« اعتماد» در گفت‌وگو با كارشناسان بررسي می‌کند
قمار اسراييل روي ميدان مين
عبدالرضا فرجي راد: ترامپ براي آنكه شكست بزرگ‌تري در كارنامه‌اش ثبت نشود بايد اسراييل را مهار كند
عليرضا مجيدي: واكنش قاطع ايران به تجاوز رژيم صهيونيستي پيام روشني براي اسراييل و امريكا داشت
حديث روشني
در نخستين ساعات بامداد جمعه، ۲۳ خردادماه، پايتخت ايران به همراه چند شهر ديگر كشورمان هدف حملات موشكي رژيم صهيونيستي قرار گرفت. حملاتي كه به شهادت جمعي از فرماندهان نظامي و دانشمندان هسته‌اي كشور انجاميد و شماري از غيرنظاميان، از جمله زنان و كودكان را شهيد يا مجروح كرد. اين اقدام تجاوزكارانه، تماميت ارضي جمهوري اسلامي ايران را در شرايطي هدف قرار داد كه پيش‌تر طبق اعلام ميانجي عماني، قرار بود دور ششم مذاكرات غيرمستقيم تهران و واشنگتن، امروز (يكشنبه) در مسقط برگزار شود. همچنين اين تعرض در شرايطي به شكل بي‌سابقه‌اي عليه خاك ايران رخ داد كه پيش‌تر گزارش‌هايي ادعايي از تشديد تنش‌ها و احتمال اقدامات خصمانه رژيم صهيونيستي حكايت داشت. همزمان نيز ايالات متحده امريكا نيز از طريق ميانجي عماني، پيش‌نويس مكتوبي از خواسته‌هاي ادعايي خود را به ايران ارائه كرده بود كه در آن توقف كامل غني‌سازي، شرط ادامه گفت‌وگوها عنوان شده بود. در واكنش به اين حملات تجاوزكارانه، ايران نيز با چند دور حمله موشكي به اراضي اشغالي و مناطق حساس در اطراف تل‌آويو، پاسخ قاطعي به اين تجاوز داد؛ پاسخي كه در قالب «دفاع مشروع» صورت گرفت و نشان داد جمهوري اسلامي ايران در برابر تعرض به خاك خود، بي‌تفاوت نخواهد بود. حال نيز با گذشت سه روز از آغاز اين درگيري، تحليلگران دو سناريوي عمده را در برابر آينده تنش‌ها ترسيم مي‌كنند: گروهي بر اين باورند كه تقابل نظامي دست‌كم تا پايان هفته جاري ادامه خواهد داشت و مسير واكنش ايران در روزهاي آينده، نقشي تعيين‌كننده در روند تحولات ايفا خواهد كرد. در مقابل، برخي ديگر با استناد به تحركات پشت‌پرده، از افزايش تلاش‌ها براي فعال‌سازي مجدد ديپلماسي ميانجي‌گرانه خبر مي‌دهند؛ تحركاتي كه از سوي برخي كشورهاي عربي آغاز شده و به‌نظر مي‌رسد با هشدار نسبت به پيامدهاي احتمالي ادامه درگيري‌ها در منطقه، در پي كنترل وضعيت هستند. در همين راستا اما عباس عراقچي، وزير امور خارجه كشورمان در گفت‌وگويي تلفني با همتاي بريتانيايي خود، تأكيد كرد كه در شرايط كنوني، انتظار خويشتنداري از ايران، منطقي و موجه نيست. عراقچي همچنين اعلام كرد كه جمهوري اسلامي ايران در برابر تجاوز به خاك خود، مطابق با اصول حقوق بين‌الملل، حق دفاع مشروع را براي خود محفوظ مي‌داند. همچنين رييس دستگاه ديپلماسي كشورمان در گفت‌وگو با مسوول سيااست خارجي اتحاديه اروپا و در واكنش به تداوم گفت‌وگوها تاكيد كرد، تداوم مذاكرات غيرمستقيم ميان ايران و امريكا در وضعيتي كه وحشي‌گري رژيم صهيونيستي ادامه دارد، غيرقابل توجيه است.