گزارش اختصاصي «اعتماد»
تشكيل صندوق توسعه براي سرمايه‌گذاري در فوتبال ايران
علي ولي‌اللهي
منابع خبري به خبرنگار روزنامه اعتماد اطلاع دادند دولت قصد دارد صندوق سرمايه‌گذاري عمومي جهت تزريق سرمايه به حوزه ورزش راه‌اندازي كند. چيزي شبيه به صندوق سرمايه‌گذاري عمومي عربستان كه مدتي است ورزش و مخصوصا فوتبال را تحت تاثير خود قرار داده است. البته راه‌اندازي اين صندوق منوط به رقم خوردن برخي رخدادها در كشور از جمله به سرانجام رسيدن مذاكرات و برداشته شدن تحريم‌هاست. به گزارش روزنامه اعتماد، اوضاع زيرساختي در ورزش كشور و فوتبال شرايط قابل قبولي نيست. احداث نشدن استاديوم‌هاي تازه، فرسودگي استاديوم‌هاي قديمي، خانه به دوشي تيم‌ها شرايطي را فراهم آورده كه نارضايتي عمومي بين علاقه‌مندان به فوتبال ايجاد كرده است. همچنين عدم توانايي باشگاه‌هاي ايراني براي تقابل با تيم‌هاي عربي مخصوصا عربستاني در جذب ستاره‌هاي فوتبال دنيا حسي از نااميدي را بين طرفداران تيم‌هاي ايراني به وجود آورده است. در شبكه‌هاي اجتماعي و رسانه‌ها بارها و بارها بحث مقايسه سرمايه‌گذاري عربستان در ورزش با كشورمان مطرح شده و هر بار اين سوال به وجود آمده است كه چرا ما نمي‌توانيم ستاره‌هاي بزرگ را به ايران بياوريم يا استاديوم‌هايي شبيه به استاديوم‌هاي عربستان يا قطر و امارات بسازيم؟ چرا ما نمي‌توانيم ميزباني رويدادهاي بزرگ را به دست آوريم و در حال حذف شدن از معادلات ورزشي جهان هستيم؟ احتمالا همه اين موارد و همچنين برنامه‌ريزي براي اقدامات بلندمدت برخي مديران كشور را به اين نتيجه رسانده كه بايد سرمايه‌گذاري قابل توجهي در حوزه ورزش داشته باشند و راه‌حل آن را ايجاد يك صندوق سرمايه‌گذاري عمومي معرفي كرده‌اند.
صندوق سرمايه‌گذاري دولتي
يا عمومي چيست؟
صندوق‌هاي ثروت ملي، مجموعه‌هاي بزرگ سرمايه‌اي هستند كه توسط دولت‌ها اداره مي‌شوند.همچنين اين صندوق‌ها ممكن است داراي ذخاير ارزي قابل توجهي باشند. اولين صندوق در سال ۱۹۵۳ توسط كشور كويت تاسيس شد كه هدف آن مديريت مازاد ثروت نفتي اين كشور بود. در حال حاضر ۱۰۰ صندوق بزرگ جهاني در مجموع ۱۳.۷ تريليون دلار دارايي در اختيار دارند. بزرگ‌ترين صندوق در حال حاضر متعلق به كشور نروژ است. پس از آن، دو صندوق بزرگ چين قرار دارند كه ۲.۴ تريليون دلار دارايي در اختيار دارند.
