ايران و جهان در آيينه تاريخ
18 دي
مرگ مظفرالدين شاه قاجار
مظفرالدين‌شاه قاجار، پنجمين پادشاه ايران از دودمان قاجار بود. وي پس از كشته‌شدن پدرش ناصرالدين‌شاه و پس از نزديك به ۵۰سال وليعهدي، شاه شد و از تبريز به تهران آمد. مظفرالدين‌شاه نيز همانند پدرش چندبار با وام‌گرفتن از كشورهاي خارجي به سفرهاي اروپايي رفت. در جريان جنبش مشروطه برخلاف كوشش‌هاي صدراعظم‌هايش علي‌اصغرخان اتابك (اتابك اعظم) و عين‌الدوله بامشروطيت موافقت و فرمان مشروطيت را امضا كرد. وي پنج روز پس از امضاي اين فرمان درگذشت. وي سرانجام در روز ۱۲ دي ۱۲۸۵ خورشيدي درگذشت و در حرم حضرت فاطمه معصومه به خاك سپرده شد.
رحلت آيت‌الله سيد محمد طباطبايي از رهبران مشروطه
ميرزا سيد محمد طباطبايي معروف به آقا سيد محمد طباطبايي سنگلجي از مجتهدان شيعه و از آزاديخواهان و رهبران جنبش مشروطه ايران بود كه در آغاز جنبش مشروطه همراه با سيد عبدالله بهبهاني، به مخالفت با عين‌الدوله و استبداد پرداخت. وي در مهاجرت به حضرت عبدالعظيم شركت داشت و پس از توپ بستن به مجلس دستگير و به خراسان تبعيد شد. طباطبايي با پيروزي مشروطه‌خواهان به تهران بازگشت و مورد استقبال مردم قرار گرفت. در هنگام جنگ جهاني اول به قم، كرمانشاه و استانبول رفت و سپس به تهران بازگشت و پس از مدتي در سال 1299ش درگذشت.
روزي كه گاليله درگذشت
گاليله، فيزيكدان، فضاشناس، فيلسوف و دانشمند بزرگ قرون جديد و سازنده تلسكوپ، هشتم ژانويه سال 1642 ميلادي درگذشت. وي در 15 فوريه سال 1564 در پيساي ايتاليا به دنيا آمده بود. گاليله كه در دو دانشگاه در ايتاليا تدريس كرد پس از ساختن تلسكوپ و اطلاق اين واژه بر آن، قمرهاي سياره مشتري را با آن كشف كرد. ابتكار روش تجربي براي تحقيقات علمي نيز از اوست. درگيري گاليله با مقامات وقت كليساي كاتوليك فصلي از تاريخ آن زمان اروپا را تشكيل مي‌دهد. گاليله اعلام كرده بود كه زمين و ستارگان در مداري مشخص به دور خورشيد مي‌چرخند.
قيام مردم قم در اعتراض به چاپ مقاله عليه
امام خميني
تظاهرات مردم ايران بر ضد رژيم پهلوي، در 19 دي 1356 ش در شهر قم برگزار شد. واقعه 19 دي 1356، سرآغاز مرحله نوين انقلاب اسلامي به رهبري امام خميني(ره) بود. اين تظاهرات بدين علت روي داد كه رژيم شاه در 17 دي ماه (سالروز كشف حجاب) با درج مقالهاي در روزنامه اطلاعات، امام خميني (ره) را كه در آن زمان در نجف اشرف در حال تبعيد بودند، مورد توهين قرار داد و همين امر موجب اظهار نگراني و اعتراض دستهجمعي فضلا و طلاب حوزه علميه قم شد. آنان با تعطيل كردن درسها به منازل مراجع تقليد و مجتهدان نامدار رفتند. روز بعد، بازار قم نيز تعطيل شد و افراد كثيري از دانشآموزان، دانشجويان و بازاريان و متدينان شهر با روحانيت همراه شده و به حركت اعتراضي خويش ادامه دادند. در نتيجه، از سوي مزدوران رژيم پهلوي، تيراندازي به مردم از چهار راه فاطمي (شهداي كنوني) آغاز شده و تعداد زيادي شهيد و زخمي شدند.
