آنكارا تغيير استراتژي داد؟
حركت تركيه در دو مسير ايران و عربستان
گروه جهان| آنكارا سياست دومسيره‌اي را در خاورميانه در پيش گرفته است؛ سياستي كه يك مسير آن به تهران مي‌رسد و مسير ديگر آن به عربستان سعودي. آنكارا اين سياست را براي بازگرداندن وجاهت خود در منطقه خاورميانه‌اي آغاز كرده است كه تا به امروز به تمام طرح‌ها و ايده‌آل‌هاي اردوغان پشت پا زده است. كارشناسان مسائل سياست خارجي مي‌گويند كه اين سياست جديد كه ظاهرا در جريان است مي‌تواند قدرت تركيه به عنوان يك بازيگر منطقه‌اي را كه در چند ماه اخير نيست و نابود شده بود، بازگرداند. ميوه اين سياست جديد، ديدارهاي سطح بالايي است كه ميان تركيه و عربستان سعودي و همچنين تركيه و ايران در چند هفته اخير انجام شده است. تركيه از حمايت‌هاي ايران از بشار اسد ناراحت است و اين در حالي است كه تهران هم از حمايت‌هاي آنكارا از نيروهاي ضدبشار دلخور است. از سوي ديگر تركيه منتقد حمايت‌هاي عربستان از عبدالفتاح سيسي رييس‌جمهور مصر است. سيسي جريان اخوان المسلمين در مصر را سركوب كرده است و اين در حالي است كه هم رجب طيب اردوغان و هم احمد داووداوغلو نخست‌وزير تركيه به جريان اخوان نزديك هستند. با اين همه سياست‌هاي سني‌گرايانه آنكارا در منطقه و همچنين حمايت‌هاي وي از جريان اخوان المسلمين چيزي براي اين كشور در منطقه جز ناكامي هم در ميان قدرت‌هاي سني و هم شيعه به دنبال نداشته است. به نظر مي‌رسد كه هم ايران و هم عربستان سعودي براي پذيرش تمايل آنكارا به نزديكي به هر دو اين كشورها منعطف‌تر از پيش شده‌اند چراكه هر دو اين كشورها منافع مشتركي با تركيه دارند. 11 آوريل بود كه پادشاه عربستان سعودي، مك سلمان در راس هياتي عاليه رتبه به تركيه رسيد. حضوري دو روزه كه براي گفت‌وگو با رييس‌جمهور و نخست وزير تركيه در خصوص مسائل منطقه‌اي با تمركز بر پرونده سوريه برنامه‌ريزي شده بود. سفر سلمان به تركيه پاسخي به سفر اردوغان به رياض در ماه دسامبر سال 2015 بود. اردوغان در آن بازه زماني تنها يك ماه پس از شركت در مراسم تشييع جنازه ملك عبدالله دوباره به عربستان رفت. ديپلمات‌ها مي‌گويند كه رابطه تركيه و عربستان به خصوص پس از به روي كار آمدن سلمان كاملا مشهود است. مقام‌هاي سياسي در تركيه هم مي‌گويند كه پس از روي كار آمدن سلمان در عربستان شاهد تغيير رويكردهاي نسبي عربستان نسبت به اخوان المسلمين هستند. پس از سفر اردوغان به عربستان بود كه زمزمه‌هاي بسياري در خصوص شكل‌گيري «ائتلاف سني» با حضور عربستان و تركيه در منطقه و عليه دولت مركزي سوريه شكل گرفت. زماني كه در ماه فوريه 2016 اعلام شد كه جت‌هاي جنگنده سعودي در پايگاه نظامي در تركيه جا خوش كرده‌اند، اين گمانه‌زني‌ها شدت گرفت كه دو كشور خود را براي عمليات نظامي مشتركي در سوريه مهيا مي‌كنند. اين گمانه‌زني‌هاي رسانه‌اي توسط عربستان سعودي كه تاكيد كرد جت‌هاي خود را براي همراهي