با اين همه و با وجود ادامه حملات متقابل و فضاي ملتهب منطقه، آنچه بيش از پيش در اظهارات مقامات و تحليل‌ها مشهود است، تداوم ابهام درباره چشم‌انداز نهايي اين بحران است؛ بحراني كه به نظر مي‌رسد از سويي ريشه در مناقشات هسته‌اي و مذاكرات ظاهرا متوقف‌شده دارد و از سوي ديگر با تحولات ميداني و درگيري‌هاي نظامي. از همين رو ممكن است تنش‌هاي ميان تهران و تل آويو كل منطقه را تحت الشعاع خودقرار بدهد. به اين بهانه روزنامه اعتماد در راستاي تحليل و ارزيابي سناريوهاي پيش روي تهران و تل‌آويو طي روزهاي آينده با عبدالرضا فرجي‌راد استاد ژئوپلیتيك و عليرضا مجيدي، تحليلگر مسائل خاورميانه گفت‌وگو كرده است. فرجي‌راد در پاسخ به «اعتماد» ضمن اشاره به هماهنگي ميان ايالات متحده و اسراييل براي تعرض به خاك كشورمان همزمان بر اين باور است كه به نظر مي‌رسد تحركاتي براي انجام ميانجيگري با هدف كاستن از سطح تنش‌ها ميان تهران و تل‌آويو در حال انجام است كه البته تحقق اين گزاره نيز به‌شدت بستگي به نوع واكنش ايران در پاسخ به حملات اخير رژيم صهيونيستي دارد. مجيدي اما با برشمردن فاكتورهاي مهم در پيش‌بيني آينده پيش روي اين تنش‌ها معتقد است نتانياهو به واسطه اين اقدام خبيثانه دست به قماري زده كه ممكن است يا او را از شرايط وخيمي كه اكنون در ميان ساكنين تل‌آويو دارد نجات بدهد يا او شكست بزرگ‌تري را برايش رقم بزند. مشروح اين گفت‌وگو را در ادامه مي‌خوانيد.
عبدالرضا فرجي راد: پادشاهي‌هاي خليج‌فارس براي مهار تنش‌هاي ميان ايران و اسراييل به تكاپو افتادند
عبدالرضا فرجي‌راد، استاد ژئوپلیتيك در پاسخ به پرسش «اعتماد» در باب چرايي انجام انجام اقدام تجاوزكارانه رژيم صهيونيستي در آستانه دور ششم مذاكرات گفت: به‌نظر مي‌رسد پيش از آغاز دور ششم مذاكرات كه قرار بود از روز يكشنبه برگزار شود، نوعي تفاهم پنهان يا زدوبند ميان ترامپ و نتانياهو شكل گرفته بود. اين توافق ادعايي نه‌تنها زمينه‌ساز اقدام نظامي عليه كشورمان شد، بلكه بر شرايط سياسي و ديپلماتيك پيش از آن نيز تأثير گذاشت. به باور فرجي‌راد ترامپ با پايان ضرب‌الاجل ادعايي كه تعيين كرده بود يعني بازه زماني 60 روزه قصد داشت اقتدار خود را به نمايش بگذارد. از سوي ديگر احساس مي‌كرد كه دور ششم مذاكرات، به‌خصوص با توجه به موضع ايران در قبال نامه استيو ويتكاف كه به ايران ارائه داده بود، نتيجه مطلوبي براي ايالات متحده نخواهد داشت.اين استاد ژئوپلتيك در ادامه خاطرنشان كرد: در نامه‌اي كه آقاي ويتكاف از طريق ميانجي عماني به ايران ارسال كرده بود، صراحتا اعلام شده بود كه ايران بايد غني‌سازي را متوقف كند. اما تهران اين خواسته را نپذيرفت و اعلام كرد كه طرح بديل و مستقلي براي پيشبرد برنامه هسته‌اي خود دارد، كه اگر امريكايي‌ها بپذيرند، مي‌تواند مطلوب و موفقيت‌آميز باشد. با اين حال، امريكايي‌ها با توجه به همكاري امنيتي نزديك‌شان با اسراييل به اين نتيجه رسيدند كه تهران در دور ششم نيز همچنان بر حق غني‌سازي اصرار خواهد ورزيد. به گفته فرجي‌راد از طرفي همزمان، اسراييل فشار مضاعفي را بر واشنگتن وارد مي‌كرد. به گونه‌اي كه نتانياهو به ترامپ پيام داده بود كه آمادگي كامل براي ورود به درگيري نظامي با ايران وجود دارد و اگر اكنون اقدامي صورت نگيرد، فرصت‌ها از دست خواهد رفت. بنابراين، تصميم‌گيري نهايي براي اجراي حمله، به صورت هماهنگ ميان واشنگتن و تل‌آويو اتخاذ شد.