روز باشكوه در تاريخ سياسي ايران و هند
محسن روحي‌صفت
معاون مركز مطالعات سياسي و بين‌المللي وزارت امور خارجه
امروز، روزي با شكوه در تاريخ روابط جمهوري اسلامي ايران و جمهوري هندوستان خواهد بود. نارندرا مودي، نخست وزير هند پس از 15 سال از آخرين سفر عالي‌ترين مقام اجرايي اين كشور به ايران، عصر ديروز به تهران آمد و رايزني‌هاي رسمي خود را با مقامات عالي كشورمان از صبح امروز آغاز خواهد كرد. جمهوري هندوستان امروزه يكي از مهم‌ترين و بزرگ‌ترين كشورهاي دنيا است به گونه‌اي كه چهارمين اقتصاد برتر دنيا، در اختيار اين كشور است و سرعت رشد تحولات علمي و تكنولوژيك در اين كشور به گونه‌اي است كه مي‌توان گفت كه هند در آينده‌اي نزديك مي‌تواند بسياري از كشورهاي قدرتمند امروز را در رقابتي تنگاتنگ كنار زده و با سرعتي روزافزون از آنها سبقت بگيرد. با اين حال، فاصله نه چندان دور ايران و هند به گونه‌اي است كه موجب شده تا تحولات منطقه‌اي و بين‌المللي هر كشور بر كشور ديگر تاثير زيادي داشته باشد. از سوي ديگر، ايران و هند از سوابق تمدني و پيوندهاي فرهنگي، زباني، تاريخي، ديني و... بسياري برخوردار هستند و همين مساله موجب شده است تا تهران و دهلي‌نو از روابط بسيار نزديك و گرمي با يكديگر در گذشته و حال برخوردار باشند. به عبارت ديگر، با وجود آنكه روابط ايران و هند در طول دهه‌هاي گذشته از فرازو‌نشيب‌هايي برخوردار بوده است اما هيچگاه انگيزه‌هاي همكاري با يكديگر و گسترش روابط و توسعه مناسبات ميان مسوولان عالي دو كشور كاهش نيافته است. با اين حال، با برداشته شدن تحريم‌ها و گسترش مناسبات ايران با بسياري از كشورهاي مطرح و قدرتمند دنيا در دوره پسابرجام، سفر نارندرا مودي به تهران صورت مي‌گيرد و مي‌تواند فصل جديدي از همكاري‌هاي سياسي و اقتصادي را ميان ايران و هند ورق بزند و موجب توسعه روابط دو دولت و دو ملت شود. در همين رابطه، هنگامي كه اتال بيهاري واجپايي در دولت اصلاحات به تهران آمد، آن سفر منشا تحولات بسياري در روابط دو كشور شد و نخستين سند راهبردي ايران با يك كشور خارجي با هند به امضا رسيد كه به توافقنامه تهران مشهور شد و در پي آن، جناب آقاي خاتمي به عنوان رييس‌جمهور وقت و به‌عنوان مهمان ويژه مراسم روز استقلال دعوت شد. به اين اعتبار مي‌توان انتظار داشت كه سفر آقاي مودي نيز مي‌تواند منشأ گسترش و توسعه روابط تهران و دهلي‌نو شود. طي اين سفر، نخست وزير هند با عالي‌ترين مقامات كشورمان ديدار خواهد كرد و مسوولان عالي ايران و هند بر توسعه مناسبات تاكيد خواهند كرد. در زمينه‌هاي اقتصادي، تجاري، حمل و نقل، توسعه بنادر، همكاري‌هاي علمي و دانشگاهي و همچنين فرهنگي توافقنامه‌ها و يادداشت‌هاي تفاهم ميان مسوولان ايران و هند به امضا خواهد رسيد و فصل جديدي از همكاري‌ها آغاز خواهد شد. از سوي ديگر، كنفدراسيون صنايع هند دفتر خود را در تهران افتتاح خواهد و اتاق بازرگاني ايران نيز دفتر خود را در هند افتتاح مي‌كند و اين مساله مي‌تواند زمينه‌هاي همكاري ميان بخش‌هاي خصوصي دو كشور را بيش از پيش عملي سازد. همچنين قراردادهايي ميان تهران و دهلي‌نو در رابطه با تامين انرژي به امضا خواهد رسيد. هند از بزرگ‌ترين مصرف‌كنندگان نفت و گاز ايران است و بعد از چين، دومين رتبه در اين مقوله را در اختيار دارد. در اين رابطه آنها با پرداخت بدهي‌هاي پيشين زمينه توسعه مناسبات در اين رابطه را فراهم كرده‌اند. هندي‌ها در اين باره اقدامات مطالعاتي را انجام داده‌اند و قراردادهايي نيز در اين باره امضا خواهد شد. با اين حال، شايد مهم‌ترين توافقي كه امروز به امضا خواهد رسيد را مي‌توان توافقنامه گسترش همكاري‌هاي ترانزيتي و توسعه بندر چابهار ميان ايران، هند و افغانستان دانست. در اين راستا، محمد اشرف غني، رييس‌جمهور افغانستان به تهران مي‌آيد و قرار است روساي جمهوري ايران و افغانستان و نخست‌وزير هند، قرارداد سه‌جانبه توسعه همكاري‌هاي ترانزيتي و توسعه بندر چابهار را به امضا برسانند و بيانيه مشتركي در اين باره منتشر شود. سال‌هاي بسياري از نخستين يادداشت‌هاي تفاهم و نخستين همكاري‌ها در رابطه با چابهار گذشته است و اكنون با امضاي اين توافقنامه مي‌توان انتظار عملي شدن توسعه بندر چابهار را داشت. البته بندر چابهار از 5 فاز برخوردار است و اين توافق در رابطه با فاز نخست اين بندر است و كشورهاي ديگري چون چين و هند نيز علاقه بسياري براي گسترش و ساخت ديگر فازهاي آن دارند.