نگاه هيات تحريريه روزنامه نيويورك‌تايمز به افشاي اسناد پاناما
شبكه فساد اسناد پاناما
ترجمه: بهار سرلك/ در برابر افشاي اسنادي كه نام «اسناد پاناما» را بر آن نهادند، نخستين واكنش، وحشت از عظمت اين گنجينه و هراس از هوش منبع گمنامي كه 11 ميليون و 500 هزار سند و مدرك را كه حدود 6/2 ترابايت مي‌شود را افشا كرده بود. اين ميزان از اطلاعات جزيياتي خارق‌العاده از چگونگي استفاده از حساب‌هاي فراساحلي و پناهگاه‌هاي مالياتي توسط افراد ثروتمند و قدرتمند دنيا در پنهان كردن مقدار ثروت‌شان و سر باز زدن از پرداخت ماليات را افشا كرد.
واكنش بعدي حس انزجار بود. موسسه حقوقي موساك فونسكا واقع در پاناما كه اسناد داخلي‌اش فاش شده است با بيش از 14 هزار مشتري از سراسر جهان و بيش از 214 هزار نهادي كه گريز از ماليات انجام داده‌اند، ادعا مي‌كند قانون و اخلاقيات را زير پا نگذاشته است. اما هنوز اين سوال پا برجاست كه چطور تمامي اين سياستمداران، ديكتاتورها، جنايتكاران، ميلياردرها و مشاهير ثروتي اينچنين اندوخته‌اند و از شبكه‌هاي وسيع شركت‌هاي ظاهري سود مي‌برند تا هويت و دارايي‌شان را پنهان نگه دارند؟ اگر اين افشاسازي‌ها رخ نمي‌داد، سرنوشت ديگري براي آنها رقم مي‌خورد؟
سپس سوال اصلي پيش مي‌آيد: پس از اين افشاسازي‌ها، همه‌چيز عوض مي‌شود؟ بسياري اين افشاسازي‌ها را به‌صورت رسمي انكار كرده‌اند و وعده‌هاي تحقيقات رسمي و مفصل داده شده است. اما به چه ميزان قانون و شرمندگي بر روي اين ثروتمندان گلچين‌شده احاطه خواهد داشت؟ جامعه زخم‌خورده از چنين افشاسازي‌هاي فساد در دولت، ورزش و اقتصاد تقاضاي دانستن پاسخ اين سوال‌ها را دارد.
براي پاسخ به اين سوال‌ها، بسياري از خبرنگاران روزنامه آلماني «زوددويچه تسايتونگ»، دريافت‌كننده اطلاعات فاش‌شده، و كنسرسيوم بين‌المللي روزنامه‌نگاران تحقيقي، گرد هم جمع شده‌اند و بيش از يك سال به دسته‌بندي اين اطلاعات پرداختند. اين دسته‌بندي اطلاعات مستلزم تحقيق و پژوهش مقامات دولتي، ماموران قضايي و وكلا براي تعيين و تبيين قانون‌هاي زير پا گذاشته، ماليات‌هاي پرداخت‌نشده است و چه اقداماتي براي مقابله با چنين تخلف‌هايي در نظر مي‌گيرند.
عواقب افشاسازي‌ها شروع شده است؛ در اين اسناد وجود حسابي مخفي به سيگموندور گونلاگسون، نخست‌وزير ايسلند نسبت داده مي‌شود بنابراين او نخستين مقام دولتي مي‌شود كه در روز سه‌شنبه مجبور به استعفا مي‌شود. بريتانيا و آلمان اعلام كرده‌اند براي كشف هويت شهرونداني كه از پرداخت ماليات سر باز مي‌زدند و نام‌شان در اين اسناد آمده است، تحقيقات خود را شروع كرده‌اند. ارقام و اعداد امريكايي‌ها در گنجينه اطلاعاتي فاش‌شده چشم‌گير نيست اما اين موضوع دليلي بر معاف كردن دولت ايالات متحده امريكا از تحقيقات گسترده نيست.
بانكداري فراساحلي غيرقانوني نيست و تمامي افرادي كه نام‌شان در اين فهرست آمده، اشتباه نكرده‌اند. اما واضح است كه محرمانه بودن دسته‌بندي اطلاعاتي كه بانك‌هاي سوييس اعمال مي‌كردند و دسته‌بندي‌هايي كه اكنون وكيلان پانامايي پيشنهاد مي‌دهند، نشان از ثروت‌هاي نامشروع و ماليات‌هاي پرداخت نشده دارد.
اين اسناد، توسعه صنعتي جهاني را شرح مي‌دهد كه افراد گلچين‌شده‌‌اي را از سراسر جهان با توسل به شگردهاي غيرقانوني و فاسد قدرتمند مي‌كند و براي آنها شرايط پنهان كردن ثروت و پرداخت نكردن ماليات، جلوگيري از تعقيب قانوني و برانگيختن خشم عمومي را مهيا مي‌سازند. اين اسناد هويت و دارايي ثروتمندان مرموزي را كه مقامات دولتي چه در ايسلند، روسيه، عربستان يا مالزي پنهان كرده بودند، افشا كرد. شي جين‌پينگ، رييس‌جمهور چين و ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه رسانه‌ها را براي روشن نكردن معامله‌هاي مالي هم‌پيمانان و اعضاي خانواده‌شان، سركوب كرده‌اند.
علاوه بر همه اينها، اسناد پاناما وجود صنعتي را افشا كرد كه در شكاف‌ها و روزنه‌هاي اقتصاد بين‌المللي شكل گرفته است. اين اسناد نشان دادند كه اداره و حفظ نظم در بانكداري فراساحلي و پناهگاه‌هاي مالياتي و نظارت بر فريبكاراني كه از اين بانك‌ها استفاده مي‌كنند، تنها با فعاليت‌هاي يك كشور امكان‌پذير نيست.
سود ماليات‌هاي از دست رفته، يكي از عواقب چنين سيستم‌هاي پنهاني است؛ حتي خطرناك‌تر وقتي است كه سياستمدارهاي فاسد مكاني براي قرار دادن دارايي‌هاي ملي و مخفي كردن‌شان دارند و در همين حين آسيبي عميق به قوانين دموكراتيك و ثبات منطقه‌اي وارد مي‌شود.