صدراعظم آلمان هم از قانع كردن ترامپ براي ماندن در برجام ناتوان بود
اختلاف مشهود
شهاب شهسواري
در كمتر از يك هفته دو رهبر اروپايي براي ديدار با دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا به واشنگتن‌دي‌سي سفر كردند؛ سفر روز جمعه آنگلا مركل، صدراعظم آلمان بر خلاف سفر هفته پيش امانوئل ماكرون، رييس‌جمهور فرانسه يك سفر كاري بود و در نتيجه از تشريفات مفصل سفرهاي رسمي خبري نبود. آنگلا مركل كه در طول سال‌هاي طولاني صدارتش در آلمان با سه رييس‌جمهور امريكا همكاري كرده است در اين سفر تمايلي به جلب رضايت ترامپ از طريق مصافحه‌هاي طولاني، روبوسي‌هاي صميمانه و ايجاد ارتباط جسمي نبود، همانطور كه بر خلاف سفر ماكرون خبري از شليك توپ براي استقبال، ضيافت شام و اجراي اپرا در كاخ سفيد براي مهمان نبود. هر چند بر خلاف ديدار سال قبل مركل و ترامپ، اين‌بار دو رهبر دست دادن جلوي دوربين‌هاي تلويزيوني را از ياد نبردند، اما اختلاف نظر ميان آنها كاملا روشن بود. با اين حال به نوشته مايكل كانيگي، خبرنگار خبرگزاري دويچه‌وله در واشنگتن، مقام‌هاي آلماني و امريكايي تلاش‌هاي زيادي براي برنامه‌ريزي دقيق اين ديدار انجام داده‌بودند و ترامپ و مركل تلاش كردند كه همه‌چيز را مقابل دوربين‌هاي تلويزيوني مطابق برنامه از پيش تعيين شده ديدار پيش ببرند تا بر خلاف ديدار قبلي دو رهبر جنجال و حاشيه كمتري پيش بيايد.
خواسته‌هاي بي‌جواب
به نوشته دويچه‌وله مهم‌ترين مطالبه‌هاي برلين در اين ديدار بدون پاسخ ماند. آلمان خواستار باقي ماندن امريكا در برجام است، به‌شدت نسبت به موضع‌گيري ترامپ در مورد اعمال تعرفه‌هاي جديد بر آلومينيوم و فولاد انتقاد دارد و خواستار استمرار حضور نظامي امريكا در سوريه است. سخنان دونالد ترامپ چه پيش از ديدار با مركل و چه در نشست خبري مشترك دو رهبر، نشاني از تغيير موضع در اين سه زمينه نداشت. بعد از گفت‌وگوي چند ساعته با همتاي امريكايي، آنگلا مركل بدون تعارف نسبت به ناآگاهي‌اش در مورد تصميم‌هاي آينده ترامپ اعتراف كرد. او تاكيد كرد كه در مورد برجام و تعرفه‌هاي امريكا با ترامپ گفت‌وگو كرده اما از تصميم نهايي رييس‌جمهور امريكا در اين دو زمينه با خبر نيست. دونالد ترامپ قرار است دو روز ديگر تصميم خود در مورد وضع تعرفه‌هاي جديد براي واردات فولاد و آلومينيوم به امريكا و كشورهايي را كه از اين تعرفه مستثني مي‌شوند اعلام كند و در عين حال قرار است كه تا دو هفته ديگر اعلام كند كه كشورش در برجام باقي خواهد ماند يا نه. آنگلا مركل با تاكيد بر اينكه به نظر او «برجام يك توافق بي‌نقص نيست، اما فقط يك قطعه از موزاييك روابط غرب با تهران است» گفت: «حالا ما بايد منتظر بمانيم تا ببينيم چه نوع تصميمي از سوي شركاي امريكايي ما اعلام خواهد شد. » ترامپ در مورد برجام گفت: «آنها دنبال سلاح اتمي نخواهند رفت، مي‌توانيد روي اين حساب كنيد.» اين گفته‌هاي ترامپ درست بر خلاف گفته‌هايش قبل از ديدار با مركل بود كه ادعا كرده‌بود: «آنها ما را به سادگي بازي دادند، درست يك روز بعد از آن برنامه يا معامله كه من به آن معامله نمي‌گويم، برنامه تسليحات هسته‌اي‌شان را شروع كردند.» به نظر مي‌رسد هر دو رهبر اروپايي، چه آنكه با موضع برقراري ارتباط شخصي به كاخ سفيد رفته‌بود و چه ديگري كه با موضع سرسختانه به ديدار ترامپ رفت، در يافتن راه‌حلي براي اجراي تعهدات ترامپ در برجام ناكام بودند، سفرهايي كه به گفته هتر كانلي، مدير برنامه اروپاي مركز مطالعات استراتژيك و بين‌الملل (CSIS) در واشنگتن «سفرهايي براي نجات توافق هسته‌اي با ايران» بود.
