مذاكرات پشت پرده مسكو براي توافق با تل‌آويو و واشنگتن براي گسترش سرزمين‌هاي تحت كنترل دمشق
دولت سوريه به جنوب اين كشور باز مي‌گردد
شهاب شهسواري
روسيه براي چندمين بار طي دو هفته گذشته، روز چهارشنبه بار ديگر بر موضع خود مبني بر عقب‌نشيني كليه نيروهاي خارجي از مناطق جنوب و جنوب غربي خاك سوريه تاكيد كرد؛ موضعي كه هر چند هنوز گامي عملي براي اجراي آن برداشته‌نشده است، اما به منبع گمانه‌زني‌هاي مختلف در مورد وضعيت مرزهاي سوريه با اردن و سرزمين‌هاي اشغالي در فلسطين و جولان و احتمال خروج نيروهاي امريكا و نيروهاي ادعايي وابسته به ايران در اين منطقه منجر شده است. مسكو اعلام كرده تلاش مي‌كند زمينه‌ها براي كنترل مرز با اردن و سرزمين‌هاي اشغالي توسط ارتش سوريه و گسترش سرزمين‌هاي تحت تسلط دمشق به جنوب و جنوب غربي اين كشور را با قطع حمايت خارجي از گروه‌هاي معارض مسلح فراهم كند. قنيطره، درعا و سويدا، در جنوبي‌ترين نقطه سوريه، بر اساس توافق يك سال پيش ميان امريكا، اردن و روسيه، به عنوان منطقه كاهش تنش اعلام شد. بر اساس اين توافق كه پس از آغاز فرآيند ابتكار آستانه ميان ايران، تركيه و روسيه به عنوان ضامن آتش‌بس در مناطق ديگر سوريه به نتيجه رسيد، روسيه با اردن و امريكا به عنوان ضامن آتش‌بس در اين سه استان به توافق رسيد. استان قنيطره، كه بخش اعظم آن را بلندي‌هاي جولان اشغالي تحت اختيار رژيم صهيونيستي تشكيل مي‌دهد، به لحاظ استراتژيك براي اسراييل بسيار اهميت دارد. مقام‌هاي تل‌آويو چه در اظهارنظرهاي عمومي و چه در مذاكره‌هاي خصوصي، بارها نسبت به نزديك شدن نيروهاي متحد ايران و حزب‌الله لبنان به نقاط تماس بلندي‌هاي جولان اشغالي با ديگر نقاط سوريه اظهار نگراني كرده‌اند. اين نگراني تل‌آويو چندين بار طي گفت‌وگوهاي مقام‌هاي تل‌آويو با مقام‌هاي روسي مطرح شده است، از جمله تقاضا در مورد دور نگه داشتن نيروهاي ايراني و متحدانش از مناطق تحت اشغال رژيم صهيونيستي در سفر ماه گذشته بنيامين نتانياهو به مسكو، بار ديگر مطرح شد. رسانه‌هاي خبري گزارش مي‌دهند كه روسيه در مذاكرات غيرعلني اين خواست اسراييل را پذيرفته است. به گزارش شبكه تلويزيوني هاداشوت رژيم صهيونيستي، در گفت‌وگوي جمعه هفته گذشته ميان سرگئي شويگو، وزير دفاع روسيه و آويگدور ليبرمن، وزير جنگ رژيم صهيونيستي، توافق نهايي در مورد يك معامله براي پذيرش حضور نيروهاي ارتش سوريه براي كنترل نقاط تماس با مناطق اشغالي، به شرط تضمين خروج همه نيروهاي ايراني از اين منطقه حاصل شده است.