صندوق سرمايه‌گذاري عربستان و تاثير آن در فوتبال
نام صندوق سرمايه‌گذاري عمومي عربستان سعودي از زماني در رسانه‌ها بيشتر مورد توجه قرار گرفت كه با هجوم به ورزش و مخصوصا رشته فوتبال همه معادلات اقتصادي آن را دچار تغيير كرد. صندوق سرمايه‌گذاري عربستان سعودي با ۹۲۵ ميليارد دلار دارايي در رتبه پنجم صندوق‌هاي ثروت عمومي قرار دارد. اين صندوق در دهه گذشته، ۳.۵ ميليارد دلار در اوبر و همچنين در نينتندو و فرودگاه هيترو نيز سرمايه‌گذاري كرده است. در سال ۲۰۲۵، اين صندوق اخيرا يك ميليارد دلار در سرويس پخش ورزشي DAZN سرمايه‌گذاري كرد كه به فيفا اين امكان را داد تا پروژه جام جهاني باشگاه‌ها را پيش ببرد. PIF در سال 1971 به عنوان بخشي از وزارت دارايي تاسيس شد و بيشتر در بازار داخلي فعال بود تا اينكه در مارس 2015، اين صندوق تحت مديريت مستقيم محمد بن سلمان قرار گرفت.PIF صندوق در 5 سال گذشته رشد قابل توجهي داشته و در بسياري از صنايع و استارت‌آپ‌هاي معتبر دنيا سرمايه‌گذاري كرده است. در حوزه ورزش اين صندوق سرمايه‌اي 200 ميليون دلاري به گلف تزريق كرده و باشگاه فوتبال نيوكاسل يونايتد در انگليس را به صورت غيرمستقيم خريده است. اين صندوق همچنين بخشي از كنسرسيوم تحت رهبري تد بولي كه باشگاه لندني چلسي را در سال 2022 خريداري كرد به شمار مي‌آيد. در حوزه جذب ستاره‌هاي بزرگ دنيا صندوق سرمايه‌گذاري عمومي عربستان با تامين مالي براي چهار باشگاه بزرگ اين كشور ستاره‌هايي نظير رونالدو، نيمار، بنزما و بسياري چهره‌هاي مطرح ديگر را با ارقام صدها ميليون دلاري به خدمت گرفت. همچنين پروژه ميزباني جام جهاني را پيش برد و موفق به كسب ميزباني شد. تخمين زده مي‌شود صندوق سرمايه‌گذاري عمومي با در اختيار گرفتن 75 درصد از سهام النصر، الهلال، الاهلي و الاتحاد بودجه‌اي بيش از يك ميليارد دلار در هر فصل براي تامين مالي قراردادها، نقل و انتقالات و توسعه ليگ برتر به اين نهاد شركتي چهارباشگاهي پرداخت كند.
صندوق سرمايه‌گذاري در ايران و كمك به حوزه ورزش؟
ابتدا بايد اين نكته مورد تاكيد قرار بگيرد كه تشكيل صندوق سرمايه‌گذاري در ايران فعلا در حد يك طرح است و هنوز جزييات آن مشخص نشده. اينكه آيا اين صندوق قرار است در همه حوزه‌هاي سرمايه‌گذاري ورود كند يا فقط در حوزه ورزش به صورت دقيق مشخص نيست. با اين حال مي‌توان تصور كرد در صورت احداث آن مي‌تواند چه كمكي به ورزش كشور كند. احداث استاديوم‌هاي جديد و به‌روز به‌طور مشخص مهم‌ترين دغدغه ورزش كشور به حساب مي‌آيد. در حال حاضر پايتخت ايران هيچ ورزشگاه مدرن و مجهزي ندارد. مرحوم رييسي سال 1402 دستور ساخت يك استاديوم جديد در تهران را صادر كرد كه قرار بود در نزديكي مرقد ساخته شود، اما به دليل مشكل در تامين بودجه در حد طرح باقي ماند. تهران هم‌اكنون سه استاديوم فرسوده دارد كه مشكلاتي را براي تيم‌هاي تهراني جهت ميزباني در مسابقات داخلي و آسيايي ايجاد كرده است. در ساير نقاط كشور هم شرايط بهتر از اين نيست. اگر دو، سه استاديوم امام رضا (متعلق به آستان قدس كه به سختي اجازه بازي در آن صادر مي‌شود)، استاديوم فولاد آره‌نا و نقش جهان (كه ايرادات زيادي دارد) را فاكتور بگيريم در ساير استان‌هاي كشور ورزشگاه قابل قبولي وجود ندارد. در صورت احداث چند استاديوم جديد يا تعمير استاديوم‌هاي قديمي به شيوه مدرن نه تنها مشكلات تيم‌هاي ملي و باشگاه‌ها حل مي‌شود، بلكه ايران مي‌تواند وارد رقابت با كشورهاي منطقه جهت اخذ ميزباني رقابت‌هاي معتبر شود.