سهم مركل از ناتو
با وجود همه اختلاف‌نظرها ميان صدراعظم آلمان و رييس‌جمهور امريكا، اين‌بار خبري از اظهارنظرهايي مبني بر «آمادگي اروپا براي جهاني بدون رهبري امريكا» نبود و در برابر ترامپ هم نسبت به اظهاراتي مانند «گذشتن تاريخ مصرف ناتو» خودداري كرد؛ هر چند هر دو بار ديگر اين ايده‌ها را با كلماتي تازه و نرم‌تر تكرار كردند. مركل تاكيد كرد: «دوران پساجنگ جهاني بعد از 70 سال از بين رفته است، ما مجبور به افزايش مشاركت هستيم و اين مشاركت سال به سال بيشتر خواهد شد. اين وظيفه ما است و بايد نقش خود را بياموزيم.» مركل تاكيد كرد كه كشورش سال 2019 معادل 1.3 درصد از كل توليد ناخالص داخلي خود را براي بودجه ناتو هزينه خواهد كرد اما وعده داد در سال‌هاي بعد اين رقم افزايش يابد. اما اين رقم براي ترامپ كافي نيست، ترامپ از زمان رياست‌جمهوري‌اش از كشورهاي عضو ناتو خواسته‌بود تا سهم بيشتري از بودجه خود را، دست‌كم 2 درصد از توليد ناخالص داخلي، براي اين پيمان امنيتي اختصاص دهند. اروپايي‌ها وعده داده‌اند سهم خود از هزينه‌هاي ناتو را دست‌كم تا سال 2024 به اين سقف برسانند. ترامپ در نشست خبري مشترك با مركل بار ديگر اين خواسته را مطرح كرد و گفت: «كشورهاي ديگر بايد بيشتر هزينه كنند، ما از اروپا حفاظت مي‌كنيم و هنوز هم اين ما هستيم كه بيش از هر كس ديگري هزينه مي‌كنيم. ناتو واقعا فوق‌العاده است اما اين پيمان بيش از اينكه به ما كمك كند به اروپا كمك مي‌كند و به همين دليل است كه مي‌پرسم چرا بايد بخش عمده هزينه‌ها بر عهده ما باشد؟»
رنگ رخساره و سر درون
با وجود اين اختلاف نظرها ترامپ در سخنانش بارها تلاش كرد تا تصويري از روابط صميمانه و نزديك ميان دو كشور ترسيم كند، هر چند كه اين تصوير با واقعيت منطبق نباشد. ترامپ در بخشي از سخنانش گفت: «ما رابطه بسيار خوبي داريم، در واقع از همان ابتدا هم رابطه بسيار خوبي داشتيم، اما بعضي اين مساله را درست درك نمي‌كنند.» اما آنچه از ديد مخاطبان اخبار و خبرنگاران پنهان نماند، چهره‌ها و رفتار رهبران امريكا و آلمان در نشست خبري بعد از گفت‌وگوي‌شان بود. جايي كه به اشاره بسياري از تحليلگران اوج ناخرسندي از گفت‌وگوها و ديدگاه منفي دو طرف به يكديگر از زبان بدن و حالت صورت‌هاي آنها مشخص بود. سوزان كنستانتين، متخصص رفتارشناسي و زبان بدن، به پايگاه خبري ياهو لايف‌استايل مي‌گويد: «حالت صورت و دهان ترامپ نشان مي‌داد كه او احساسي سرشار از نااميدي، خشم و نفرت را در خود جاي داده، در برابر به نظر مي‌رسيد كه مركل با دزديدن نگاهش از دونالد ترامپ، نگاهي بدون احترام به او دارد و تلاش مي‌كند كه وجود او را ناديده بينگارد.» نگاه‌ها و تعجب شديد در رفتار و حالت صورت آنگلا مركل زماني بيشتر شد كه رييس‌جمهور امريكا در برابر سوالاتي در مورد نامزد پيشين وزارت اموركهنه سربازان از او سوال شد. وقتي كه ترامپ ادعا كرد در آلمان به سرعت افراد را از كار اخراج مي‌كنند، آنگلا مركل با تعجب ابرويي بالا انداخت و بعد از لحظاتي تعجب براي حفظ ظاهر لبخند محوي به لب آورد.
شاهكار 999 ميليون دلاري و بي‌توجهي مركل
ترامپ بخش عمده‌اي از صحبت‌هاي خود را به داستان‌سرايي در مورد نحوه نجات يك پروژه يك ميليارد دلاري براي ساخت سفارت جديد امريكا در قدس اشغالي سخن گفت، آن هم در شرايطي كه مركل در تمام طول صحبت‌هاي او بدون نشان دادن كوچك‌ترين واكنش مثبت يا حتي لبخند، تلاش مي‌كرد به سوي ديگر سالن نگاه كند. ترامپ توضيح داد كه چگونه فرمان اجرايي ساخت سفارت جديد امريكا در قدس را نيمه‌كاره امضا كرده و بعد از نوشتن اسم كوچكش متوجه شده كه هزينه آن يك ميليارد دلار مي‌شود و آنگاه در تماس با سفير خود در اسراييل از او خواسته است كه با 150 هزار دلار يك ساختمان از پيش موجود را به اين كار اختصاص دهد. ترامپ گفت: «براي اينكه خيلي ارزان نباشد گفتم بين 300 تا 400 هزار دلار هزينه كنند، البته مي‌توانست خيلي كمتر باشد، ولي گفتم بگذاريد خيلي خوشگلش كنيم.» او در جواب به سوالي در مورد اينكه آيا براي مراسم افتتاح سفارت امريكا در قدس اشغالي حضور پيدا مي‌كند يا نه، گفت: «شايد بروم.»