فرجي‌راد در پاسخ به ديگر پرسش «اعتماد» مبني بر پيش بيني‌اش از آينده تنش‌ها خاطرنشان كرد: اينكه آيا اين درگيري‌ها ادامه پيدا خواهد كرد يا نه، بستگي زيادي به ميزان واكنش ايران دارد. حملات موشكي اخير تهران به مواضع اسراييل نشان داد كه ايران در برابر تجاوز، دست بسته نيست. اگر اين روند ادامه پيدا كند و ايران حملات خود را تشديد كند، احتمالا طرفين به‌سمت گفت‌وگو حركت خواهندكرد و نقش واسطه‌ها پررنگ‌تر خواهد شد.به باور فرجي‌راد هرچند در حال حاضر، تماس‌هايي ميان كشورهاي عربي و پادشاهي‌هاي حوزه خليج فارس با مقامات امريكايي و همزمان مقامات ايراني برقرار شده است. خبرهايي نيز وجود دارد مبني بر اينكه احتمالا نشست روز يكشنبه در مسقط برگزار خواهد شد كه در صورتي كه صحت داشته باشد، مي‌تواند نشانه‌اي از تمايل به كاهش سطح تنش و حركت به‌سمت توافق باشد.اين استاد ژئوپلتيك در ادامه به «اعتماد» گفت: با اين حال، امريكا و اسراييل در آغاز درگيري با ايران دچار اشتباه محاسباتي شدند. ايران، هرچند در روز نخست در نتيجه قفل شدن بخشي از سامانه‌هاي دفاعي‌اش، ضرباتي را متحمل شد، اما در ادامه توانست توان بازدارندگي‌اش را بازيابي كرده و حملات متقابل را سامان بدهد. اين واكنش، هم از نظر نظامي و هم از منظر رواني، پيام مشخصي به دشمنان مخابره كرد. به باور فرجي‌راد در عين حال، بايد توجه داشت كه ادامه اين نوع درگيري‌ها مي‌تواند براي ايران نيز هزينه‌زا باشد. چرا كه هرچه سطح تنش در منطقه افزايش يابد، احتمال ورود قدرت‌هاي ديگر و گسترش دامنه درگيري‌ها بيشتر مي‌شود. به‌ويژه بله واسطه حملات به تأسيسات هسته‌اي ايران امكان اشاعه هسته‌اي نيز وجود دارد، به‌نحوي كه مواد راديواكتيو ممكن است از مرزهاي ايران خارج شود. اين هشدار جدي مي‌تواند منطقه را وارد فاز خطرناكي از بي‌ثباتي كند.
فرجي‌راد در ادامه خاطرنشان كرد: در چنين شرايطي، مردم ايران انسجام قابل‌توجهي از خود نشان داده‌اند. تعرض به خاك كشور، باعث شكل‌گيري يك حس همبستگي و اتحاد ملي شده است. واكنش عمومي به اقدامات اسراييل كاملا طبيعي و درخور بود. در عين حال، مردم بايد صبور باشند و ضمن حفظ آرامش، به شرايط بحراني نگاه واقع‌بينانه داشته باشند. به گفته فرجي راد موضوع مهم ديگر كه در راستاي اقدامات مقابله‌جويانه ايران اهميت دارد فعاليت‌هاي خرابكارانه و نفوذي‌هاست. به‌نظر مي‌رسد تعدادي از جاسوس‌ها شناسايي و بازداشت شده‌اند. حراست و دستگاه‌هاي امنيتي بايد با دقت و هوشياري، مراقب اين عناصر نفوذي باشند. چرا كه در شرايط جنگي يا نيمه‌بحراني، نقش آنها مي‌تواند به‌شدت مخرب باشد. در نهايت، اگر مردم و نهادها به‌درستي در كنار هم قرار بگيرند، ايران قادر است با قدرت و توان دفاعي خود، از خاك و منافع ملي‌اش دفاع كند.