نقطه ضعف مصالحه فتح و حماس

يسرا بخاخ

در روزهاي گذشته نوار غزه شاهد حضور مهمانان سياسي و امنيتي زيادي بوده است، مهم‌ترين مهمان نوار غزه كابينه دولت وفاق ملي فلسطين بود كه براي برگزاري نشست هفتگي خود به اين منطقه آمده بود، نخستين نشست دولت وفاق ملي كه از سال 2014 اداره نوار غزه را در دست نداشته در فضاي مثبتي با حضور ناظران مصري برگزار شد. دو هيات بلندپايه مصري در چند روز گذشته براي نظارت بر روند اجراي توافق‌ اخير قاهره كه طي آن كميته اداري حماس لغو و دولت وفاق ملي كار خود را در نوار غزه از سر گرفت، وارد اين منطقه شده است. دولت وفاق ملي گرچه ابراز اميدواري كرده تا مشكلات اين منطقه در اسرع وقت حل شود اما يوسف المحمود، سخنگوي دولت در يك نشست خبري اعلام كرد كه دولت عصاي جادويي ندارد تا همه مشكلات نوار غزه را به صورت يكجا حل و فصل كند اما اصرار داريم كه همه پرونده‌هاي مورد بحث را حل كنيم تا آشتي ميان جريان‌هاي فلسطيني ايجاد شود. با توجه به بحران‌هاي متعددي كه در خصوص روابط تشكيلات خودگردان و حماس وجود دارد نبايد انتظار داشت كه آشتي مورد نظر به راحتي يا حداقل به سرعت به انجام برسد؛ توافقي كه با انحلال كميته اداري حماس در جريان مذاكرات قاهره شكل گرفته راه سختي را پيش رو دارد زيرا يحيي السنوار، رييس دفتر حماس در نوار غزه در گفت‌وگويي با رسانه‌ها پيش از نشست‌هاي قاهره گفته بود اگر تمام مشكل فتح و تشكيلات خودگردان با انحلال كميته اداري حل مي‌شود ما آمادگي انحلال اين كميته را داريم، اين اظهارنظر السنوار حاكي از اين است كه به عقيده او مشكلات موجود ميان جريان‌هاي فلسطيني فراتر از اعمال سلطه دولت وفاق ملي در نوار غزه است كه فقط با بازگشت دولت به اين منطقه حل و فصل شود. پرونده‌هاي امنيتي در نوار غزه، كارمنداني كه حماس استخدام كرده و حالا بايد حقوق‌هاي معوقه شان به وسيله دولت وفاق ملي پرداخت شود و در بدنه ادارات دولتي ادغام شوند، تقسيم و ظايف در زمينه حفظ امنيت نوار غزه كه به دو بخش امنيت داخلي و كنترل گذرگاه‌هاي اين منطقه تقسيم مي‌شود نيز از چالش‌هاي موجود در برابر آشتي فتح و حماس است. اما بايد سلاح حماس را پاشنه آشيل آشتي دو جريان مهم و تاثيرگذار فلسطيني دانست، موضوع مهمي كه گفته شده فقط در قاهره مورد بررسي قرار خواهد گرفت. حماس تاكيد كرده كه از سلاح خود دست نخواهد كشيد در حالي كه محمود عباس، رييس تشكيلات خودگردان فلسطين در جديدترين اظهارنظر خود به صورت آشكار مخالفت خود را با سلاح گردان‌هاي عزالدين قسام بيان كرده است. او در گفت‌وگو با لميس الحديدي، مجري مصري شبكه سي‌بي‌سي اعلام كرد كه در نوار غزه «سلاح‌هاي غيرقانوني» وجود دارد و افزوده: اگر فردي از جريان فتح در كرانه باختري سلاحي غيرقانوني در اختيار داشته باشد من دستور بازداشت او را صادر مي‌كنم، بنا دارم همين روش را هم در نوار غزه پياده كنم... وقتي از يك دولت سخن مي‌گوييم بايد فقط سلاح قانوني وجود داشته باشد آن هم سلاح دولت باشد. او در بخش ديگري از سخنانش گفته كه بعد از 11 سال بايد وحدتي ميان جريان‌هاي فلسطيني ايجاد شود و در عين حال مي‌گويد كه: اجازه نخواهم داد تا تجربه حزب‌الله لبنان در نوار غزه پياده شود. عباس اما ظاهرا اين‌بار به توافق‌هاي ايجاد شده نسبت به توافق‌هاي پيشين به ويژه توافق سال 2014 قاهره خوشبين‌تر است. او گفته كه از اظهارنظرهاي مسوولان حماس اين برداشت را دارد كه آنها نيز خواستار پايان اختلافات هستند، محمودعباس تاكيد كرده نتيجه‌هايي كه تاكنون دريافت شده مثبت بوده و اين تغيير را حاصل اقدامات تحريمي تشكيلات خودگردان فلسطين عليه نوار غزه بعد از تشكيل كميته اداري مي‌داند. محمود عباس پافشاري كرده با وجود تمام تحولي كه در چند ماه گذشته