گروه جهان|عراق دو هفته بعد از برگزاري انتخابات پارلماني با اعلام رسمي نتايج و آغاز مذاكرات بين گروه‌هاي سياسي براي تشكيل دولت جديد با رويكردي تازه، چشم‌انتظار آينده نشسته است. حسن كاظمي قمي، اولين سفير جمهوري اسلامي ايران پس از سرنگوني حكومت صدام حسين در عراق، معتقد است كه به اين زودي‌ها نبايد منتظر معرفي يك دولت جديد در عراق باشيم و روند رايزني‌ها براي تشكيل دولت جديد دست كم ماه‌ها طول مي‌كشد. در ادامه متن كامل گفت‌وگوي «اعتماد» با حسن كاظمي قمي، سفير پيشين جمهوري اسلامي ايران در عراق را مطالعه مي‌كنيد.
تحليل شما از نتايج انتخابات سراسري در عراق چيست؟
نتايج انتخابات اخير در عراق همان‌گونه كه به صورت رسمي هم از سوي كميسيون عالي انتخابات عراق اعلام شد، هيچ برنده قاطعي نداشت و ليست‌هاي مختلف توانستند هر يك تعدادي از كرسي‌هاي پارلمان را كسب كنند، بدون اينكه هيچ يك از آنها اكثريت مطلق كرسي‌ها را در اختيار داشته‌باشند. اين اولين‌بار نيست كه در عراق چنين اتفاقي رخ مي‌دهد و اين ويژگي دموكراسي‌هاي پارلماني است. ويژگي مهم و بارز انتخابات اخير عراق اين بود كه انتخابات در فضايي آرام و سالم، بدون هيچ رويداد امنيتي قابل توجه و در سايه اخلاق سياسي برگزار شد و به جز معدود اعتراض‌هايي، نتايج انتخابات مورد پذيرش همه گروه‌ها و جناح‌هاي سياسي، از اقوام، مذاهب و گرايش‌هاي گوناگون سياسي عراق قرار گرفت. آنچه الان براي عراق اهميت دارد، در گام دوم بعد از انتخابات تشكيل پارلمان از اعضاي منتخب و سپس انتخاب نخست‌وزير و تشكيل دولت است. به صورت طبيعي پارلمان در موعد مقرر خودش تشكيل جلسه خواهد داد و به نظر نمي‌رسد كه مانعي براي برگزاري نخستين جلسه پارلمان عراق وجود داشته‌باشد، اما گام سوم و انتخاب نخست‌وزير، مرحله پيچيده و زمان‌بري است كه نمي‌توان پيش‌بيني كرد كي به نتيجه برسد. بر اساس قانون اساسي عراق، رييس‌جمهور عراق بايد نامزدي را كه نماينده فراكسيون اكثريت مجلس عراق است براي تشكيل دولت مامور كند. از آنجايي كه هيچ يك از ليست‌هاي پيروز انتخابات عراق به تنهايي كرسي‌هاي كافي براي راي اعتماد 50 درصد به اضافه يك يا اكثريت مطلق را در اختيار ندارند، در نتيجه رايزني‌ها براي ايجاد يك ائتلاف و تشكيل يك فراكسيون با اكثريت مطلق پارلماني شروع شده است. همانطور كه اكنون شاهد هستيم، گروه‌ها و رهبران فهرست‌هاي برنده در انتخابات اخير، مذاكرات و رايزني‌ها را با يكديگر آغاز كرده‌اند تا بتوانند تشكيل فراكسيون داراي اكثريت در پارلمان را عملي كنند. آنچه كه در انتخابات عراق رخ داد، در واقع نشان‌دهنده اين بود كه جريان مقاومت و جريان‌هاي اسلام‌گرا در عراق توانستند با نسبت قابل توجهي، در انتخابات موفق شوند. براي مثال فهرست فتح كه مجموعه‌اي از سياستمداران نزديك به حشدالشعبي است، براي اولين‌بار در انتخابات به صورت مستقل حاضر شده‌بود و توانست دومين فهرست از لحاظ تعداد كرسي‌هاي كسب شده در انتخابات باشد و درصد قابل توجهي از آرا را به خود اختصاص دهد. در تحليل نهايي مي‌توان گفت كه جريان‌هاي حامي مقاومت، اسلام‌گرايان و جرياني كه مخالف اشغال‌گري و نفوذ امريكا در منطقه است، در اين دوره بيش از گذشته خودش را نشان داده است.
