سازمان متاورسي (Metaverse Organization)

در دنياي فناوري متخصصان به فناوري‌هايي كه روش‌هاي سنتي را تغيير مي‌دهند و روش‌هاي نوين ارايه مي‌كنند «فناوري‌هاي برهم زننده» مي‌گويند.
واقعيت اين است كه قبلا صدها سال طول مي‌كشيد تا فناوري‌ جديدي بتواند برهم‌زننده باشد. با توسعه تكنولوژي‌‌هاي نوين و اينترنت دايما شاهد برهم خوردن و تغيير، پيرامون خود هستيم. مي‌توان گفت: اينترنت به نوعي «فناوري بر‌هم‌زننده» است. فناوري باعث شده مشاغل به سرعت تغيير كنند. مرگ مشاغلي فرا مي‌رسد و مشاغل جديدي ظهور مي‌يابد. ديگر شغل امني وجود ندارد. سرعت تغييرات باعث شده مراكز آموزشي اعم از مدارس و دانشگاه‌ها نتوانند خود را با تغييرات تطبيق دهند. فارغ‌التحصيلان منفعل در جامعه با مشكل مواجه شده‌اند. برخي شركت‌ها و سازمان‌هاي سنتي در ركود و ورشكستگي قرار گرفته‌اند. شركت‌هايي كه با بيش از يك ميليون پرسنل در كشورهاي مختلف تعيين‌كننده بازار بودند. امروز نام و نشاني از آنها باقي نمانده است. سازمان‌ها مجبورند دايما خود را با تغييرات‌ تطبيق دهند. شبكه‌هاي متعدد اجتماعي ارتباطات سازماني را هم دگرگون كرده‌اند.
اوبر با استفاده از فناوري در روز بيش از 18 ميليون سفر را مديريت مي‌كند. نتفليكس فيلم ديدن را تغيير داده است. كورسرا، تنها با 200 كارمند، توانسته به اندازه جمعيت ايران دانشجو به دست آورد و بيش از 4600 دوره آموزشي ارايه دهد. 30 سال پيش، شركت‌هاي در فهرست 20 شركت ارزشمند دنيا عمدتا در صنايعي مانند نفت، خودرو و مواد غذايي فعال بودند، شركت‌هايي كه دارايي‌هاي مشهود زيادي، از جمله زمين، ساختمان، كارخانه و نظاير آن داشتند، اما حالا اين ليست خيلي تغيير كرده است. بيشتر شركت‌هاي موجود در اين فهرست در حوزه فناوري اطلاعات و فناوري‌هاي مرتبط با آن فعالند. اكنون سرعت ايجاد و گسترش فناوري‌هاي برهم‌زننده بسيار بيشتر شده و پيش‌بيني مي‌شود باز هم بيشتر شود. (محمدمهدي ايزدخواه، 1401، فصل‌نامه ترجمان، شماره 22) 
در ماه اكتبر 2021 مارك زاكربرگ نام فيس‌بوك را به «متا» تغيير داد. او دنياي آينده اينترنت را «متاورس» ناميد. اينترنت مجسم شده‌اي كه مي‌توان در آن قدم زد، خريد كرد، آموزش ديد و در جلسات شركت نمود. متاورس به عنوان يك «فناوري برهم‌زننده» در آينده‌اي نه چندان دور اقتصاد، سياست، آموزش، تجارت و ارتباطات را متحول مي‌كند. سازمان‌ها نيز وارد عرصه تازه‌اي خواهند شد. سازمان‌هاي متاورسي تشكيل خواهند شد.
متاورس چيست؟
كلمه «متاورس» را اولين‌بار «نيل استيونسون» مطرح كرد. در سال 1992 او رماني نوشت به نام «سنوكراش» داستان يك هكر جوان به نام هيرو (Hero) كه براي مقابله با دشمنان به يك دنياي برتر مي‌رود. اين دنياي برتر را «متاورس» (Metaverse) ناميد. در دنياي متاورسي شخصيت‌هاي رمان با زدن عينك‌هاي مخصوص به آن ورود و به تجارت يا سفر يا هر تجربه ديگري مي‌پرداختند. 
