3 ملاحظه درباره روزنامه‌نگاري امروز ايران
پشت ميز خبري نيست
داريوش آرمان
درباره وضعيت كنوني مطبوعات در ايران مي‌توان از جنبه‌هاي مختلف سخن گفت. يكي از نكات مهم مربوط به تاثير تكنولوژي بر مطالعه مطبوعات است. به نظر مي‌رسد ورود تكنولوژي به كشور ما در حوزه وسايل ارتباط جمعي به سرعت اتفاق افتاده است. در واقع پيش از اينكه جامعه فرهنگ استفاده از تكنولوژي را بياموزد در معرض استفاده از ابزار جديد ارتباطي قرار گرفت. اين تاخر فرهنگي در بسياري موارد در كشور ما رخ داده است.
در بسياري از كشورها ابتدا درباره فرهنگ استفاده از تكنولوژي كار مي‌شود. مناسبات اجتماعي در كشورهاي توسعه يافته به گونه‌اي است كه هر يك از رسانه‌ها كاركرد مخصوص به خودشان را دارند و قرار هم نيست كه جاي يكديگر را بگيرند. اگر امروز به رفتار مردم در بسياري از كشورهاي اروپايي، امريكا و حتي به‌طور مشخص ژاپن به عنوان يك نمونه قابل اعتنا نگاه مي‌كنيم، مي‌بينيم كه مردم همچنان از روزنامه‌ها و مجلات استفاده مي‌كنند. در فضاهاي عمومي و وسايل حمل و نقل عمومي مانند مترو، ترن و اتوبوس مي‌بينيم كه افراد روزنامه و مجله دست‌شان است.
بارها در سفرهاي كاري يا تفريحي كه به خارج از كشور داشته‌ام از افرادي كه روزنامه يا مجله دست‌شان است پرسيده‌ام چرا براي كسب اطلاعات از شبكه‌هاي اجتماعي استفاده نمي‌كنيد؟ در بيشتر موارد اين افراد در پاسخ مي‌گويند: «ما در روزنامه‌هاي‌مان مطالب و گزارش‌هايي مي‌بينيم كه در رسانه‌هاي مجازي كمتر به آنها دسترسي داريم.» شهروندان در كشورهاي توسعه يافته از رسانه‌هاي مكتوب به عنوان رسانه‌هاي «مادر» ياد مي‌كنند. البته ممكن است اين رسانه‌هاي مكتوب فقط 20 درصد نياز اطلاع‌رساني يك فرد را تامين كند اما نگاه مردم به رسانه‌ها و اهميت‌شان خيلي مهم است.
وقتي روزنامه‌اي در ژاپن تيراژ بالاي 10 ميليون نسخه دارد نشان از شكل‌گيري و تداوم اين سنت روزنامه خواني در اين كشور است كه تحت هر شرايطي مطبوعات را مهم مي‌داند. وگرنه كشوري مثل ژاپن قاعدتا خودش به عنوان يكي از جوامع مبدع تكنولوژي بايد روزنامه را به كلي كنار مي‌گذاشت. پس در اينجا بحث فرهنگ استفاده از رسانه‌ها مطرح است. روزنامه‌ها و مجله‌ها كاركردشان با كاركرد رسانه‌هاي جديد تفاوت دارد و هر كدام هم كار
خودشان را مي‌كنند.
در كشور ما هم اگر مطبوعات با استراتژي دقيق حركت كنند رسانه‌هاي مجازي نمي‌توانند جاي آنها را بگيرند. اخبار در رسانه‌هاي مجازي كوتاه است، با فقدان تحليل در اين شبكه‌ها روبه‌رو هستيم، امكان دستكاري محتوا وجود دارد و از همه مهم‌تر اينكه نمي‌توان به راحتي به خبرهاي شبكه‌هاي اجتماعي اعتماد كرد. امكان هك شدن رسانه‌هاي مجازي يكي ديگر از نقاط ضعف آنهاست.
اما از سوي ديگر توليد محتوا بسيار حائز اهميت است. توصيه‌ام به جوان‌ترها اين است كه پيگيري موضوعات است. يكي از مهم‌ترين ضعف‌هاي ما كاهش توليدات قوي در حوزه محتوا است. حتي روزنامه‌ها مي‌توانند در همين شرايط منبع دست اول خبر باشند. خيلي از مسوولان و عناصري كه توليد‌كننده خبر هستند راغبند مطلب‌شان ابتدا در يك روزنامه حرفه‌اي
منتشر شود. چون هم احساس مي‌كنند اعتبار رسانه مهم است و هم مطلب‌شان بدون تغييرات غير حرفه‌اي منتشر مي‌شود. آقاي ظريف وزير امورخارجه مي‌تواند در صفحه‌اش در شبكه‌هاي اجتماعي پيام بگذارد.
اما مي‌رود در يك روزنامه مهم بين‌المللي سرمقاله يا يادداشت مي‌نويسد و بلافاصله آن مطلب بازنشر مي‌شود. يعني اينكه همچنان كاركرد نشريات سرجايش باقي مانده است. اگر ما به عنوان روزنامه‌نگار همچنان اعتماد منابع خبر را حفظ كنيم آنها هم تمايل دارند خبر را در ابتدا در اختيار رسانه‌هاي «مادر» قرار دهند. بنابراين رمز موفقيت ما افزايش توليد و استفاده حداكثري از توان خبرنگاران است. استفاده از كساني كه قلم قوي دارند و مي‌توانند مخاطب را مجذوب نگه دارند. پيگيري سوژه‌ها يكي ديگر از كارهايي است كه تا حدود زيادي در وقت بخشيدن به روزنامه نقش دارد. يكي از تجربه‌هاي فعاليت 23 ساله‌ام در روزنامه ايران در حوزه‌هاي اجتماعي و حوادث به من نشان داد كه پيگيري سوژه‌ها براي مخاطبان بسيار مهم است. ما به عنوان خبرنگار اجتماعي يا حوادث همواره سعي مي‌كرديم يك گام از پليس و مراجع قانوني ديگر
جلوتر باشيم.
خبرنگاران بايد بدانند كه پشت‌ميزنشيني خبر توليد نمي‌شود. مگر يك سري مصاحبه‌هاي تلفني كه خروجي‌شان هم مشخص است. اما خبرنگاري كه به ميدان مي‌رود نتيجه كارش كاملا متفاوت است. اين يعني نگه داشتن مخاطب. در كنار توليد محتواي باكيفيت خلاقيت‌هاي گرافيكي هم اهميت زيادي دارد. تغييراتي كه بر مبناي تفكر و استدلال منطقي باشد. رسانه‌ها چاره‌اي ندارند كه سرانجام تن به تغيير دهند.
روزنامه‌نگار حوزه اجتماعي