اما و اگرهاي حضور روسيه در سوريه براي ايران
گروه دپيلماسي| روز شنبه «نشست علمي حضور روسيه در سوريه و تاثير آن بر منافع و امنيت ملي ايران» از سوي انجمن علوم سياسي ايران با همكاري پژوهشكده مطالعات استراتژيك خاورميانه برگزار شد. در اين نشست علمي كه كيهان برزگر استاد روابط بين‌الملل واحد علوم و تحقيقات دانشگاه آزاد اسلامي، سردار حسين علايي استاد دانشگاه و تحليلگر ارشد مسائل خاورميانه، حسن بهشتي‌پور تحليلگر ارشد مسائل روسيه و ابراهيم متقي استاد علوم سياسي دانشگاه تهران حضور داشتند، در ابتداي اين نشست كيهان برزگر به عنوان مدير نشست توضيحاتي را براي ورود به بحث مطرح كرد:
نقل‌‌قول‌هاي متفاوتي براي حضور روسيه در سوريه وجود دارد. من اين مساله را در قالب متدلوژي خوش‌بينانه و بدبينانه تقسيم‌بندي كرده‌ام. براي پاسخ دادن به پرسش نخست يعني اهداف و انگيزه روسيه براي حضور در سوريه دو ديدگاه وجود دارد؛ ديدگاه بدبينانه و ديدگاه خوش‌بينانه. در ديدگاه بدبينانه اساسا نگاهي تهاجمي به اهداف و انگيزه روسيه براي حضور در سوريه دارد. در درون اين ديدگاه، مباحثي در رابطه با جغرافيا و ژئوپولتيك هم مطرح مي‌شود و مي‌گويد روسيه براي حفظ بنادر خود در درياي سياه و درياي مديترانه و حفظ پايگاه‌هاي خود در طرطوس و سوخت مجدد و تعمير و لجستيك و همچنين پايگاه هوايي لاذقيه وارد سوريه شده است. يك بحث ديگري نيز در اين چارچوب وجود دارد مبني بر آنكه روسيه به دنبال افزايش قدرت جهاني خود است و مي‌خواهد توازن قدرت را حفظ كند. تمايل دارد با آمريكا و غرب وارد معامله شود و بحث‌هاي مربوط به بحران اوكراين را مطرح سازد. همچنين بحث ديگر مرتبط با اين ديدگاه با توجه به شخصيت ولاديمير پوتين مطرح مي‌شود. پوتين معتقد است كه روسيه داراي ميراث است و به دنبال احياي امپراتوري جهاني است. در مقابل ديدگاه بدبينانه و تهاجمي، ديدگاه خوش‌بينانه قرار دارد و از حضور روسيه در سوريه دفاع مي‌كند. برخلاف ديدگاه اول، در چارچوب ديدگاه خوش‌بينانه روسيه به دليل حفظ و دفاع از امنيت ملي خود در مسائل سوريه دخالت كرده است. بسياري از تروريست‌هايي كه در سوريه حضور دارند از چچن و آسيانه ميانه و قفقاز آمده‌اند و در اين راستا، روسيه به‌جاي مبارزه با آنها در كنار مرزهاي خود مي‌خواهد در سوريه مبارزه كند. بحث دوم اين است كه روسيه مبارزه با تروريسم را به عنوان يك موضوع جهاني براي جامعه جهاني مطرح كرده است و در اين چارچوب، بحث پيشگيري از تهديدات را مطرح مي‌كند. از سوي ديگر، اين بحث نيز مطرح است كه روسيه مانند هر كشور ديگري مي‌خواهد از متحدان خود دفاع كند. اين مساله در ايران در حد كافي و مناسب بررسي نشده است. بررسي اين اهداف از نظر سياستگذاري داراي اهميت بسياري است زيرا اگر با نگاه بدبينانه مورد بررسي قرار گيرد، حضور نظامي روسيه در سوريه غيرقابل دفاع است