فرجي‌راد در ادامه با اشاره به احتمال ميانجيگري به عنوان سناريويي محتمل در راستاي مهار تنش‌ها ميان ايران و اسراييل در روزهاي آينده به «اعتماد» گفت: احتمال مطرح شدن پيشنهادهايي جديد در جريان تماس‌هاي تلفني و مذاكرات غيررسمي وجود دارد. برخي كشورهاي عربي ظاهرا نقش ميانجي‌گر را آغاز كرده‌اند. البته بايد تأكيد كرد كه در ميانه اين تحركات ديپلماتيك، واكنش ميداني ايران گزاره مهمي است.به گفته اين استاد ژئوپلتيك حملات ايران به مواضع اسراييل تعيين‌كننده است. در صورت تشديد اين حملات يا رونمايي از ظرفيت‌هاي جديد نظامي ايران، ممكن است قواعد بازي تغيير كند. از طرفي ممكن است درگيري با ايران صرفا محدود به تهران و تل‌آويو بماند. حمايت امريكا از اسراييل، به‌ويژه در شرايطي كه تنش به سطح منطقه‌اي كشيده شود، مي‌تواند دامنگير كشورهاي متعدد و نفتخيز خليج‌فارس شود. بر اين اساس افزايش قيمت نفت و بحران انرژي مولفه‌هايي هستند كه مي‌توانند نتيجه طبيعي اين درگيري‌ها باشد؛ رخدادي كه قطعا براي ترامپ در سال نخست رياست‌جمهوري‌اش خوشايند نخواهد بود. شايد همين واقعيت‌ها موجب شود واشنگتن در نهايت بخواهد افسار اسراييل كه به تعبيري «سگ هار» اوست را بكشد.
عليرضا مجيدي: همان‌گونه كه نتانياهو اذعان كرده قمار تل‌آويو هزينه سنگيني را به اين بازيگر تحميل خواهد كرد
عليرضا مجيدي، تحليلگر مسائل خاورميانه در پاسخ به سوال اعتماد در باب = ابعاد مختلف تجاوزات اخير رژيم صهيونيستي به تماميت ارضي كشورمان گفت: ابتدا بايد تحولات هفته‌اي كه گذشت را مرور كنيم. يكي از مهم‌ترين رويدادهاي اين بازه زماني مربوط به نشست شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي بود. به باور مجيدي اين نشست كه قرار بود در روز چهارشنبه قطعنامه‌اي ضدايراني را به تصويب برساند سرانجام با يك روز تأخير مواجه شد و نهايتا در جلسه روز پنجشنبه اقدام مداخله جويانه اروپايي‌ها عليه ايران صادر شد. از همين رو در جريان اين نشست، قطعنامه‌اي عليه ايران در چارچوب نهاد پادماني آژانس به تصويب رسيد؛ قطعنامه‌اي كه كشورهاي اروپايي، به‌ويژه سه كشور فرانسه، آلمان و بريتانيا، از مدت‌ها پيش مقدمات آن را فراهم كرده بودند.
اين تحليلگر مسائل خاورميانه در ادامه گفت‌وگويش با «اعتماد» خاطرنشان كرد: البته اروپايي‌ها پيش‌تر طي ادعاهايي هشدار داده بودند كه اگر ايران به خواسته‌هاي آنها در زمينه همكاري‌هاي پادماني و شفاف‌سازي درخصوص برنامه هسته‌اي خود پاسخ ندهد، احتمال دارد مكانيسم ماشه يا همان «اسنپ‌بك» را فعال كنند. به بيان ديگر، اين كشورها مدعي شده بودند كه ممكن است پرونده ايران را دوباره به شوراي امنيت سازمان ملل متحد ارجاع بدهند.
