جاي خالي قوانين ترميمي
سيامك زند‌رضوي
موضوعاتي مانند اسيدپاشي صرفا حاصل رفتار يك فرد نيستند بلكه اين اتفاقات را بايد در چارچوب پديده‌هاي اجتماعي درك و تحليل كنيم. در اين صورت مي‌توان پيامدها و ابعاد اين اتفاقات را هم تحليل كنيم كه معمولا از اين موضوع غفلت مي‌كنيم. اسيدپاشي نمادي از خشونت عليه زنان است و يك پيام فوري دارد: اسيدپاشي يعني با زني كه در تصرف و تملك مردي قرار دارد يا قرار بوده كه در تصرف او قرار بگيرد طوري برخورد مي‌كنند كه در ادامه زندگي‌اش به دليل آسيب ديدگي چهره‌اش نتواند در تصرف و تملك فرد ديگري قرار گيرد. اين در واقع از يك منظر نشان‌دهنده نگاه كالايي به زن است و از منظر ديگر نشان‌دهنده خشونت ساختاري عليه زنان و اتفاقا قوانين ما به نوعي اين خشونت را تبليغ مي‌كند. براي مثال در قوانين ما مرد نسبت به زن از اختيارات بسيار زيادي برخوردار است و سلب اختيار كردن از او هم بسيار دشوار است. پسر‌بچه‌هايي هم كه در چنين بستري بزرگ مي‌شوند همين نگاه كالايي به زن را فرا مي‌گيرند.
متاسفانه در جامعه ما براي شكستن اين چرخه تقريبا كاري انجام نشده است. حتي در جامعه نسبت به ارايه برخي موارد آموزشي به كودكان مقاومت وجود دارد. مثلا وقتي از لزوم آموزش جنسي كودكان سخن مي‌گوييم فورا در برابر ارايه اين آموزش‌ها مقاومت جدي شكل مي‌گيرد و جنجال به پا مي‌شود. اينها نمودهاي پيچيده‌اي از فرهنگ پدر‌سالارانه است كه برخي‌شان منجر به بروز فاجعه مي‌شود. شايد به همين دليل خشونت عليه زنان همواره زماني مورد توجه قرار مي‌گيرد كه اتفاقاتي مانند اسيدپاشي روي مي‌دهد.
اما سوال اين است؛ چرا در بقيه ايام درباره خشونت عليه زنان كسي سخن نمي‌گويد؟ قوانين ما در حوزه خشونت متكي به شاكي خصوصي‌اند و رويكرد تنبيهي دارند. در حالي كه در اينگونه موارد ما نيازمند وضع قوانين ترميمي هستيم. در حقيقت ما پديده‌ها را اجتماعي تحليل نمي‌كنيم. بلكه بر اساس قوانين موجود رفتاري مانند اسيدپاشي جنبه شخصي پيدا مي‌كند و مجرم نهايتا با حكم قصاص مجازات مي‌شود. در حالي كه امروزه ما بايد به قوانين ترميمي توجه جدي داشته باشيم. در همين موارد اسيدپاشي مجرم مي‌تواند تبديل شود به كسي كه بر اساس قوانين ترميمي بايد تلاش كند تا اين چرخه معيوب بشكند و زندگي‌اش مدل درس‌آموزي براي نسل‌هاي بعدي باشد. اين فرصت طلايي كه جهان از آن استفاده مي‌كند را ما هميشه از دست داده‌ايم.