محرم با تمام سوگ و عزايش زيبايي‌هاي خاص خودش را دارد و به قول‌ام المصائب پيام‌آور حادثه كربلا، بانوي صبر و استقامت حضرت زينب كبري (ع)، در كربلا جز زيبايي نديديم. كشور ما ايران با تمام قوميت‌ها و اقوامي كه دارد در پس فرهنگ‌هاي مختلف، هر شهر و نژادي بنا به نگرش و آداب خود عاشورا را در اصالت بي‌بديلش به نوعي با رسم و رسومي خاص برگزار مي‌كند. هريك از اين آيين‌ها زيبايي و تنوع خود را دارد ولي درنهايت همگي به يك پيام مشترك مي‌رسند و آن آزادگي و عشق است؛ بالاترين مرحله عشق يعني فدا شدن در راه معشوق براي از بين بردن ظلم و ستم. بنابراين‌نگاهي به آيين‌ها و رسومات محرم مانند: شام غريبان خادمان مشهد، چاووش‌خواني آراني‌ها، طشت‌گذاري آذري‌ها، گل‌مالي لرها و... در استان‌ها و شهرهاي ايران خالي از لطف نخواهد بود.
يزد: حمل نخل
شكوه عزاداري مردم سرزمين بادها و بادگيرها در سوگواري روز عاشورا، آيين نخلبرداري است؛ در يزد، نخل را به شكل تابوت سيدالشهدا (ع) يا نمادي از يكي از شهداي كربلا درمي‌آورند.
نخلي از جنس چوب و به شكل برگ درخت يا سرو كه هيچ شباهتي به درخت نخل ندارد، اما به اين نام خوانده مي‌شود؛ مراسم نخلبرداري از ويژگي‌‌هاي منحصر به فرد محرم و عزاداري در يزد است كه با همكاري و همياري اهالي در تمام مراحل مراسم، از كمك مالي و تهيه چوب و ديگر وسايل آن گرفته تا كمك در تزيين و علم كردن آن و حمل آن در روز عاشورا برگزار مي‌شود.
مراسم آذين‌بندي و آماده كردن نخل‌ها براي ايام عزاداري ماه محرم با يك فراخوان، بسيج همگاني اهل محل و آبادي صورت مي‌گيرد؛ برخي‌ها در يزد و حوالي آن، درختان خود را وقف مي‌كنند تا در زمان كهنسالي آن ساقه‌هايش را صرف مرمت نخل كنند.
كاشان: چاووش عزا
در آخرين روز ذي‌الحجه با ورود دسته «چاووش عزا» به بازار شهر كاشان مردم و كسبه از فرا رسيدن ماه محرم مطلع مي‌شوند. بيشتر اعضاي اين دسته مداحان اهل بيت (ع) هستند كه هر كدام در مسير راه اشعاري را در رثاي امام حسين (ع) و واقعه عاشورا مي‌خوانند.
مراسم «توغ»برداري در كاشان نيز از جمله آداب مورد توجه اهالي اين شهرستان است؛ زمان برداشتن توغ در كاشان معمولا در شب و روز عاشورا و شانزدهم محرم است، مرسوم است كه دسته‌هاي عزاداري به دنبال آن به بازار رفته و در پاي آن عزاداري مي‌كنند.
آذري‌ها: طشت‌گذاري
عزاداري شهرهاي آذربايجان و اردبيل با دو رسم خاص «طشـت‌گــــذاري» و دسته‌هاي «شاخسي، واخسي» معروف است كه با مرثيه‌ها و آداب خاصي برگزار مي‌شود. دسته‌هاي عزاداري « شاخسي، واخسي » (شاه حسين، واي حسين)، بنابر سنت ديرينه آذربايجانيان، همه ساله از دهه آخر ماه ذي‌الحجه، فعاليت خود را شروع مي‌كنند. به اين شكل كه دسته‌هاي عزاداري شاخسي، واخسي، از چند روز مانده به ماه محرم، شب‌ها در حسينيه‌ها و مساجد تشكيل شده و با حضور عزاداران، در صف‌هايي طويل و زنجيروار، راهي كوچه و خيابان شده و مرثيه‌ها و اشعار مذهبي در رثاي سالار شهيدان و يارانش سر مي‌دهند. اوج اين مراسم درظهر عاشورا و پس از اتمام عزاداري ظهر عاشوراست كه عزاداران، با ذكر «شاخسي، واخسي»، پس از طي كردن مسيري طولاني نهايتا خود را به خيمه‌هاي به آتش كشيده‌شده رسانده و به سوگ واقعه مي‌‌نشينند.
رسم ديگر
در اين آيين، طشت، نماد مشك سقاي كربلا، نماد آب رود فراتي است كه به روي حسين (ع) و يارانش بسته شد؛ چرا كه واقعه كربلا و بسته شدن فرات به روي امام حسين (ع)، ياران‌شان و ايثارگري‌هاي سقاي كربلا براي رسانيدن آب به تشنگان و حماسه‌آفريني آناني كه با لباني تشنه به شهادت رسيدند، به يقين قداست و جايگاه والاي آب را در فرهنگ شيعيان و به خصوص ايرانيان، بيش از پيش عمق بخشيده است.