كمك به جذب ستاره‌هاي بزرگ فوتبال دنيا مي‌تواند يكي ديگر از اهداف باشد. شايد نه به شكلي كه عربستان اين كار را مي‌كند، اما به شيوه‌اي كه باشگاه‌هاي ايراني بتوانند با تيم‌هاي عربي حوزه خليج‌فارس رقابت كنند. البته از آنجايي كه چهار باشگاه بزرگ ايران يعني پرسپوليس، استقلال، سپاهان و تراكتور در تملك شركت‌ها و افراد خصوصي هستند بايد ديد تزريق سرمايه به اين باشگاه‌ها براي جذب بازيكنان بزرگ به چه نحوي مي‌تواند صورت بگيرد. آيا هلدينگ خليج‌فارس يا كنسرسيوم بانكي مي‌خواهند بخشي از صندوق باشند؟ آيا شركت فولاد مباركه مي‌خواهد ارتباط تجاري با صندوق سرمايه‌گذاري برقرار كند؟
احداث اين صندوق منوط به رفع تحريم‌هاست
در اين نوشته قصد نداريم به نحوه راه‌اندازي صندوق در ايران، جزييات آن يا ميزان سرمايه‌گذاري در اين صندوق اشاره كنيم. با اين حال طبق اطلاعات رسيده به خبرنگار روزنامه اعتماد احداث اين صندوق يك پيش شرط دارد: به سرانجام رسيدن مذاكرات ايران با امريكا و كشورهاي اروپايي و رفع تحريم‌ها و آزادسازي منابع ارزي ايران. در اين صورت پروژه راه‌اندازي صندوق سرمايه‌گذاري عمومي به صورت مشخص در حوزه ورزش كليد خواهد خورد.
سود اصلي صندوق؟ برندسازي براي ايران
صندوق سرمايه‌گذاري عربستان با سرمايه 928 ميليارد دلار در سال گذشته كمتر از ده ميليارد دلار سوددهي داشته است. اگر سرمايه‌گذاري در حوزه ورزش را به صورت مشخص در نظر بگيريم احتمالا از لحاظ اقتصادي با ضرر خالص مواجه خواهيم شد، چراكه بازگشت سرمايه‌اي فعلا صورت نگرفته. نه ليگ عربستان جزو ده ليگ معتبر دنيا شده كه بتواند حق پخش بگيرد نه تبديل به برندهاي بزرگي شدند كه بتوانند از طريق برگزاري تور يا تبليغات يا فروش ستاره‌ها به درآمد برسند. سرمايه‌گذاري صندوق عمومي عربستان در حوزه ورزش و فوتبال صرفا هزينه بوده است براي برندسازي. عربستان تلاش كرده در وهله اول ديدگاه‌ها به اين كشور را با جذب ستاره‌ها تغيير دهد. ارتقاي برنامه جذب توريسم و همين‌طور متقاعد كردن سرمايه‌گذاران براي سرمايه‌گذاري در اين كشور از اهداف ديگر سياستمداران در كشور عربستان بوده است. در ايران هم در صورت راه‌اندازي صندوق بايد هدف نه سودآوري صرف كه تغيير چهره ورزش ايران و افزايش نشاط عمومي و احساس خوب براي مردم باشد. البته ايجاد ارزش افزوده به شكل افزايش توليد ناخالص ملي خواهد بود. كما اينكه در عربستان سرمايه‌گذاري‌‌هاي صورت گرفته منجر به افزايش توليد ناخالص داخلي به اندازه 2 درصد شده است.