با ائتلاف ضدتروريست به رهبري امريكا راهي تركيه كرده است، رد شد. با اين همه رياض و آنكارا به حمايت از حملات عليه بشار اسد تحت لواي ارتش آزاد سوريه ادامه دادند. ارتش آزاد سوريه گروه‌هايي را در دل خود جاي داده كه روسيه و ايران آنها را تروريست مي‌خوانند. البته امريكا هم نسبت به برخي از اين گروه‌ها چندان ارام نيست و اعتراض‌هايي دارد. توسعه رابطه با رياض براي آنكارا به مثابه دست و پا كردن شريكي مهم براي خود در خاورميانه بود. شريكي كه مي‌تواند به تركيه كمك كند نه‌تنها بر انزواي منطقه‌اي خود فايق آيد بلكه مي‌تواند به بالاتر رفتن دست اين كشور در پرونده‌هاي سوريه و عراق هم منتهي شود. در آن سوي ميدان هم، رابطه با آنكارا مي‌تواند شريك سني و مهمي در منطقه براي رياض در روزهايي كه در تقابل جدي با ايران است، دست و پا كند. اين مساله براي جهبه سني‌ها در منطقه بسيار مهم است چرا كه اين طيف احساس مي‌كنند با نزديك شدن تهران به واشنگتن در جريان مذاكرات هسته‌اي، مقداري از توان ديپلماتيك خود را از دست داده‌اند. اين مساله هم به خودي خود منجر به حركت كردن رياض به سمت تركيه شد. يك تحليلگر مسائل منطقه در اين خصوص به المانيتور مي‌گويد: سعودي‌ها تركيه را به عنوان يك عامل توزان در سطح منطقه‌اي مي‌خواهند چرا كه آنها به امريكا در خصوص ايران اعتماد ندارند. اما مساله اينجاست كه سعودي‌ها در مورد تركيه دچار سوء برداشت شده‌اند. انكارا مايل است با اين برداشت كه اين كشور سياست‌هاي سني‌گرايانه در مقابل شيعيان در منطقه را دنبال مي‌كند، مقابله كند.
به نظر نمي‌رسد كه تركيه وارد هيچ گونه ائتلاف سني كه عليه ايران شكل بگيرد، بشود. سفر غيرمنتظره داووداوغلو به تهران در اوايل ماه مارس و بيانيه مثبتي كه در ايران در خصوص روابط دوجانبه ايران و تركيه قرائت شد، به تمايل ترك‌ها براي پل‌سازي به رابطه با ايران منتهي شد. به نظر مي‌رسد كه كردها نيز دغدغه مشتركي هستند كه ايران و تركيه را در اين اوضاع منطقه‌اي به هم نزديك كرده‌اند. هر دو اين كشورها نگران برخي تحركات در برخي جبهه‌هاي كردي منطقه‌اي براي اعلام استقلال هستند. تلاش‌هاي تركيه براي نزديكي همزمان به ايران و عربستان نشان‌دهنده تلاش ترك‌ها براي اتخاذ سياستي جامع‌تر و آينده‌نگرانه‌تر است كه هنوز بايد به شكل كامل ساخته و پرداخته شود. ايران كه در روزهاي پسابرجام به سرعت به سمت تعامل با غرب حركت مي‌كند، بازار بكري دارد كه تركيه نمي‌تواند چشم از آن بردارد. البته در شرايطي كه تركيه در سياست‌هاي خود نسبت به ايران چرخشي ايجاد نكند نمي‌تواند به استفاده از بازار بكر ايران هم دل خوش كند.
با وجود نشانه‌هاي قوي دال بر نزديكي توامان تركيه به ايران و عربستان اما برخي تحليلگران ادعا مي‌كنند كه هنوز اين سياست حركت در دو مسير به گونه‌اي شفاف نيست كه بتوان آن را مصداقي براي تغيير سياست‌هاي خاورميانه‌اي تركيه دانست.
منبع: المانيتور