نمايندگان امريكا و اسراييل دست خالي از قاهره بازگشتند
بازگشت به نقطه صفر
احسان پناه‌بر
به گزارش نيويورك تايمز، ويليام برنز رييس سيا براي مذاكره در مورد توافقنامه آزادي اسراي اسراييلي كه شامل آتش‌بس موقت و طرحي بهتر براي كمك‌رساني به غزه است، وارد قاهره شد. يك مقام ارشد اسراييلي نيز به ان‌بي‌سي نيوز گفت كه ديويد بارنيا، رييس موساد نيز در رابطه با همين موارد به پايتخت مصر سفر كرده بود. اخيرا نتانياهو شرايط توافق حماس را كه در پاريس بر سر آن مذاكره شده بود، رد كرده است و اين مقام گفت كه طرف اسراييلي اين‌بار نيز «خوشبين» نبوده است. الجزيره نيز در گزارشي مدعي شده است كه گفت‌وگوها در قاهره بدون توافق به پايان رسيد، زيرا از يك‌سو اسراييل مصمم به حمله به رفح است و
از‌سوي ديگر درخواست‌ها و فشارها به اسراييل براي توقف حمله تمام عيار به اين شهر ادامه دارد. ديويد بارنيا، رييس موساد نيز در بازگشت از قاهره به نشريات و رسانه‌هاي اسراييلي گفته است كه مذاكرات قاهره شكست خورده و آنها با مصر به توافق نرسيده‌اند. شرايط براي رسيدن به آتش‌بس همان‌قدر كند پيش مي‌رود كه سرعت بمباران‌هاي جنگنده‌هاي اسراييلي بيشتر مي‌شود. رفح كه آخرين پناهگاه مردم غزه است احتمالا به زودي آماج حملات از زمين و هوا خواهد شد، چراكه نتانياهو مدعي است «بدون آن پيروزي كامل حاصل نمي‌شود.»
روزنه‌اي كه بسته شد
براساس اطلاعات دولتي مصر، عبدالفتاح السيسي، رييس‌جمهور مصر در قاهره با ويليام برنز، رييس سيا و شيخ محمد بن عبدالرحمن بن جاسم آل‌ثاني، نخست‌وزير قطر با هدف توافق بر سر آتش‌بس، حفاظت از غيرنظاميان در غزه و ارسال كمك‌هاي بيشتر به اين منطقه تحت محاصره گفت‌وگو كرد. دولت مصر نيز در بيانيه‌اي در وب‌سايت خود به «تمايل به ادامه مشورت و هماهنگي» در مورد مسائل كليدي اشاره كرد كه همين امر نشان مي‌دهد هيچ پيشرفتي در مذاكرات حاصل نشده است. در اين مذاكرات نمايندگان رژيم اسراييل نيز حضور داشتند.
درحالي كه مذاكرات آتش‌بس روز سه‌شنبه در مصر برگزار مي‌شد، يكي از مقامات حماس به الجزيره گفت كه هيچ هياتي از اين گروه در آن حضور نداشته است. يك مقام فلسطيني نيز به خبرگزاري رويترز گفت: طرف‌ها به دنبال فرمولي هستند كه براي حماس
قابل قبول باشد، زيرا حماس مي‌گويد امضاي توافق تنها زماني امكان‌پذير است كه براساس تعهد قطعي اسراييل براي پايان دادن به جنگ و خروج نيروهايش از نوار غزه باشد. اين مقام گفت كه حماس به شركت‌كنندگان گفته است كه به اسراييل اعتماد ندارد و تل‌آويو بايد به بازيگري ابرقدرت، احتمالا روسيه، تعهد دهد پس از آزادي اسراي اسراييلي در غزه، جنگ را از سر نگيرد.
به گفته كابينه نتانياهو، تامين امنيت بازگشت اسرا و همچنين كنار زدن حماس، كه به مدت 17 سال كنترل منطقه تحت محاصره را برعهده داشته است، اولويت دارد.
همه اين تحولات درحالي است كه رسانه‌هاي اسراييلي و امريكايي گزارش مي‌دهند كه مذاكرات نتيجه‌بخش نبوده است.
روزنامه وال استريت ژورنال به نقل از مقامات مصري اعلام كرد كه هيات بارنيا پايتخت مصر را «بدون رفع هيچ يك از شكاف‌هاي اصلي در مذاكرات» ترك كرده است. اين درحالي است كه به گزارش شبكه تلويزيوني دولتي مصر به نقل از يك مقام ارشد مصري، گفت‌وگوها براي سه روز ديگر ادامه خواهد داشت.
اين كانال تلويزيوني گزارش داد كه همان مقام گفت كه گفت‌وگوها عمدتا «مثبت» بوده است. يك منبع حماس به خبرگزاري فرانسه گفت كه يكي از اعضاي دفتر سياسي اين گروه در راس هياتي به قاهره مي‌رود تا با روساي اطلاعات مصر و قطر ديدار كند. جان كربي، سخنگوي شوراي امنيت ملي نيز گفته كه اين مذاكرات «سازنده و در مسير درست حركت مي‌كند.»