ايلام: چايينه زنان
در ايام محرم بيشتر مردها در سوگواري سالار شهيدان امام حسين (ع) و يارانش، نقش فعال‌‌تري دارند اما در ميان مردم ايلام، زنان در رسم «چايينه» ديگر تنها شاهدان اندوهگين نيستند و مراسم ويژه‌‌اي دارند. از جمله اين چايينه‌ها مي‌توان به چايينه حضرت قاسم (ع) در روز هفتم، چايينه حضرت عباس (ع) در روز هشتم، چايينه امام حسين (ع) در روز دهم و چايينه روز اربعين حسيني اشاره داشت.
بندر عباس: حركت به سوي قدمگاه
مردم عزادار شهر بندرعباس صبح تاسوعا تابوت‌هايي را از حسينيه‌ها بيرون مي‌آورند و از شهر خارج مي‌كنند تا به طرف قدمگاهي كه مردم معتقدند به حضرت علي (ع) منسوب است، ببرند؛ اهالي بر اين باورند كه با رقص دجله به طرف اين قدمگاه حركت نمادين فرزند به سوي پدر و ديدار با او انجام مي‌شود.
خرم‌آباد: سوگ سياوش
لرها توجه خاصي به مراسم سوگواري در ماه محرم دارند و به ويژه در دهه اول اين ماه شهرهاي خرم‌آباد مهمانان زيادي را به خود جلب مي‌كند؛ عاشوراي حسيني در خرم‌آباد با آداب و سنن ديرينه خود ازجمله زيباترين و پرشورترين آيين‌هاي اهالي اين نقطه از سرزمين پهناور ايران است. گِل، نماد عزاداري و ماتم، از داغ سوگ سياوش براي ايرانيان است كه امروزه لرها وارث اين رسم در روزهاي عزا و ماتم هستند. ازچند روز مانده به عاشورا عده‌اي جهت روشن كردن آتش در صبح عاشورا، هيزم جمع مي‌كنند. تا اگر در روز عاشورا برف و باران باريد و هوا سرد شد عزاداراني كه درگِل ميافتند از سرما حفظ شوند.
صبح روز عاشورا قبل از طلوع آفتاب، صداي آشنا و دلگيرانه ساز و دهل، جمعيت عزادار را به سوي ميدان شهر و خره (گل) عاشورا فرا مي‌خوانند. دسته دسته افراد سينه‌زن كه از سر تا پا در گل غلت خورده‌‌اند، در ميان دسته‌هاي عزادار سينه‌زنان به سوي مركز شهر حركت مي‌كنند و اين مراسم تا ظهر عاشورا ادامه دارد. از ديگر رسم‌‌هاي روز عاشوراي لرها مراسم «دختران چهل منبر» است. از اول صبح عاشورا، دختراني سياهپوش و نقابدار با پاي برهنه به صورت گروهي، مجالس عزا و حسينيه‌هاي شهر را مي‌گردند و با نيت خواسته‌هاي مختلف به ويژه بخت‌گشايي در هر جلسه و مراسم عزاداري يك شمع روشن مي‌كنند تا چهل منبر را سر بزنند و چهل شمع روشن كنند.
زنجان: حسينيه اعظم، روز هشتم محرم
زنجان شهر كوچكي است و جمعيت آن به پانصد هزار نفر هم نمي‌رسد، اما سال‌هاست كه درعصر روز هشتم محرم به ياد سقاي دشت كربلا چندين هزار عزادار از حسينيه اعظم به سوي امامزاده ابراهيم شهر حركت مي‌كنند. در اين دسته نه علم‌‌كشي مي‌كنند و نه از زنجيرزني و طبل و دهل رايج در دسته‌هاي عزاداري خبري است. فقط سيل انسان‌‌هاي عزاداري است كه نوحه‌هاي سنتي و قديمي را زمزمه مي‌كنند و بر سر و سينه ميزنند.
بوشهر: واحد
آواي غم‌انگيز نوحه‌خواني و نوازندگي سنج و دمام بوشهري‌ها در ماه محرم و صفر حكايت از دردها و غم‌‌هاي فراوان آنها دارد؛ سينهزني در بوشهر و ساير شهرهاي خطه جنوب با شكوه خاصي برگزار مي‌شود. سينهزني بوشهري به اين صورت است كه نوحه‌خوان در وسط مي‌‌ايستد و بين 5 تا 20 حلقه انساني دور او تشكيل مي‌شود.
سينهزنها به صورت دايره‌اي ميچرخند و حركت پاي آنان با نواي نوحه‌خوان هماهنگي دارد؛ صحنه‌هايي بسيار تماشايي و شور‌انگيز كه هر بيننده‌‌اي را تحت تا ثير قرار مي‌دهد.