در «متاورس» شخصيت‌ها به صورت «آواتار» (Avatar) حضور دارند. اصطلاح «آواتار» در داستان‌هاي تخيلي استفاده شد. فيلم معروف جيمز كامرون به نام آواتار در سال 2009 و فيلم «بازيكن شماره يك آماده» (2018) ساخته استيو اسپيلبرگ «آواتار» را بر سر زبان‌ها انداخت. ابداع واژه «آواتار» اولين‌بار توسط «ريچارد گاريوت» براي يك بازيكن كامپيوتري به كار برده شد. (يزدان‌پناه، قاسم، روزنامه اعتماد، شماره 5110)  در علوم كامپيوتري آواتارها مي‌توانند عكس، نقاشي يا نمايش‌هاي سه بعدي باشند. «متاورس» يا فرادنيا نظريه‌اي درباره يك تكنولوژي جديد در آينده است. (bit Pin.ir)  متاورس از تركيب دو واژه «متا» (Meta) به معني: فراتر و «يونيورس» (Universe) به معناي: جهان يا گيتي ايجاد شده است. بنابراين مي‌توان متاورس را جهان برتر يا برتر از جهان معني كرد.
متاورس يك دنياي سه بعدي است كه يك جهان تمام ديجيتال را با دنياي فيزيكي تركيب مي‌كند. در اين دنيا افراد مي‌توانند به هر آنچه نياز دارند دسترسي داشته باشند. در حقيقت متاورس: پيوند جهان فيزيكي با زندگي ديجيتال، دنياي آواتارها و نسل‌هاي بعدي اينترنت است. (bit Pin.ir)  دو مكتب فكري در مورد متاورس وجود دارد: يك مكتب فكري مي‌گويد دنيايي خيالي است و مكتب فكري ديگري معتقد است دوقلوي ديجيتال دنياي مجازي است.
سازمان‌هاي آينده چه اشكالي خواهند داشت؟
نگاه سنتي و كلاسيك، سازمان را يك واحد اجتماعي متشكل از دو نفر يا بيشتر مي‌داند كه به صورت نسبتا پيوسته براي دستيابي به يك يا چند هدف مشترك فعاليت مي‌كنند «رابينز كلگ‌ و ‌كورن برگ» معتقدند: سازمان‌ها هويت انسان‌ها را در نقش‌ها (Roles)، گزارش‌ها (Reports) و رويه‌ها (Routines) مي‌گنجانند.
سازمان‌هاي سنتي چارچوب مشخصي دارند. افراد با حضور در فضاي فيزيكي به فعاليت مي‌پردازند، ده‌ها سال سازمان‌ها به همين شكل به كار خود ادامه دادند. در دهه 70 ميلادي الوين تافلر در كتاب موج سوم و شوك آينده پيش‌بيني كرد. با توسعه تكنولوژي‌هاي نوين اين امكان براي سازمان‌ها فراهم مي‌شود تا برخي كاركنان‌شان كار را در منزل انجام دهند. از نگاه تافلر سازمان‌ها و مشاغل تغيير ماهيت مي‌دهند. ساختارشان دستخوش تغيير مي‌شود و مديران مثل گذشته برج عاج‌نشين نخواهند ماند. توليد انبوه منسوخ و توليد سفارشي مي‌شود. سازمان‌ها كوچك و كوچك‌تر شده و بسياري از كاركنان مشاغل خود را از دست مي‌دهند. مشاغل نوين پا به عرصه وجود خواهند گذاشت و قدرت از سينه‌هاي ستبر و بازوهاي قوي به انديشه‌ها منتقل خواهد شد. با توسعه اينترنت و با استفاده از تكنولوژي تحولات سازماني بيشتر شد. در ايام كرونا ميليون‌ها نفر از كاركنان مثل گذشته به كار نپرداختند. كارها بيشتر مجازي و از خانه انجام مي‌شد. حتي مديران سازمان خود را با استفاده از گوشي هوشمند هدايت و كنترل مي‌كردند. ارتباطات، نقش‌ها و تعاملات و رويه‌ها دگرگون شدند.