بحران انساني در رفح
در همين حال، در غزه، نيروهاي اسراييلي در حال برنامه‌ريزي يك حمله زميني به 64 كيلومتر مربع (25 مايلي) در جنوبي‌ترين بخش اين باريكه، يعني شهر رفح هستند. رفح كه قبل از جنگ جمعيت آن حدود 300 هزار نفر بود، اكنون با حدود 5/1 ميليون نفر كه بسياري از آنها در چادرها و پناهگاه‌هاي موقت زندگي مي‌كنند، جاي سوزن انداختن ندارد.
هيچ طرحي براي تخليه ايمن غيرنظاميان ارايه نشده است و آژانس‌هاي امدادي مي‌گويند كه آوارگان جاي ديگري براي رفتن در قلمرو فروپاشيده و تحت محاصره ندارند. ژوليت توما، سخنگوي آژانس آوارگان فلسطيني سازمان ملل متحد، آنروا، با شكايت از وضعيت اين روزهاي مردم غزه عنوان كرد كه نمي‌داند مردم پناه گرفته در رفح به كجا كوچ داده خواهند شد، زيرا هيچ مكاني در سراسر نوار غزه امن نيست، شمال آن متلاشي و مملو از سلاح‌هاي منفجر نشده است. اين مناطق تقريبا غيرقابل زندگي هستند.
ساكنان رفح نيز مي‌گويند كه تانك‌هاي اسراييلي براي دومين شب متوالي بخش‌هايي از رفح را گلوله‌باران كردند كه موجي از وحشت را به وجود آورد. در حملات شبانه‌روز دوشنبه ده‌ها نفر كشته شدند. در بحبوحه تهديد حمله زميني اسراييل، صدها خانواده آواره شروع به ترك رفح كرده‌اند. رفح با مصر همسايه است، اما قاهره به صراحت اعلام كرده است كه اجازه ورود پناهجويان از مرز به خاك خود را نخواهد داد. مقامات بهداشتي غزه از كشته شدن 133 فلسطيني جديد در 24 ساعت گذشته خبر دادند كه از 7 اكتبر تاكنون مجموع آنها به بيش از 28 هزار كشته و نزديك به 70 هزار زخمي رسيده است.
افزايش فشارها بر اسراييل
در همين حال، اسراييل روز سه‌شنبه با فشار فزاينده بين‌المللي براي موافقت با آتش‌بس با حماس مواجه شد، زيرا اين رژيم براي تهاجم به شهر پرازدحام جنوب غزه در رفح آماده مي‌شود.
به گزارش آسوشيتدپرس، روز سه‌شنبه، آفريقاي جنوبي اعلام كرد كه از ديوان بين‌المللي دادگستري (ICJ) خواسته است تا بررسي كند كه آيا طرح اسراييل براي گسترش تهاجم خود به رفح مستلزم اقدامات اضطراري اضافي براي حفاظت از حقوق فلسطيني‌ها است يا خير.
در پرونده‌اي كه از سوي آفريقاي جنوبي مطرح شده، ديوان بين‌المللي دادگستري ماه گذشته به اسراييل دستور داد تا تمام اقداماتي را كه دراختيار دارد براي جلوگيري از ارتكاب نسل‌كشي سربازانش عليه فلسطينيان در غزه اتخاذ كند.
دولت پرتوريا ابراز نگراني كرد كه حمله به رفح منجر به كشتار، آسيب و ويراني در مقياس بزرگ‌تر شود. جو بايدن، رييس‌جمهور امريكا نيز روز دوشنبه گفت كه واشنگتن در حال كار روي طرحي براي تبادل اسراي اسراييلي و زندانيان فلسطيني براي ايجاد آرامش «فوري و پايدار» در غزه به مدت حداقل شش هفته است. بايدن از اسراييل خواسته است كه از حمله به رفح بدون طرحي قابل اجرا براي محافظت از غيرنظاميان خودداري كند. متيو ميلر، سخنگوي وزارت خارجه امريكا نيز گفت كه طرحي «معتبر» از سوي اسراييل براي حفظ امنيت غيرنظاميان مورد نياز است. او افزود كه آتش‌بس جديد در جنگ چهار ماهه «امكان‌پذير است.»
در داخل اسراييل نيز فشارها بر نتانياهو براي رسيدن به توافق كم نيست. انجمن خانواده‌هاي اسرا و مفقودين، از كابينه نتانياهو خواسته است تا تمامي گزينه‌ها را براي بازگرداندن حدود 130 اسيري كه گمان مي‌رود هنوز در غزه هستند را به كار گيرد؛ كابينه اسراييل مدعي است كه 29 نفر از آنها گمان مي‌رود مرده باشند. اين انجمن كه اخيرا فشارهاي زيادي را عليه كابينه نتانياهو به راه انداخته‌اند، از نمايندگان رژيم اسراييل خواسته بودند كه از ماموريت قاهره دست خالي برنگردند.