اوج اجراي سينهزني، هنگام اعلام واحد توسط نوحه خوان است كه در آخرين لحظات سينهزني و دمام كه درياي مواج سينه زنان در اوج هيجان و شور و خلسه فرو رفته، پس از يك مكث كوتاه با صداي رسا مي‌گويد «واحد» و گروه سينه زن يكصدا جواب مي‌دهند «الله واحد» و نوحه خوان نوحه واحد را مطابق و مناسب با روز عزا مي‌خواند.
جغجغه‌زني در انجدان اراك
جغجغه‌زني يكي از مراسم منحصربه فرد در استان مركزي در روز نهم محرم در محله پايين انجدان برگزار مي‌شود. مردم اين محله در اين روز با آيين‌هاي سوگ و عزا به سمت محله بالا حركت مي‌كنند و درحالي كه ابزاري چوبي و خراطي شده به نام جغجغه در دست دارند با نواي عزا به جاي كوبيدن بر سينه، آن را به هم مي‌كوبند. در اين مراسم يك مرشد و رهبر نوحه‌هاي اصيل و خاصي را قرائت مي‌كند. استان مركزي قطب تعزيه كشور و مركز اين هنر در شهرستان تفرش است. در حال حاضر ۹۰گروه تعزيه‌خوان از سوي ارشاد اسلامي استان مركزي شناسايي شده است.
شاخسي واخسي در مراغه
مراسم عزاداري از روز اول محرم در مراغه آذربايجان شرقي با تشكيل دسته‌هاي عزاداري موسوم به «شاخسي واخسي» آغاز مي‌شود. اين مراسم طي ۱۰شب متوالي صورت مي‌گيرد و در روز تاسوعا و ظهر عاشورا به اوج خود مي‌رسد. در صبح روز عاشورا اغلب مردم مراغه با رفتن به حسينيه حاج غفار به ياد بستن آخرين احرام امام حسين (ع) حوله سفيد بر تن انداخته و در محله‌هاي قديمي شهر مشغول به عزاداري مي‌شوند. در اين روز برخي دسته‌جات حسيني در قالب هنر شبيه‌خواني اقدام به بازسازي صحنه بازگشت بي‌سوار ذوالجناح (اسب امام حسين (ع)) از ميدان جنگ مي‌كنند.
استان خراسان
مهم‌ترين شهري كه براي برگزاري مراسم عزاداري امام حسين (ع) در استان خراسان رضوي مي‌توان به آن اشاره كرد، شهر مقدس مشهد است. اگر مي‌خواهيد تعداد زيادي از هيات‌هاي حسيني را كه زنجيرزني و سينهزني مي‌كنند يكجا و در جوار نوادگان سيدالشهدا ببينيد بهترين گزينه سفر به مشهد مقدس است.
در مشهد همه عزاداري‌ها به حرم مطهر حضرت رضا (ع) ختم مي‌شود. در روزهاي تاسوعا و عاشورا خيابان‌هاي منتهي به حرم يعني خيابان تهران، چهارراه شهدا و خيابان طبرسي چنان مملو از جمعيت عزادار و دسته‌هاي سينهزني و زنجيرزني است كه از چهار طرف حرم مطهر، محدوديت‌هاي ترافيكي ايجاد مي‌شود. حتي هيات‌هاي عزاداري ساير شهرهاي دور و نزديك همچون تبريز، شيراز، اصفهان و حتي بندرعباس نيز در اين ايام به مشهد مي‌آيند. شام غريبان در حرم امام رضا (ع) خيلي ديدني است. در اين مراسم همه خادمان حرم دور تا دور يكي از بزرگ‌ترين صحن‌ها شمع به دست مي‌ايستند و يكي در وسط نوحه مي‌خواند. مردم نيز همراه خادمان مي‌شوند و شمع دست مي‌گيرند. يك سيني بزرگ هم وسط صحن مي‌گذارند كه با شن پر شده و شمع‌هاي روشن را در آن فرو مي‌كنند.
از نذري‌هاي رايج در مشهد مي‌توان به نان قاق و چاي شيرين (براي صبحانه)، شله مشهدي و شربت اشاره كرد. همچنين ظهر عاشورا در مراسمي در ميدان طبرسي همه خيمه آتش ميزنند. پس از آن نماز ظهر عاشورا در چهارراه شهدا نيز شكوه خاصي دارد.در آستانه فرا رسيدن محرم الحرام و ايام عزاداري سيد و سالار شهيدان، پرچم‌هاي متبرك آستان قدس رضوي طي آييني با حضور آيت‌الله واعظ طبسي، توليت آستان قدس رضوي به هيئات مذهبي اهدا مي‌شود. در اين مراسم پرچم متبرك آستان قدس رضوي طي آييني به هيئات مذهبي سراسر ايران اسلامي اهدا مي‌شود. در دست داشتن پرچم متبرك مزين به نام علي بن موسي الرضا (ع) در پيشاپيش دسته‌هاي عزاداري يا نصب اين پرچم در حسينيه‌ها و تكايا، عطر و شميم رضوي را در آيين‌هاي عزاداري اباعبدالله (ع) و شهداي كربلا منتشر مي‌كند. در آخرين روز ماه ذي الحجه پرچم گنبد و پوشش ضريح حرم مطهر رضوي طي مراسمي خاص با حضور خادمان بارگاه امام رضا (ع) و قرائت صلوات خاصه و مرثيه‌سرايي و عزاداري تعويض مي‌شود.