به نظر مي‌رسد سازمان‌ها در آينده‌اي نه چندان دور به سه شكل خود را نشان خواهند داد: 
1) سازمان‌هاي فيزيكي: سازمان‌هايي كه با ساختمان‌ها و اتاق‌هاي متعدد و ساختارها و نقش‌ها و شرح وظايف، با حضور فيزيكي مديران و كاركنان به فعاليت مي‌پردازند.
2) سازمان‌هاي آنلاين: سازمان‌هاي هوشمندي كه از طريق اينترنت فعاليت مي‌كنند. عمده فعاليت مديران و كاركنان به صورت مجازي انجام مي‌گيرد.
3) سازمان‌هاي متاورسي: سازمان‌هايي كه ساختمان‌ فيزيكي ندارند، معماري اين نوع سازمان‌ها سه بعدي خواهد بود، ساختار سازماني و نقش‌ها متحول خواهند شد. بُعد زماني و مكاني از بين خواهد رفت و نيروي انساني به صورت آواتار به فعاليت مي‌پردازد. (Mation week.com) 
اينكه در سال‌هاي آينده مثلا در سال 2026 سازمان‌هاي متاورسي چه شكلي خواهند داشت هنوز نامشخص است. پيش‌بيني مي‌شود تا سال 2026 30درصد سازمان‌ها محصولات و خدمات متاورسي خواهند داشت. شايد اين اتفاق با شتاب تكنولوژي زودتر محقق شود. در حال حاضر شركت‌هايي مثل متا، مايكروسافت و چند شركت ديگر مشغول ايجاد بسترهاي لازم براي پلتفرم‌هاي متاورس خود و ساختن امپراتوري‌هاي مجازي هستند. براساس تحقيقات گارتنر: فروشندگان كالا و خدمات در حال ايجاد راه‌هايي براي كاربران هستند تا زندگي خود را در حوزه ديجيتال از رفتن به كلاس‌هاي درس مجازي تا خريد زمين ديجيتال و ساخت خانه‌هاي مجازي تكرار كنند.به نظر نگارنده سازمان‌هاي آينده سازمان‌هاي هيبريدي يا تركيبي خواهند بود.  تا گذر از يك شيوه سازماني به شيوه ديگر سازمان‌هاي تركيبي سازمان‌هايي فيزيكي، آنلاين هوشمند و متاورسي خواهند بود. اين تركيب در كشورها و شركت‌هاي مختلف متفاوت خواهند بود. شركت‌هايي با شرايطي فيزيكي بيشتر و هوشمندي و متاورسي كمتر، شركت‌هاي پيشرو با توسعه متاورس موقعيت بهتري خواهند داشت.
