست‌هاي بيگانه براي ايجاد مشكل بين ايران و همسايگان آن، فعال است كه نبايد اجازه بدهيد اين سياست آنها محقق شود. ايشان، سياست ارتباط با كشورهاي اسلامي ولو در دوردست و همچنين سياست ارتباط با كشورهاي هم‌جهت و همراه را نيز مهم برشمردند و افزودند: امروز همراهي و هم‌جهتي برخي كشورهاي بزرگ و مهم دنيا با جمهوري اسلامي ايران در برخي جريان‌ها و خطوط اساسي سياست بين‌الملل پديده‌اي بي‌سابقه است كه بايد با قدردانستن اين فرصت، ارتباطات با آن كشورها را تقويت كنيم. رهبر انقلاب با اشاره به موضوع اجلاس سفرا مبني بر تحول در نظم كنوني جهان و پر تكرار شدن اين موضوع در ادبيات جهاني گفتند: تحول در نظم جهاني يك فرآيند پر فراز و نشيب و بلندمدت و متاثر از حوادث احتمالي پيش‌بيني نشده است و كشورهاي مختلف نظرات و رويكردهاي متعارض و گوناگوني به آن دارند.

ايشان لازمه جانمايي مناسب ايران در نظم جديد را رصد و ارزيابي تحولات جهاني و شناخت دقيق سمت و سو و پشت پرده حوادث دانستند و گفتند: بر اساس اين رصد و ارزيابي بايد پيشنهادهاي عملي استخراج شود كه در اين زمينه هم سفرا و روساي نمايندگي‌ها به خصوص در كشورهاي اثرگذار نقش مهمي دارند. حضرت آيت‌الله خامنه‌اي در پايان بار ديگر با تاكيد بر اهميت سياست خارجي و نقش مهم آن در اداره و بهبود كشور افزودند: با وجود توجه به عوامل اقتصادي و فرهنگي در تحليل وضع كنوني كشور، غالبا در مباحث از عامل سياست خارجي غفلت مي‌شود در حالي كه سياست خارجي خوب و موفق حتما موجب بهبود وضع كشور مي‌شود و در مقابل، اختلال و اشكال در سياست خارجي باعث بروز مشكل در وضع عمومي كشور مي‌شود كه نمونه‌هاي آن نيز كم نبوده است. در ابتداي اين ديدار وزير امورخارجه به بيان گزارشي از اقدامات، برنامه‌ها و اولويت‌هاي دستگاه سياست خارجي در دولت سيزدهم براي ايجاد تحول، پرداخت. آقاي اميرعبداللهيان، خروج از سياست تك ساحتي برجامي با هدف ايجاد توازن در سياست خارجي، اولويت دادن به ديپلماسي اقتصادي، تمركز بر توسعه صادرات غير نفتي و ظرفيت منحصربه‌فرد ترانزيتي در كشور، نگاه ويژه به آسيا با اولويت همسايگان و كشورهاي اسلامي، حمايت از محور مقاومت، كنشگري فعال با مشاركت در ائتلاف‌هاي سودمند منطقه‌اي همچون اتحاديه اقتصادي اوراسيا، شانگهاي و بريكس و پيشبرد همزمان استراتژي «بي‌اثركردن تحريم‌ها» و مذاكره براي «رفع‌ تحريم‌ها» را از مهم‌ترين راهبردهاي وزارت امورخارجه در دولت سيزدهم عنوان كرد. وزير امور خارجه همچنين با اشاره به ۱۱ سفر خارجي رييس‌جمهور و ۱۴ سفر سران ديگر كشورها به ايران طي ۲۰ ماه گذشته، امضاي تفاهمنامه‌هاي جامع و بلندمدت با كشورهايي نظير چين، روسيه و تركيه را از جمله اقدامات صورت گرفته در جهت افزايش تعاملات جمهوري اسلامي ايران و افزايش تبادلات تجاري كشور برشمرد. آقاي اميرعبداللهيان با اشاره به حضور بيش از ۵ ميليون ايراني در خارج از كشور، توجه ويژه دولت سيزدهم به ارايه خدمات به اين دسته از هموطنان را از ديگر اقدامات وزارت امور خارجه دانست.