مراسم حسن حسين هم يكي از مراسم رايج در استان خراسان جنوبي است. اين مراسم در دهه اول محرم اجرا مي‌شود. بهترين اجراي آن را مي‌توانيد در روستاي بصيران از توابع بيرجند ببينيد. در اين مراسم وقتي عزاداران دور علم ميچرخند دست چپ را روي دوش فردي كه پهلويش قرار دارد، گذاشته و با دست راست در حين چرخيدن دوبار به سينه و دو بار به پاي خود ميزنند و يك نفر كه معمولا بزرگ روستا است، اشعاري را مي‌خواند. قسمت اول اين ابيات توسط مداح يا ذاكر و قسمت دوم توسط عزاداران يا همان افرادي كه دور علم ميچرخند تكرار مي‌شود.
اصفهان
در اصفهان هر محله دسته عزاداري مخصوص به خود را دارد كه غالبا نام محله را روي دسته مي‌گذارند. دسته‌هاي چهارسو، لومبان، در كوش و طوقچي هر كدام نام محله‌هاي قديمي و معروفي در اصفهان است. در شب‌هاي محرم دسته‌هاي عزاداري به محله‌هاي يكديگر مي‌روند و به طور مشترك با سينه‌زن‌هاي ميهمان‌شان از محله ديگر، مراسم را با هم برپا مي‌كنند. در روز عاشورا، تمام دسته‌هاي سينهزني در ميدان امام جمع مي‌شوند و به صورت متحد عزاداري مي‌كنند. در اصفهان خانه‌اي به نام خانه زرگرباشي است. خانم‌هاي اصفهاني روز تاسوعا در اين خانه جمع مي‌شوند و نذورات پارسال خود را ادا مي‌كنند. يكي از مراسم مهم محرم كه از شب‌هاي اوليه ماه آغاز مي‌شود، تعزيه‌خواني است. به اين صورت كه يك نفر از گروه تعزيه‌خواني با صداي طبل، شروع شدن تعزيه را به اطلاع مردم مي‌رساند. بعد از اينكه مردم جمع شدند در صحني كه به اين منظور تهيه شده است تعزيه خوان‌ها مرثيه‌هاي خود را اجرا مي‌كنند. در اصفهان غالبا لوازم و تجهيزات مورد نياز تعزيه‌خواني از نذورات مردم تهيه مي‌شود. مردم لنجان ظهر روز عاشورا و تاسوعا بهترين غذاي خود را تهيه مي‌كنند و آن را در سيني مي‌گذارند، سيني‌ها را روي سرهاي‌شان مي‌گيرند و به پشت در حسينيه‌اي مي‌روند كه سينهزنها و زنجيرزن‌ها در آنجا مشغول برگزاري مراسم هستند. ساعت ۱۲ ظهر در حسينيه باز مي‌شود و مردم در صف‌هاي طولاني، با سيني‌هايي بر سر كه پر از نذوراتشان است وارد حسينيه مي‌شوند. در اصفهان اكثرا تا روز دهم غذاهاي نذري مردم قيمه است به جز خميني‌شهر كه در آنجا نذر اصلي در عاشورا آبگوشت است. در شب اربعين مردم به مساجد مي‌روند، چراغ‌ها را خاموش مي‌كنند و سوگواري مي‌كنند. از غذاهاي اين شب شله‌زرد و آش شله‌قلمكار است.