دفتر كار بيكران (Infinite office) 
ساختمان‌هاي اداري با توسعه تكنولوژي‌هاي نوين و اينترنت براي كاركنان و حتي مديران كسالت‌بار شده‌اند. شيوع كرونا و اجبار به دوركاري ذائقه كاركنان را براي رفتن به ادارات خشك و فيزيكي تغيير داده است. دوركاري اين مساله را روشن كرد كه حداقل در برخي مشاغل نيازي به حضور در ساختمان اداره نيست! جلسات را مي‌توان به صورت مجازي برگزار و فاصله زماني و مكاني را درهم شكست! زاكربرگ ايده «متاورس» را در اوج بحران كرونا و تعطيلي بسياري از مراكز مطرح كرد. او به دنبال ساختن دنيايي فرا فيزيكي است با شبح‌هايي به نام «آواتار» در ساختمان‌ها و محل‌هايي غيرفيزيكي، او در مصاحبه با كيسي نيوتن ايده «دفتر كاربيكران» (Infinite office) را مطرح مي‌كند. زاكربرگ مي‌گويد: براي اينكه زمان كار مفيد و بازده فردي داشته باشيم بايد چيدمان مطلوب خودمان را داشته باشيم، چيزي كه ما اسمش را «دفتر كار بيكران» گذاشته‌ايم. همين الان هم نوعي از اين دفتر كار را براي هدست‌هاي واقعيت مجازي‌مان داريم كه دارد به سرعت بهتر مي‌شود. در ادامه مي‌گويد: من همين الان هم جلسات زيادي را به شكل واقعيت مجازي برگزار مي‌كنم. بعد شكل حضور «آواتاري» در جلسات و ديدن افراد مقابل و چپ و راست و استفاده از ابزارهاي متعدد براي برقراري ارتباط و گفت‌وگو و تبادل‌نظر را تشريح مي‌كند (ترجمان/ شماره 22). بنابراين تصورم اين است كه در آينده ساختمان‌هاي اداري فعلي جاي خود را به فضاهاي سه بعدي مجازي خواهند داد. طراحان و مهندسان فناوري اطلاعات در دنياي مجاز فضاهاي اداري را خواهند ساخت و خريد و فروش و اجاره ادارات مجازي بازار جديدي را ايجاد خواهد كرد.    در جســت‌وجوي «متــاورس» در اينترنــت قـدم مــي‌زدم،  ايـــن  آگــــهي  در                                         سـايــت                                                                                (Metafluence.com) نظرم را جلب كرد: «املاك مجازي ما به زودي براي فروش آماده مي‌شود»، «يك قطعه زمين متاورس كه مالكان ممكن است آن را به متاهوت تبديل كنند يا بعدا در بازار ثانويه بفروشند.» يك اقامتگاه متاورس شامل اتاق‌هاي مجازي چند منظوره: اتاقNET، اتاق رويداد، اتاق خريد و موارد ديگر.» بعد از تبليغات موارد ديگر اين‌طور نوشته‌اند: «اينترنت جهان ما را به هم متصل كرد، رسانه‌هاي اجتماعي داستان‌هاي ما را به اشتراك گذاشتند، متاورس به زندگي ما قدرت مي‌بخشد.» خريد و فروش، طراحي و ساخت و اجاره املاك مجازي در متاورس شروع شده است. سازمان‌هاي متاورسي در حال شكل‌گيري هستند. با توسعه متاورس در جهان (جهان مادي- جهان مجازي) ساختار سازمان‌ها تغيير خواهد كرد؛ مديريت تعريف جديدي پيدا مي‌كند! كاركنان به شكل‌ ديگري به كار خواهند پرداخت و تخصص‌هاي جديدي را نياز خواهند داشت. مشاغل از زمين به آسمان منتقل مي‌شود. كاركنان در كنج خلوت‌ خانه مي‌توانند در دوردست‌ترين نقطه كره زمين به كار بپردازند. روابط جديدي بين كارگر و كارفرما شكل مي‌گيرد. در سازمان‌ها جنسيت، سن، نژاد، دين، فرهنگ و رنگ از بين خواهد رفت، مديريت منابع انساني تعريف جديد پيدا مي‌كند. روابط پولي تغيير و ارزهاي ديجيتالي جايگزين مي‌شود. روان‌شناسي و جامعه‌شناسي و مردم‌شناسي سازماني باز تعريف خواهد شد. سازمان‌هاي آموزشي (مدارس و دانشگاه‌ها) بدون مرز و ساختارهاي آموزشي، كلاس درس، معلم، مديريت آموزشي، سر فصل دروس تغيير شگرفي خواهند كرد.در نحوه آموزش و صدور مدارك تحصيلي انقلابي برپا مي‌شود. البته مانند هر نوآوري، مخالفت‌ها و محدوديت‌هايي به وجود مي‌آيد. مخالفيني به‌پا خواهند خاست! تحليل‌هاي مثبت و منفي توسط كارشناسان مطرح مي‌شود. تجربه تاريخي نشان مي‌دهد نوآوري خودش را تحميل و راه خودش را طي مي‌كند. تا كجا؟ نمي‌دانم!!