اين انجمن اين سفر را «آخرين شانس» خواند و گفت كه آنها نبايد «بدون توافق برگردند.»
گروه‌هاي امدادي و دولت‌هاي خارجي نگراني عميق خود را درباره پيامدهاي بالقوه فاجعه‌بار گسترش عمليات در رفح ابراز كرده‌اند كه به گفته آنها وضعيت انساني وخيم‌تر را بدتر خواهد كرد. سازمان فائو از «سطوح بي‌سابقه‌اي» از «شرايط نزديك به قحطي» در اين قلمرو محاصره شده خبر داد. كريم خان، دادستان ارشد ديوان كيفري بين‌المللي نيز گفت كه از بمباران گزارش شده و تهاجم زميني احتمالي نيروهاي اسراييلي عميقا نگران است.
او در بيانيه‌اي كه در شبكه اجتماعي ايكس منتشر شد، گفت كه تحقيقات دفترش در مورد جنگ غزه «به عنوان موضوعي فوري پيش مي‌رود.»
ديويد كامرون، وزير خارجه بريتانيا، از اسراييل خواست قبل از انجام هرگونه اقدام ديگري در غزه، «بايستد و به طور جدي درباره آن فكر كند.»
قمار بايدن بر سر خاورميانه
نشريه فارن پالسي در تحليلي به وضعيت سياست ايالات‌متحده در اين روزهاي خاورميانه پرداخته است. به گفته 9 تحليلگر و مقامات سابق دولت ايالات‌متحده كه از طرح‌هاي دولت بايدن آگاه هستند، بايدن در حال ايجاد زمينه براي يك توافق بزرگ و بلندپروازانه‌اي است كه نزديكي اسراييل و عربستان‌سعودي را به گام‌هاي اساسي به سوي تشكيل كشور فلسطين مرتبط مي‌كند.
به ادعاي اين مقامات و تحليلگران، اين قمار ديپلماتيك درازمدت مي‌تواند نظم جديد خاورميانه را بازسازي كند و ميراث سياست خارجي جو بايدن، رييس‌جمهور ايالات‌متحده را باز تعريف كند، اما با چالش‌هاي سرسام‌آوري مواجه است كه بسياري از آنها بيشتر به رويا شبيه است تا واقعيت. طرحي كه دولت بايدن روي آن كار مي‌كند، بر تلاش‌هاي قبلي براي دستيابي به پيمان دفاعي ايالات‌متحده و عربستان‌سعودي كه اولويت اصلي سياست خارجي رياض است، استوار است. در ازاي آن، عربستان‌سعودي، بانفوذترين كشور عرب خليج‌فارس، روابط ديپلماتيك با اسراييل برقرار خواهد كرد و همه طرف‌ها توافق خواهند كرد كه گام‌هاي برگشت‌ناپذيري به سوي تشكيل كشور فلسطين بردارند. علي‌رغم جنگ اسراييل در غزه، كه محكوميت گسترده‌اي را در سراسر جهان عرب و فراتر از آن به دنبال داشته است، مقامات سعودي هرگز از تلاش براي عادي‌سازي دست برنداشتند.
مقامات واشنگتن هنوز آن را بهترين راه براي بازسازي مدنظر خود در منطقه‌اي مي‌دانند كه در آن دهه‌ها تلاش‌هاي صلح به رهبري ايالات‌متحده در پايان دادن به تنش‌ها بين اسراييلي‌ها و فلسطيني‌ها يا ايجاد يك كشور مستقل و كارآمد فلسطين شكست خورده است.
اما بسياري نسبت به اين طرح بايدن خوشبين نيستند و آن را روياپردازي مي‌دانند. سقوط حمايت عربي-امريكايي از بايدن از زمان شروع جنگ غزه به خوبي اين امر را نشان مي‌هد.
رشيد خالدي، استاد مطالعات عرب مدرن در دانشگاه كلمبيا در نيويورك به روزنامه گارين گفت: «صراحتا بگويم، فكر مي‌كنم كه نيروي محركه اين امر، درك دقيق واقعيت سياسي در قبال مساله فلسطين نيست. اين ميل به پيروزي در انتخابات 2024 است كه بايدن را به سمت قمار كشانده است و به نظر مي‌رسد رييس‌جمهور امريكا در حال انجام كاري است كه به نظر در شرايط كنوني غيرممكن مي‌نمايد. كوري كاملي نسبت به واقعيت‌هاي طرح دو كشوري وجود دارد، به اين معنا كه اين اساسا نمايشي است مضحك براي فريب افكار عمومي و راي‌دهندگان امريكايي.»
رشيد خالدي در پايان معتقد است كه اين ايده بايدن به شكست مي‌انجامد و چه بسا هرگونه ماجراجويي بيشتر ايالات‌متحده در منطقه كار را از اينكه هست بدتر كند.