استان لرستان
يكي از عزاداري‌هاي رايج در استان لرستان به ويژه خرم‌آباد مراسم گل‌مالي است. روز عاشورا در خرم‌آباد مراسمي با نام محلي «ده خره اوفتايه» كه به مفهوم به گل افتادن است، اجرا مي‌شود. در اين مراسم، از پير تا جوان، زن و مرد همه و همه با گلي تركيب شده از خاكي نرم و گلاب ناب خود را يكرنگ مي‌كنند. بدين‌ترتيب عده‌اي در حوضچه‌هاي گل مي‌ايستند و به بقيه در گل‌مالي كردن تن‌شان كمك مي‌كنند. بعد از اين كار جلوي آتش مي‌ايستند خشك شوند و يادشان آيد كه از خاك ساخته شده و به خاك بازمي‌گردند. آنها سپس در دسته‌هاي منظم به عزاداري مي‌پردازند. همچنين بسياري از زنان و مردان بروجرد در اين استان در شامگاه عاشورا با تهيه ۴۰ شمع، با پاي برهنه و پوشيدن چند لايه جوراب و بدون اينكه با كسي صحبت كنند از اين خانه به آن خانه رفته و شمع‌هاي خود را در ۴۰ سقاخانه مي‌گذارند. همچنين زن‌ها عموما كل صورت خود را مي‌پوشانند. آنها با اين كار ضمن عزاداري، حاجات و خواسته‌هاي خود را نيز يادآوري مي‌كنند. اين آيين به ۴۰ منبر مشهور است. سقاخانه هم الزاما به معناي سقاخانه‌هايي كه در ذهن ما است، نيست بلكه مردم درهاي خانه خود را روي ديگران باز كرده و سيني بزرگي در ورودي خانه يا حياط مي‌گذارند و در آن شمعي روشن مي‌كنند. اين رسم در شهرهاي ديگري چون كرمان هم رايج است.
همدان
در شهر همدان امامزاده‌اي به نام امامزاده عبدالله وجود دارد كه همه دسته‌هاي عزاداري از خيابان‌هاي مختلف به اين بقعه مي‌رسند و در آنجا عزاداري مي‌كنند. روز سوم شهادت امام حسين و يارانش هم دسته‌هاي عزاداري با پوشيدن لباس‌هاي تعزيه و سوار بر اسب در خيابان‌ها رژه مي‌روند. يكي از نذري‌هاي رايج در اين شهر هم آبگوشتي است كه عاري از هرگونه حبوبات است. غذاهاي نذري در همدان مانند فرهنگ تغذيه آنها با ترشي يا با مربا سرو مي‌شود.
اردبيل
مردم برخي شهرستان‌هاي استان اردبيل از جمله مشگين‌شهر، نمين و كوثر هم در آستانه ماه محرم و ايام عزاداري سرور و سالار شهيدان حضرت اباعبدالله الحسين (ع) مراسم سنتي طشت‌گذاري برگزار مي‌كنند. مراسم طشت‌گذاري از ريشه‌دارترين آيين‌هاي عزاداري در استان اردبيل است كه حسينيان با برگزاري اين مراسم به استقبال ماه محرم مي‌روند.
استان قزوين:طبق‌كشي
اين مراسم خاص شهر قزوين است. طبقي از چوب به ارتفاع حدود يك و نيم متر و قطر يك متر كه بيشتر قسمت‌هاي آن آينه‌كاري شده تهيه مي‌كنند. اين طبق استوانه‌اي شكل را بر سر گذاشته حمل مي‌كنند. در شهر قزوين در شب تاسوعا همه دسته‌هاي عزادار از مسجد و تكايا به‌طرف امامزاده سلطان سيدمحمد به‌راه ميافتند و آنجا تجمع مي‌كنند. در شب عاشورا به سمت امامزاده حسين (شاهزاده حسين) مي‌روند. در مناطق روستايي، اهالي هر روستا در اين شب به امامزاده محل رفته و تا قبل از طلوع آفتاب به سينهزني مي‌پردازند و پس از نماز صبح به طرف روستاي خود حركت مي‌كنند. دسته‌هاي عزادار، يك دور در محل زده و سپس به مسجد محل مي‌روند.
درخت خونبار
در روستاي «زرآباد» از توابع «رودبار الموت» چنار كهنسالي وجود دارد كه به اعتقاد اهل محل، هر سال هنگام اذان صبح روز عاشورا، از ساقه‌هاي آن مايع قرمزرنگي تراوش مي‌كند. هر سال افراد بسياري از مناطق دور و نزديك به اين محل مي‌آيند و زير درخت خونبار مي‌روند تا هم عزاداري كنند و هم شاهد تراوش خون باشند.
سيزدهم محرم
در روز سيزده محرم زنان قزويني در مسجد علي‌اكبر جمع مي‌شوند، عده‌اي با بيل و كلنگ و عده‌اي با دست گرفتن پيكرهاي پارچه‌اي بدون سر، در شهر ميچرخند و دوباره به مسجد برمي‌گردند و سينهزني و نوحه‌خواني مي‌كنند. در روز سيزده محرم بعد از واقعه كربلا كه كسي جرات نمي‌كرد جنازه‌هاي ياران امام حسين (ع) را دفن كند، زنان طايفه بني‌اسد جمع شدند و به‌خاك كردن جنازه‌ها پرداختند.