احتمال عقب‌نشيني امريكا از پايگاه تنف
روزنامه فرامنطقه‌اي الشرق الاوسط در شماره روز يك‌شنبه خود در گزارشي اشاره كرده‌بود كه احتمال دارد دولت امريكا براي عقب‌نشيني نيروهاي ارتش اين كشور از پايگاه جنجالي تنف، در جنوب شرقي سوريه، موافقت كند. به نوشته الشرق الاوسط، طي يك هفته گذشته ديويد ساترفيلد، معاون دستيار وزير خارجه امريكا روي يك سند پيشنهادي براي عقب‌نشيني همه نيروهاي خارجي از 20 تا 25 كيلومتري مرزهاي اردن كار مي‌كند كه بر اساس آن ضمن واگذاري اين مناطق كه در حال حاضر 70 درصد آن در اختيار گروه‌هاي معارض است به ارتش سوريه، گذرگاه‌هاي مرزي ميان اردن و سوريه بازگشايي خواهند شد. بر اساس اين پيشنهاد امريكا، طرح تخليه استان درعا از نيروهاي شبه‌نظامي از طريق انتقال امن آنها به استان ادلب در شمال سوريه عملي مي‌شود و بر اين اساس، به نوشته الشرق الاوسط، احتمال تخليه پايگاه نظامي جنجالي امريكا در بيابان‌هاي ميان مرزهاي عراق و اردن هم وجود دارد. به نوشته الشرق الاوسط، تهيه اين برنامه پيشنهادي يكي از آخرين مسووليت‌هاي ديويد ساترفيلد، پيش از تغيير مقام و اعزام به آنكارا به عنوان سفير جديد ايالات متحده در تركيه خواهد بود. مسكو چندين بار از حضور نظامي امريكا در پايگاه تنف انتقاد كرده است تا جايي كه سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه مي‌گويد: «به نظر من از لحاظ نظامي هيچ توجيه منطقي براي باقي ماندن نيروهاي امريكايي در پايگاه تنف وجود ندارد.» پايگاه تنف كه ابتدا به عنوان يك مركز آموزش نيروهاي شبه‌نظامي معارض از سوي امريكا تاسيس شد، به نوشته رسانه‌هاي امريكايي طي يك سال گذشته به نقطه‌اي استراتژيك در نقشه امريكا براي كنترل نفوذ ايران در سوريه تبديل شده است. دو هفته پيش روزنامه واشنگتن‌پست در گزارشي اين پايگاه نظامي را «دماسنج عزم امريكا براي رويارويي با نفوذ ايران در سوريه» خوانده‌بود و آن را مهم‌ترين پايگاه استراتژيك براي رويارويي با حمايت ايران از نيروهاي متحدش در سوريه عنوان مي‌كند. امريكا ادعا مي‌كند كه از طريق حفظ اين پايگاه قصد دارد اجازه عبور و مرور و ارسال سلاح براي نيروهاي متحد ايران در سوريه از طريق خاك عراق را بگيرد.
جنوب بعد از پايتخت
بعد از پايان عمليات آزادسازي غوطه شرقي دمشق از اختيار نيروهاي شبه‌نظامي و بعد از آن بيرون راندن بازمانده‌هاي داعش از حومه جنوبي دمشق، استان‌هاي جنوبي اين كشور، هدف بعدي دولت بشار اسد براي احياي تسلط دولت مركزي است. طي روزهاي گذشته رسانه‌هاي معارضان از جابه‌جايي بزرگ نيروهاي ارتش سوريه براي آغاز عمليات در استان درعا خبر دادند و بر اساس گزارش رسانه‌هاي دولتي سوريه، هواپيماهاي ارتش اطلاعيه‌هايي بر فرار شهرهاي جنوبي پخش كرده‌اند كه به ساكنان مناطق براي همكاري با گروه‌هاي معارض مسلح هشدار داده و از آزادي قريب الوقوع اين مناطق خبر داده است. اين تحولات اما با واكنش ايالات متحده امريكا مواجه شد و سخنگوي وزارت خارجه امريكا، ابتداي هفته جاري هشدار داد «امريكا به عنوان ضامن منطقه كاهش تنش در صورت شكسته‌شدن آتش‌بس از سوي ارتش سوريه، پاسخي قاطع و درخور خواهد داد. » اما گزارش‌هاي جديدتر نشان مي‌دهد كه در صورت توافق نهايي ميان اسراييل، اردن، امريكا و روسيه، احتمال آزاد شدن اين مناطق از اختيار نيروهاي مخالف بدون بروز يك درگيري جدي وجود دارد. به گزارش پايگاه خبري المصادر اردن به عنوان يكي از ميزبانان آوارگان سوري، كه اقتصادش چه به دليل هزينه‌هاي نگهداري از آوارگان و چه به دليل بسته شدن گذرگاه‌هاي تجاري با سوريه دچار مشكل شده است، از در اختيار گرفتن مجدد كنترل مرزها توسط دمشق استقبال مي‌كند، اما بروز درگيري‌هايي كه باعث سيل بيشتر آوارگان به اردن شود نيز باعث نگراني امان است. ميخاييل بوگدانف، معاون وزير خارجه روسيه دو روز پيش خبر داده‌بود كه روسيه از برگزاري يك نشست سه جانبه ميان مسكو، واشنگتن و امان، براي بررسي وضعيت آينده مرزهاي اردن و سوريه استقبال مي‌كند.