20 دي
افتتاح نخستين جلسه مجمع عمومي سازمان ملل
دهم ژانويه سال 1946 نخستين مجمع عمومي سازمان ملل نشست خودرا در لندن با شركت نمايندگان 51 كشور عضو (متحدان غرب در جنگ با آلمان، ژاپن و ايتاليا - جنگ جهاني دوم) و از جمله ايران تشكيل داد و اتلي نخست‌وزير چپگراي وقت انگلستان در مراسم گشايش اين اجلاس گفت كه اين سازمان به اين شرط پيروز خواهد شد كه هر دولت عضو، حفظ صلح را برمنافع اختصاصي خود ترجيح دهد و نكوشد كه سازمان ملل را ملعبه خواسته‌هاي خود قرار دهد و از آن به عنوان وسيله‌اي براي رسيدن به هدف‌هاي سياسي و ملي استفاده كند. نخستين شكايتي كه در اين مجمع مطرح شد دادخواهي ايران بود كه دولت شوروي را متهم ساخت با وجود تعهد قبلي نه تنها نيروهايش را از ايران خارج نساخته بلكه اين نيروها مانع نقل و انتقال واحدهاي ارتش ايران درقلمرو اين كشور مي‌شوند. اين مساله در مذاكرات دو جانبه حل شد.
اخطار دكتر مصدق به احمد قوام
بيستم دي ماه 1325 خورشيدي، دكتر مصدق در مسجد شاه در اجتماع مردم معترض به احتمال مداخله دولت در انتخابات در شرف انجام، به قوام‌السلطنه نخست‌وزير وقت اخطار كرد كه دست خود را از جريان انتخابات دور نگه دارد و فلسفه دموكراسي و راي مردم را به بازي نگيرد. دكتر مصدق كه بارها قوام را عامل بيگانه (انگلستان) خوانده بود در آن اجتماع گفته بود كه ما بايد انتخابات درست داشته باشيم يا اينكه مطلقا انتخابات نداشته باشيم. وي همچنين قوام را تهديد به تحريم انتخابات كرد.
21 دي
پيروزي نيروهاي اسلام بر «يزدگرد سوم» و انقراض سلطنت ساساني
ساسانيان كه بيش از 400 سال بر ايران حكومت كرده بودند در روزگار پس از قتل خسروپرويز به دست فرزندش، به دلايل گوناگوني در سراشيبي سقوط و انحطاط قرار گرفتند. در همين هنگام آشفتگي بسياري در اوضاع ايران پديد آمد و طي چهار سال بيش از 10 نفر به سلطنت رسيدند، تا سرانجام يزدگرد سوم بر تخت سلطنت نشست. در زمان وي دولت ساساني در اوج ضعف و درماندگي خود بود و خوشگذراني امرا و ظلم و ستم بيش از حد پادشاهان، فشار زيادي بر مردم محروم وارد ميآورد. در اين اوضاع و احوال بود كه سپاهيان اسلام در زمان خليفه دوم به ايران حمله كردند و در طي جنگهاي قادسيه و نهاوند، ارتش مجهز ايران را شكست داده و اسلام را در آن نواحي منتشر ساختند.
صدور فرمان تاسيس عدالتخانه توسط
مظفرالدين شاه قاجار
پافشاري و مبارزات مردم مسلمان ايران به رهبري روحانيت، براي به دست آوردن حق تصميم‌گيري در امور خويش و برقراري حكومت مشروطه، سرانجام شاه قاجار را به پذيرش درخواست ايشان ناچار ساخت. بست‌نشينان در حرم حضرت عبدالعظيم، با واسطه قرار دادن سفير عثماني، خواسته‌هاي خويش از جمله تاسيس عدالتخانه در سراسر كشور را به دولت اطلاع دادند. مظفرالدين‌شاه نيز كه شور و هيجان مردم را در اين امر ديده بود، بدون هيچ درنگي حكم تاسيس عدالتخانه را در سال 1284 صادر كرد. بدين‌ترتيب نخستين كوشش‌هاي مردم ايران و رهبران‌شان به خصوص آيت‌الله سيد‌محمد طباطبايي كه نخستين بار، تاسيس عدالتخانه توسط وي مطرح شد به ثمر نشست و راه براي تحقق خواسته‌هاي مهم‌تر كه همان پذيرش مشروطيت بود، هموار شد.