اما برخي اعتقاد دارند كه بعد از 15 سال انحصار قدرت در اختيار شيعيان، انشقاق و چنددستگي ميان گروه‌هاي شيعه افزايش يافته و اين امر باعث كاهش توان آنها شده است.
اينكه گفته مي‌شود جريان‌هاي اسلامي و اهل بيت شيعه در اين انتخابات موفق نشدند و بعد از پانزده سال بايد مناصب حساس را از دست بدهند، اين با واقعيت همسويي ندارد. در انتخابات دوره گذشته بيت شيعي با 2 فهرست در انتخابات شركت كرده‌بود، اين‌بار با 5 فهرست وارد انتخابات شد. وقتي كه نگاه مي‌كنيم سرجمع كرسي‌هاي پارلماني كه اين 5 فهرست به دست آورده‌اند، نسبت به دوره گذشته كاهشي نشان نمي‌دهد، بلكه حتي چند كرسي هم به كرسي‌هاي پارلماني اين فهرست‌ها اضافه شده است. در نتيجه نمي‌توان گفت كه جريان‌هاي برجسته شيعه در عراق دچار افول شده‌اند يا شكستي خورده‌اند.
با پيروزي مقتدي صدر در انتخابات، تصور مي‌كنيد كه او بتواند با كدام‌يك از گروه‌هاي اصلي پارلمان براي تشكيل قدرت به ائتلاف برسد؟
اخبار مختلفي منتشر مي‌شود كه مثلا فهرست‌هاي انتخاباتي سائرون، فتح، نصر و حكمت كه در صدر فهرست‌هاي راه‌يافته به پارلمان جا دارند، با يكديگر به توافق‌هايي رسيده‌اند، اما هيچ يك از اين توافق‌ها و مذاكرات هنوز قطعي نيست. حتي اين هم قطعي نيست كه سيد مقتدي صدر، تعيين‌كننده نخست‌وزير آينده عراق باشد. اينكه فهرست سائرون تعداد بيشتري كرسي نسبت به فهرست‌هاي ديگر كسب كرده است و اكثريت نسبي را در اختيار دارد، دليل نمي‌شود كه لزوما فراكسيون اكثريت مطلق مجلس هم تحت رياست اين فهرست باشد. الان قطعا مشخص نيست كه كدام گروه‌ها مي‌توانند با يكديگر به توافق برسند تا 165 كرسي لازم براي اكثريت مطلق پارلمان را در اختيار داشته‌باشند. توافق بايد بين تعداد زيادي از فهرست‌هاي انتخاباتي شكل بگيرد و فقط يك فهرست تعيين‌كننده آينده پارلمان نيست. من احتمال زيادي مي‌دهم كه اين رايزني‌ها براي تشكيل فراكسيون اكثريت، بسيار طولاني‌تر از آنچه در اخبار و گزارش‌هاي كنوني به آن اشاره مي‌شود، خواهد شد. پيش‌بيني من اين است كه دست‌كم 4 تا 6 ماه زمان براي توافق ميان گروه‌هاي مختلف لازم باشد. اما درنهايت زماني كه اين فراكسيون بعد از رايزني‌ها شكل بگيرد، فراكسيوني را تشكيل خواهند داد كه هم نخست‌وزير و هم اعضاي دولت را مشخص خواهد كرد.