اين مراسم خاص شهر قزوين است. طبقي از چوب به ارتفاع حدود يك و نيم متر و قطر يك متر كه بيشتر قسمت‌هاي آن آينه‌كاري شده تهيه مي‌كنند. اين طبق استوانه‌اي‌شكل را بر سر گذاشته حمل مي‌كنند. در شهر قزوين در شب تاسوعا همه دسته‌هاي عزادار از مسجد و تكايا به‌طرف امامزاده سلطان سيدمحمد به‌راه ميافتند و آنجا تجمع مي‌كنند. در شب عاشورا نيز عزاداران به سمت امامزاده حسين (شاهزاده حسين) مي‌روند. در مناطق روستايي، اهالي هر روستا در اين شب به امامزاده محل رفته و تا قبل از طلوع آفتاب به سينهزني مي‌پردازند و پس از نماز صبح به طرف روستاي خود حركت مي‌كنند. دسته‌هاي عزادار، يك دور در محل زده و سپس به مسجد محل مي‌روند.
اهواز
در اهواز رسم است كه در ايام محرم حاجت‌مندان سفره حضرت ابوالفضل (ع) و سفره حضرت رقيه (س) را با توسل به باب‌الحوائج براي استجابت دعا و شفاي بيماران مي‌اندازند. بر سر اين سفره آش، شله‌زرد، نان و پنير و شيريني گذاشته و در پايان قرائت دعا، نيايش و روضه، خوردني‌ها را به همراه پارچه‌هاي سبز تبرك شده ميان مهمان‌هاي سفره تقسيم مي‌كنند. شب هشتم ماه محرم نيز مراسم سيني حضرت قاسم (ع) برگزار مي‌كنند، پارچه سبز روي آن مي‌كشند و آجيل مشكل‌گشا، شمع، گلاب، حنا، شيريني و ميوه را در سيني مي‌گذارند، سيني را روي سر گذاشته و عزاداري مي‌كنند، هركس حاجتي داشته باشد نذر مي‌كند كه در صورت رواي حاجتش سال آينده يك سيني آماده كند. در اين ايام خانه‌هايي كه روضه دارند با نصب يك پرچم سياه يا سبز در بالاي خانه خود و باز گذاشتن در منزل، براي دعوت از عزاداران اعلام آمادگي مي‌كنند، در خيابان‌ها نيز با برپايي خيمه‌هاي رنگي و سياه ياد عاشورا را گرامي مي‌دارند. در برخي شهرهاي خوزستان مانند شادگان، خرمشهر و دشت آزادگان، مردم از چند روز قبل از رسيدن ماه محرم خود را آماده مي‌كنند، به ديوارها پارچه سياه نصب كرده و سنج و دمام زدن را تمرين مي‌كنند.
دزفول
در دزفول نيز از روز اول محرم مردم كوچه‌ها و خيابان‌ها را با پارچه‌هاي سياه مي‌پوشانند و در مكان‌هاي مناسب تكيه براي عزاداري برپا مي‌كنند، بعضي از مردم تكايا را يادآور خيمه‌ها و چادرهاي اصحاب امام حسين (ع) در كربلا مي‌دانند. در بين اين تكيه‌ها، تكيه‌هايي كه مخصوص كودكان و نوجوانان است ويژگي و شكوه خاصي دارد. در اين شهر برگزاري مراسم تاسوعا و عاشورا بر اساس يك سنت كهن مخصوص عزاداري قسمت‌هايي از شهر است، به لحاظ اختلافاتي كه در خصوص دو منطقه به نام حيدرخانه و نعمت‌خانه بوده حدود ۵۰ سال پيش مسير عزاداري به اين صورت تعيين شده كه دسته‌هاي مناطق نعمت‌خانه كه به صحرا بدر مغربي و مشرقي معروف هستند، عصر تاسوعا به سمت محلات حيدرخانه حركت كرده و در مسير توسط اهالي و ساكنان اين محلات مورد پذيرايي قرار مي‌گيرند. روز عاشورا (صبح عاشورا) همه هيات‌هاي عزادار به منطقه امامزاده رودبند رفته و عزاداري مي‌كنند، در عصر عاشورا نيز دسته‌هاي عزادار قسمت حيدرخانه به سمت محلات نعمت‌خانه يا صحرا بدر رفته و از سوي اهالي آن محلات با نذورات و ذبح گوسفند پذيرايي مي‌شوند. مسيرهاي قبل اين سنت ديرينه جوابگوي حركت سيل مشتاقان نبوده و به صورت عمده در بافت قديم دزفول هستند كه داراي مسير و عبوري‌هاي تنگ هستند و تاكنون در بسياري از نقاط، فضاهايي به اين مسيرها افزوده شده تا از تنگي مسيرها و مشكل حركت مسيرها كاسته شود تا اين سنت حفظ شود. مردم شهرستان دزفول در تابستان ضمن آب‌پاشي در خيابان‌ها و خنك كردن آنها با شربت، با هندوانه و بستني از عزاداران پذيرايي مي‌كنند و در زمستان به آنها شير گرم مي‌دهند.