به گفته مجيدي از طرفي در همين مقطع، ايالات متحده نيز همزمان با تحركات در شوراي حكام، پيشنهادهایی را به صورت مكتوب از طريق ميانجي عماني به ايران ارائه كرد. گفتني است اين پيشنهادها به‌وضوح حاوي خواسته‌هاي مشخص امريكا در آستانه دور ششم مذاكرات غيرمستقيم با ايران بود. امريكايي‌ها تأكيد كرده بودند كه در صورت پذيرش اين خواسته‌ها از سوي تهران، روند مذاكرات ادامه خواهد يافت. اما در ميان اين پيشنهادها، نكته‌اي بسيار مهم و حساس وجود داشت و ان اينكه امريكا هيچ اشاره‌اي به اين موضوع نكرده بود كه در برابر خواسته‌هايش چه امتيازاتي به ايران خواهد داد. اين كارشناس مسائل خاورميانه در ادامه تاكيد كرد: در واقع، واشنگتن اساسا اين موضوع را بخشي از مذاكرات نمي‌دانست. از منظر امريكايي‌ها، موضوعاتي نظير كاهش يا لغو تحريم‌ها، بعد از تعيين تكليف مسائل كليدي مانند سطح غني‌سازي اورانيوم در ايران، قابل بحث خواهد بود. به زبان ساده‌تر، آنها مي‌گفتند كه ابتدا بايد ايران درباره غني‌سازي تصميم شفاف بگيرد، سپس مي‌توانيم درباره ساير موضوعات، از جمله تحريم‌ها مذاكره كنيم.
مجيدي همچنين خاطرنشان كرد: در چنين فضايي يعني اقدامات مخرب و هماهنگ واشنگتن و ترویيكاي اروپايي در شوراي حكام و در حالي كه نامه مكتوب و پيشنهادهایی از سوي واشنگتن به تهران ارسال شده بود، اين پرسش مطرح شد كه واكنش تهران در برابر اين فشارها چه خواهد بود؟ البته منظور واكنش نظامي نبود، بلكه انتظارها بيشتر معطوف به يك پاسخ سياسي و فني بود. در چنين بستري، نخست‌وزير اسراييل، بنيامين نتانياهو، تصميم به اقدامي تحريك‌آميز و خبيثانه گرفت و عملا موجب درگيري مستقيم ميان اسراييل و ايران شد.اين تحليلگر مسائل خاورميانه در پاسخ به ديگر سوال «اعتماد» مبني بر ارزيابي واكنش ايران به اين تعرض و گزينه‌هاي ديگر تهران در برابر رويكرد تحريك آميز و تجاوزكارانه رژيم صهيونيستي تاكيد كرد: واكنش ايران بعد از تعرضات تجاوزكارانه رژيم صهيونيستي پيام روشني داشت و آن اينكه ايران منفعل نيست و دست بسته عمل نمي‌كند. همانطور كه خود نتانياهو خطاب به مردم اين رژيم گفت، هر جنگي هزينه‌اي دارد و هر سختي قيمتي دارد، اكنون نيز اسراييل باید بهاي تصميماتش را بپردازد.
به باور مجيدي البته ديگر گزاره مهم و تاثيرگذار در چرايي انجام چنين اقدامات متجاوزانه‌اي از سوي رژيم صهيونيستي به «اعتماد» گفت: در اين ميان، نبايد از وضعيت داخلي اسراييل نيز غافل شد. نتايج نظرسنجي‌هاي اخير نشان مي‌دهد كه موقعيت سياسي نتانياهو به شدت تضعيف شده است. اگر در مقطع فعلي انتخابات زودهنگام برگزار شود، احتمال شكست او بسيار بالاست. در نتيجه، مشخص نيست كه قمار او براي ورود به يك رويارويي نظامي با ايران، بتواند موقعيتش را در صحنه داخلي اسراييل را تغيير داده و او را نجات بدهد، يا بالعكس جايگاهش را بيش از پيش تضعيف خواهد كرد.اين كارشناس مسائل خاورميانه در ادامه به« اعتماد» گفت: از سوي ديگر، يك متغير كليدي در اين معادله وجود دارد و آن رويداد مهم در تاريخ چهارم جولاي است. اين تاريخ براي دونالد ترامپ از اهميت بالايي برخوردار است. در اين روز، قرار است لايحه معافيت‌هاي مالياتي و اصلاح بودجه One Big beautiful Bill act ايالات متحده از طرف دولت تهيه و به كنگره و سنا ارائه شود. اين مساله، از ديدگاه ترامپ، يكي از مهم‌ترين رويدادهاي سال نخست رياست‌جمهوري‌اش است؛ رويدادي در سطح توافق اقتصادي با چين. حالا كمتر از سه هفته تا آن تاريخ باقي مانده و ترامپ نياز دارد تا در اين فاصله كوتاه، خود را در عرصه سياست خارجي و در مواجهه با ايران، پيروز و مقتدر نشان دهد.