اما اگر با نگاهي خوش‌بينانه مورد واكاوي قرار گيرد، حضور نظامي روسيه در سوريه اهميت دارد و مي‌توان آن را مشروع دانست. در رابطه با تاثيرات حضور روسيه در سوريه بر روند بحران اين كشور و معادلات سياسي- امنيتي خاورميانه، هم مي‌توان از متدلوژي خوش‌بينانه و بدبينانه استفاده كرد. در چارچوب نگاه بدبينانه، حضور روسيه در سوريه موجب گسترش تروريسم و افراط‌گرايي مي‌شود زيرا موجب مي‌شود تا مخالفان ميانه‌رو در سوريه به داعش و ديگر گروه‌هاي افراطي تروريستي بپيوندند. دوم آنكه اين حضور، موجب شكاف‌هاي منطقه‌اي در ميان عربستان، تركيه و ايران مي‌شود. سومين تاثير نيز آن است كه رقابت‌هاي جهاني در خاورميانه را افزايش مي‌دهد. در مجموع و براساس اين ديدگاه، تاثيرات حضور روسيه در سوريه بر معادلات منطقه‌اي مثبت نخواهد بود. اما در مقابل اين ديدگاه بدبينانه، ديدگاه خوش‌بينانه نيز وجود دارد كه معتقد است حضور نظامي روسيه در سوريه موجب تسريع راه‌حل براي پايان دادن بحران سوريه مي‌شود. هم‌اينك وزراي امور خارجه بسياري از كشورها، استفان دي‌ميستورا و ايران معتقدند حضور روسيه فضاي جديدي را ايجاد كرده است. دومين تاثير هم در اين ديدگاه آن است كه حضور روسيه در سوريه موجب حفظ ساختار دولت و نظام سوريه مي‌شود و از سوي ديگر، اين حضور موجب افزايش چندجانبه‌گرايي مي‌شود. در پايان هم براي پاسخ دادن در رابطه با تاثير حضور روسيه در سوريه بر منافع و امنيت ملي ايران، مي‌توان پاسخگويي به آن را در دو ديدگاه بدبينانه و خوش‌بينانه مورد تحليل قرار داد. در نگاه بدبينانه، روسيه به دنبال آن است تاقدرت ايران را در منطقه متعادل كند. بحث ديگر در نگاه بدبينانه مبتني بر بدبيني تاريخي ايران به روس‌هاست كه مي‌گويد روسيه نمي‌تواند شريك و هم‌پيمان قابل‌اطميناني براي ايران باشد. سومين مساله نيز در چارچوب نگاه بدبينانه، حضور روسيه در سوريه موجب تضعيف جايگاه ايران در اين كشور مي‌شود. در ديدگاه خوش‌بينانه حضور روسيه در سوريه موجب تقويت راهكار سياسي براي حل بحران سوريه مي‌شود و اين به نفع ايران است. از سوي ديگر، حضور نظامي روسيه در سوريه موجب اهميت يافتن اين بحران در ابعاد منطقه‌اي و بين‌المللي مي‌شود و بنابراين خود موجب اهميت يافتن ديپلماسي چندجانبه و افزايش جايگاه ايران مي‌شود. از سوي ديگر در اين چارچوب، حضور روس‌ها در سوريه موجب افزايش ارزش ايران براي غربي‌ها مي‌شود زيرا حضور روسيه موجب افزايش نگراني غربي‌ها و نزديك شدن آنها به ايران مي‌شود. با اين حال، منافع و امنيت ملي ايران بحثي بسيار پيچيده و مهم است. وقايع پاريس نيز رخ داده است كه در چارچوب ديدگاه بدبينانه اين رويداد موجب افزايش حضور نظامي غربي‌ها در منطقه همانند 11 سپتامبر مي‌شود ولي براساس ديدگاه خوش‌بينانه، حوادث پاريس منجر به تشكيل جبهه‌اي واحد براي مبارزه با تروريسم مي‌شود.