هرمزگان : رقص حجله
مردم استان هرمزگان مدت‌ها پيش از فرا رسيدن ماه محرم سياهپوش مي‌شوند. مغازه‌ها، بازار، مساجد، حسينيه‌ها و تكايا را با پارچه‌هاي مشكي مي‌پوشانند. شهر يكپارچه غرق در ماتم و اندوه مي‌شود. مردم استان هرمزگان مانند ديگر مسلمانان در اين ماه به عزاداري مي‌پردازند و از مدت‌ها قبل خود و مساجد را آماده مي‌كنند. آن چيزي كه در استان هرمزگان عزاداري را متمايز مي‌دارد آيين‌هاي متفاوت است كه در تلفيق با فرهنگ‌هاي بومي، همسايه و همچنين مهاجر رنگ و بويي متفاوت به خود گرفته است. آيين‌هاي پيشواز، آيين‌هاي عزاداري ۱۰ روز اول محرم، روز و شب تاسوعا و عاشورا و بعد از آن. اينجا مي‌توان از رسمي به نام رقص حجله نام برد كه داراي ارزش‌هاي نمادين، مردم‌شناسانه و صحنه‌هاي فراواني است كه شايد به لحاظ اجراي آن و ارتباط برقرار كردن با مردم بومي بتوان آن را منحصر به فرد دانست. تابوت و حجله در همه مناطق هرمزگان با تفاوت‌هاي كمي ديده مي‌شود. از مرحله ساخت و غسل دادن، آماده ساختن و حتي اينكه چه كساني بايد براي آماده‌سازي حضور داشته باشند، از كجا و چه زماني به حركت در آمده، نذوراتي كه داده مي‌شود، همه اين موارد با آيين‌ها و شيوه خاصي انجام مي‌شود. يكي ديگر از آيين‌هاي محرم علم يا علم گرداني در هرمزگان است كه با علم‌هاي ديگر استان‌ها متفاوت بوده ويك سمبل به حساب مي‌آيد اين نشانه همانند بسياري از نمادها و آيين‌ها در هرمزگان با فرهنگ بومي تلفيق شده و رنگ و بويي خاص دارد. مي توانيم از تنه علم بگوييم كه چوب بلندي است حدود سه متر. بعد از آن از رخت علم كه پارچه‌هاي متعددي است با رنگ‌هاي مختلف بعد از آن سر علم است كه به سر شده معروف است كه داراي نقش‌هاي متعددي است. هر مسجد و حسينيه براي خود علم جداگانه‌اي دارد. مهم‌ترين بعد علم‌گرداني اعلام فرارسيدن محرم و شروع آيين‌هاي عزاداري است كه هر روز صبح از مساجد و تكايا بيرون آمده همراه با سينهزني و نوحه‌خواني به جمع‌آوري نذورات مي‌پردازند. برخي علم‌ها داراي احترام بيشتري هستند مانند علم جريده كه در تعزيه‌ها از آن استفاده مي‌شود و منسوب به حضرت عباس است. از ديگر علم‌ها مي‌توان به ۱۲ علم منبر گپ نام برد كه ۱۲ علم منسوب به ۱۲ امام است كه براي غسل دادن آن را به دريا برده و با آداب خاصي اين مراسم را برگزار كرده و در روزهاي مختلف محرم افرادي نذر اين علم را دارند آنها را به خانه‌هاي خود دعوت كرده تا در خانه‌هاي آنها به عزاداري بپردازند. علم ديگراز علم شمشيري قشم مي‌توان نام برد كه در روز خاصي از حسينيه بيرون آورده به روستايي اطراف قشم برده و با مراسم خاص وبا پاي پياده و از راه بيابان به شهر آورده كه در اين روز از شهرهاي مختلف براي عزاداري همراه اين علم به قشم مي‌روند و با شوري خاص برگزار مي‌شود و علم ديگري كه مي‌توان نام برد مراسم علم در روز پنجم محرم ميناب است كه شايد بتوان گفت پرشورترين مراسم علم در استان كه معروفيت خاصي دارد واين مراسم از صبح پنجم محرم شروع شده علم در آب رودخانه غسل داده مي‌شود، علم‌هاي ديگر به استقبال آمده و مراسم تا غروب ادامه پيدا مي‌كند و به عزاداري مي‌پردازند در اين روز نه‌تنها تمام مردم شهر ميناب و بسياري از شهرهاي استان حتي از استان‌هاي ديگر هم براي همراهي و نذوراتي كه دارند و عزاداري به ميناب مي‌روند.
لاهيجان:چهل‌منبر
كسبه لاهيجاني شمع‌هاي رشته‌اي تهيه مي‌كنند. بدين‌ترتيب كه با آغشته كردن موم روي رشته‌هاي پنبه‌اي تقريبا ضخيم شمع مي‌سازند و سپس آنها را در بسته‌اي ۴۰ تايي و در كنار بسته‌هاي ۴۰ دانه‌اي خرما روي طبق مي‌گذارند و به كساني كه مي‌خواهند در مراسم ۴۰ منبر شركت كنند، مي‌فروشند. اين مراسم بعد از اقامه نماز مغرب و عشاي تاسوعا شروع مي‌شود. عده‌اي از مردم كه عصرهاي پنجشنبه در خانه‌هاي‌شان روضه‌خواني دارند منبرهاي روضه‌خواني را جلوي خانه‌هاي‌شان قرار مي‌دهند و روي آن سيني و دو ظرف خالي و يك ظرف برنج خام مي‌گذارند.