با چنين شرايطي تصور مي‌كنيد چگونه دولتي در عراق روي كار بيايد و نتيجه انتخابات چه تاثيري بر روابط بغداد با تهران داشته‌باشد؟
من فكر مي‌كنم كه شاخصه دولت جديد، دولتي باشد كه آغاز بازسازي در عراق، تكميل امنيت و توسعه روابط خارجي را در اولويت خود قرار مي‌دهد و از اين جهت مي‌توان پيش‌بيني كرد كه دولت و پارلمان جديد، دولتي خواهد بود كه در تعامل با جمهوري اسلامي ايران يك روند رو به پيشرفت و توسعه‌اي را در پيش خواهد گرفت.
مقتدي صدر فهرستش اگر به تعبير شما نگوييم پيروز انتخابات، دست كم پديده انتخابات اخير بود. شعار اصلي او اصلاحات بنيادي، مبارزه با فساد دولتي و بهبود خدمات اجتماعي در عراق بود، فكر مي‌كنيد در جريان اين مذاكرات و رايزني‌ها براي تشكيل دولت اين شعارها همچنان به عنوان اولويت باقي بمانند يا براي مصالحه و معامله بين جناح‌ها اين شعارها هم تعديل شوند يا به فراموشي سپرده شوند؟
اين شعارها مختص فهرست سائرون و مقتدي صدر نبود. شعارهايي كه فهرست‌هاي انتخاباتي دادند، خيلي از هم فاصله نداشت. مبارزه با فساد، تغيير ساختار اداري دولت، توسعه خدمات عمومي و افزايش رفاه عمومي از جمله شعارهاي همه فهرست‌ها بود. در هر شرايطي اهداف و شعارهاي جناح‌هاي سياسي تغيير مي‌كند، براي مثال در انتخابات قبلي عراق، مساله امنيت در صدر مطالبات عمومي و شعار اصلي فهرست‌هاي انتخاباتي بود. امروز كه شرايط امنيتي تا حدي در عراق بهبود پيدا كرده است، اولويت‌هاي راي‌دهندگان هم تغيير كرده. مساله بازسازي و توجه به ساختار حكومت اولويت كنوني جناح‌هاي سياسي در عراق است و تقريبا مي‌توان گفت كه نحوه برخورد با اين دو مساله، در راس شعارها و اولويت‌هاي همه فهرست‌ها قرار داشت. با توجه به حجم معضلات و مشكلات مبتلابه دولت عراق در شرايط كنوني، قطعا بايد براي رسيدگي به آنها اولويت‌بندي‌هايي انجام شود و خب قطعا اين اولويت‌بندي‌ها بخشي از مذاكرات ميان گروه‌هاي سياسي عراق در تشكيل ائتلاف خواهد بود و نمي‌توان انتظار داشت كه همه بتوانند به همه شعارهايي كه در دوران انتخابات داده‌اند عمل كنند. چنين انتظاري با واقعيت همخواني ندارد.
مساله گروه‌هاي شبه‌نظامي و حضور حشدالشعبي، يكي از مسائلي است كه برخي جناح‌هاي سياسي عراق و برخي كشورهاي خارجي نسبت به آن حساسيت نشان داده‌اند، به اعتقاد شما سرنوشت حشد الشعبي بعد از انتخابات اخير چگونه رقم خواهد خورد؟
من در توضيحاتم در سوال اول گفتم، جرياني كه به فتواي مرجعيت شيعه در جريان مبارزه با تروريسم وارد شد و توانست حماسه بزرگ را در شكست داعش و آزادسازي مناطق اشغالي خلق كند، امروز صوت سياسي‌اش در پارلمان تجلي پيدا كرده است. در نتيجه هدفي كه امريكايي‌ها دنبال مي‌كردند تا حشدالشعبي و نيروهاي مردمي را كه نماد اقتدار ملي عراق هستند از بين ببرند، با شكست مواجه شده است و با پيروزي نيروهاي سياسي حامي مقاومت در انتخابات ان‌شاءالله پارلمان به عنوان مقوم و پشتيبان حشدالشعبي و نيروهاي مردمي عراق عمل خواهد كرد.
پارلمان جديد عراق پشتيبان حشدالشعبي و نيروهاي مردمي است
مذاكرات براي تشكيل دولت دست‌كم 4 ماه طول مي‌كشد