صورت گرفته ماهيت حماس تغيير نكرده و افزوده: اين جريان يك جريان اسلامگراست، ممكن است در زمينه ايدئولوژي با هم اختلافاتي داشته باشيم و قرار نيست اين اختلافات برداشته شود اما ما با همه اين تفاوت‌ها مردم فلسطين را تشكيل مي‌دهيم. رييس تشكيلات خودگردان فلسطين درباره ديدار با اسماعيل هنيه، رييس دفتر سياسي حماس هم گفته كه هروقت به غزه برود با او ديدار خواهد كرد اما هنوز تاريخ دقيقي براي اين ديدار مشخص نشده است. اتحاد جريان‌هاي فلسطيني و تلاش‌هاي برنامه‌ريزي شده براي تشكيل دولت متحد مي‌توان خطر بزرگي براي تل‌آويو به شمار بيايد. در همين راستا، بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير رژيم صهيونيستي در نشست ائتلاف حزب ليكود در كنست اسراييل گفته بود كه آشتي فلسطيني‌ها را قبول ندارد و معتقد است كه اين آشتي خيالي و به قيمت وجود اسراييل ايجاد شده است. او در اين نشست گفته: ما از تمام كساني كه درباره راهكار صلح سخن مي‌گويند انتظار داريم كه به وجود اسراييل و ماهيت يهودي‌اش اعتراف كند و آماده نيستيم كه توافق‌هاي خيالي فلسطيني را كه ظاهرا به قيمت موجوديت ما شكل گرفته، بپذيريم. نخست‌وزير رژيم صهيونيستي گفته اگر به دنبال صلح با ما هستيد ابتدا موجوديت اسراييل را به رسميت بشناسيد، شاخه نظامي حماس را از بين ببريد و رابطه با ايران را كه به دنبال نابودي ما است قطع كنيد. در همين راستا و در واكنش به اظهارات نتانياهو شبكه 10 اسراييل به نقل از منابع ارشد سياسي در تل‌آويو گزارش داده كه نخست وزير رژيم صهيونيستي به صورت كامل با توافق حماس و فتح مخالفت نكرده است بلكه اسراييل مي‌تواند با اين آشتي كنار بيايد. اين منابع اعلام كرده‌اند كه اسپانسر اصلي اين توافق عبدالفتاح السيسي، رييس‌جمهور مصر است كه رابطه خوبي هم با نتانياهو دارد و در ديداري كه اخيرا در جريان نشست مجمع عمومي سازمان ملل در نيويورك داشته‌اند احتمالا السيسي توضيحاتي در خصوص اين توافق پيش از به نتيجه رسيدن آن به نتانياهو داده است. اين منابع گفته‌اند كه به احتمال زياد نتانياهو هم نسبت به توافق حماس و فتح، چراغ سبز نشان داده زيرا نمي‌خواهد با السيسي اختلافي داشته باشد و او رابطه با رييس‌جمهور فعلي مصر را دستاوردي راهبردي مي‌داند.
در عين حال عاموس هارئيل، تحليلگر نظامي روزنامه هاآرتص گفته كه ادامه شكاف ميان جريان‌هاي فلسطيني يعني حماس و فتح براي نتانياهو بهتر است اما از طرف ديگر آشتي ميان جريان‌هاي فلسطيني به معناي آرامش در مرزهاي سرزمين‌هاي اشغالي به ويژه نوار غزه هم خواهد بود.
تاريخ ما را قضاوت مي‌كند
نگراني از سست بودن توافق، موضوع مهمي است كه عبدالفتاح السيسي، رييس‌جمهور مصر هم به آن اشاراتي داشته است. او در نطقي تلويزيوني اعلام كرد اگر آشتي فلسطيني به نتيجه برسد، فرصت براي ايجاد صلح در خاورميانه هم وجود دارد. رييس‌جمهور مصر كه كشورش نقش مهمي در فراهم شدن شرايط توافق داشته مي‌گويد كه مطمئن است قدرت‌هاي بزرگ جهاني وقتي ببينند جريان‌هاي فلسطيني نسبت به مرحله آتي و اهميت صلح ديد كامل و روشني پيدا كرده‌اند تلاش خواهند كرد تا از صلح جامع و فراگير در خاورميانه حمايت كنند. او افزوده: به همه اطمينان مي‌دهم كه وقتي براي تلف كردن نداريم، تاريخ تمام افرادي كه فرصت فعلي براي صلح را از بين ببرند، قضاوت خواهد كرد. حماس تاكنون اقدامات و شرايط لازم براي امتداد آشتي فلسطيني را فراهم كرده است، اما با اين حال مساله سلاح نيروهاي عز الدين قسام براي اين گروه با توجه به ماهيت جنبش مقاومتي آنها در برابر اسراييل خط قرمز به شمار مي‌رود، يعني حماس زير بار خلع سلاح
عز الدين قسام نخواهد رفت و اگر فتح پافشاري كند اين ماجرا مي‌تواند هر آنچه تاكنون رشته شده را پنبه كند.