مردم هم شمعي روشن مي‌كنند و خرما يا سكه‌اي داخل ظرف مي‌گذارند و در عوض چند دانه برنج خام برمي‌دارند و اين كار را تا هفت روز ادامه مي‌دهند.
گيلان:از كرب زني تا لال پله
علم‌بندي در گيلان كه از يك روز مانده به ماه محرم تا روز هفتم اين ماه در مناطق شهري و روستايي برگزار مي‌شود. در اين مراسم مردم پرچم‌هاي سياه را بالاي سردر مساجد و گنبدهاي آن نصب مي‌كنند و اگر خوب نگاه كنيد، خانه‌هاي زيادي را مي‌بينيد كه پرچم‌هاي سياه را مقابل در خانه نصب كرده‌اند.
اما گيلاني‌ها، وقتي به مراسم نذري دادن مي‌رسند، آداب و رسوم متفاوتي دارند. در اين منطقه پخت و توزيع نوعي شيريني به نام «ككه» يا «كشته» مرسوم است كه با آرد، شكر، آب و روغن تهيه و در تنورهاي خانگي پخته مي‌شود. اين شيريني در بين عزاداران توزيع مي‌شود و گاهي شربت‌ها هم مكمل اين رسم هستند! گيلاني‌ها شربت‌هاي سنتي را كه با عرقيات آماده مي‌شود در دسته‌ها توزيع كرده يا در منابع آبي كه در اطراف مساجد گذاشته شده‌اند، مي‌ريزند تا عزاداران از آن استفاده كنند. دخيل بستن مردم با پارچه سبز برروي علم‌ها، حمل پرچم‌هاي سبز به وسيله كودكان و نوجوانان و سقاشدن كودكان سياهپوش با عنوان نذر حضرت علي‌اصغر (ع) هم از نذرهاي ديگري است كه گيلاني‌ها دارند و هر سال ادا مي‌كنند. اگر در ماه محرم گذارتان به گيلان بيفتد، كاروان‌هاي شتر و اسب را مي‌بينيد كه با سواران سبزپوش و سرخ‌پوش از خيابان‌ها و روستاها مي‌گذرند تا ياد شهداي كربلا را زنده نگه دارند. در اين روزها، آرامگاه حضرت سلطان سيد جلال‌الدين اشرف در آستانه اشرفيه و امامزاده هاشم در جاده رشت به رودبار از هميشه شلوغ‌تر است و مراسم در اين دو منطقه باشكوه‌تر برگزار مي‌شوند.
كرب زني
بعد از شب هفدهم محرم، دسته‌هاي عزاداري در خيابان‌ها مي‌گردند و دو پاره كرب را به هم مي‌كوبند تا شب هفتم شهداي كربلا را زنده نگه دارند. كرب، پاره چوبي استوانه‌اي است به سنگيني ۴۰۰ تا ۶۰۰ گرم كه از ميان به دو بخش تقسيم شده و هر پاره تسمه‌اي چرمي در خود دارد و دست كرب زن در ميان آن قرار مي‌گيرد و كرب زن مي‌تواند به آساني آن را بر هم بكوبد.
لال پله
زنان گيلاني كه بيمار در خانه دارند يا نيازمند هستند، در روزهاي ماه محرم با پوشيه و چادر در شهر مي‌گردند و از خانه‌هايي كه نذري شيرين پلو دارند تقاضاي بخشش مي‌كنند. آنها كفگيري به در مي‌كوبند و وقتي در باز شد بدون هيچ كلامي ديگ و كفگير را به صاحبخانه داده و او مقداري از شيرين‌پلو را براي زن ريخته و ظرف را به او برمي‌گرداند.
زن اين كار را در چهل يا هفتاد و دو خانه انجام مي‌دهد و آنچه را كه گردآورده به خانه برده و با ديگر افراد خانه مي‌خورد به اين اميد كه خواسته‌اش در دل برآورده شود. اين مراسم لال‌پله (لال+ پلو) نام دارد چون نذري‌داران و زنان پوشيه‌زده در تمام مدت هيچ سخني نمي‌گويند و هميشه آن چيزي كه از نذري‌داران طلب مي‌كنند، مقداري پلو است. در كوچه پس‌كوچه‌هاي اصفهان اين روزها عاشقان امام حسين عليه‌السلام سرگرم عزاداري هستند تا حماسه شهادت اباعبدالله الحسين عليه‌السلام را باري ديگر روايت كنند و روايت مظلوميت ۷۲ يار باوفاي ايشان را در كوي و برزن به تصوير بكشند.