حال محيط زيست‌مان خوب نيست و هر روز اخباري از وضعيت كم‌آبي و جيره‌بندي آن مي‌شنويم. منابع آب روز به روز كم و كمتر مي‌شوند وحتي آسمان و بارش‌ها هم آن‌طور كه بايد به كمك‌مان نيامد. اگر درماني براي اين درد پيدا نكنيم معلوم نيست نسل‌هاي آينده حتي آبي براي نوشيدن داشته باشند. وقتش رسيده كه خودمان نگهبان آب باشيم و براي خودمان و آيندگان‌مان هم كه شده آستين بالا بزنيم و هر كاري از دست‌مان برمي‌آيد براي كاهش اين بحران انجام دهيم. بحران آب اين روزها آنقدر جدي است كه حتي معاونت زنان رياست‌جمهوري هم با چالشي به نام «رد پاي آب» به ميدان آمده است. «معصومه ابتكار» معاون رييس‌جمهور در امور زنان و خانواده در پستي اينستاگرامي از مردم خواست در اين چالش شركت كنند. او هفته جاري را «هفته صرفه‌جويي در مصرف آب» نامگذاري كرد و خواست كه نه تنها اين هفته كه تمام روزها و فصل‌هاي سال در مصرف آب صرفه‌جويي كنند. «زهرا جواهريان»، دكتراي مديريت محيط زيست در گفت‌وگو با «اعتماد» مي‌گويد كه معاونت زنان بحث اصلاح الگوي مصرف را از آب شروع كرده و قرار است كه به اصلاح الگوي مصرف انرژي و مديريت پسماند و پساب در خانواده بپردازد.
جواهريان، مشاور معاون رييس‌جمهور در امور زنان و خانواده معتقد است كه ما بايد حامي منابع براي نسل آينده‌مان باشيم. نسل آينده اگر با بحران آب مواجه شود به ما چه خواهد گفت؟ فرض كنيم هر ايراني در روز يك قطره يا يك ليوان آب صرفه‌جويي كند، چه حجمي از آب ذخيره خواهد شد. ما مي‌خواهيم بگوييم درست مصرف كردن بايد در ذهن و فكر ما اهميت پيدا كند و نهادينه شود. به دليل ورود معاونت زنان به موضوع اصلاح الگوي مصرف آب، با زهرا جواهريان گفت‌وگويي داشته‌ايم كه در ادامه مي‌خوانيد:
ورود معاونت زنان به موضوع آب چه هدف يا اهدافي را دنبال مي‌كند؟ اصلا چرا معاونت زنان به اين موضوع وارد شده است؟
دو موضوع باعث شده كه معاونت امور زنان و امور خانواده مستقيما وارد بحث اصلاح الگوي مصرف در خانواده شود. اول اينكه يكي از برنامه‌هايي كه به عنوان اولويت رييس‌جمهور به معاونت زنان و امور خانواده ابلاغ كردند، توليد دانش، سياست‌ها و برنامه‌هاي عملياتي براي ارتقاي نقش‌آفريني زنان در عرصه‌هاي اشتغال، مديريت مصرف انرژي، اصلاح الگوي مصرف، حفاظت از محيط زيست است. دوم اينكه شوراي فرهنگ عمومي، پنج كارگروه دارد كه يكي از آنها مربوط به اصلاح الگوي مصرف است و معاونت امور زنان و خانواده مسووليت آن را به عهده دارد. معاونت زنان بحث اصلاح الگوي مصرف را از آب شروع كرده و قرار است كه به اصلاح الگوي مصرف انرژي و مديريت پسماند و پساب در خانواده بپردازد.
به نظر شما عمده‌ترين دلايلي كه مردم براي مراقبت از منابع آب همراهي نمي‌كنند، چيست؟ آيا آنها را شناسايي كرده‌ايد؟
واقعيت اين است كه قيمت آبي كه در اختيار مردم قرار مي‌گيرد، قيمت واقعي نيست. قيمت آب كمتر از قيمت تمام شده است وحتي كمتر ازهزينه‌هايي است كه صرف شده تا آب وارد منازل شود و اينكه يك متر مكعب آب چقدر ارزش دارد، محاسبه نمي‌شود. يعني اگر مي‌گوييم هر متر مكعب آب هزار تومان هزينه دارد اما با قيمت چهارصد و پنجاه تومان در اختيار مردم قرار مي‌گيرد، باز همان هزار تومان هم قيمت واقعي آب نيست. چرا كه ارزش آب خيلي بيشتر از اين حرف‌ها است و خود به خود به دليل ارزاني استفاده از آن را خيلي راحت مي‌كند. اگر بخواهم مثالي عاميانه در اين زمينه بزنم، زمان‌هاي قديم كه پدران و مادران‌مان در خانه حمام داشتند، تشت آبي پر مي‌كردند، تمام شست‌و‌شوي‌شان با آن آب جمع شده انجام مي‌شد و در نهايت دوش مي‌گرفتند، دليلش هم اين بود كه ارزش آب را مي‌دانستند چرا كه يك دهه قبل‌تر، از آب انبار استفاده مي‌كردند يا آب را از نقاط دورتر تامين مي‌كردند و به زحمت به آب دسترسي پيدا مي‌كردند. اما امروزه وقتي ما حمام مي‌كنيم، شير آب از اول تا آخر باز است و از آنجايي كه ارزان است، براي‌مان اهميتي ندارد. در صورتي كه در حالت عادي وقتي ما شير آب را باز مي‌كنيم، در هر دقيقه بسته به‌شدتش، 10 تا 20 ليتر آب وارد فاضلاب مي‌شود. يك حمام 5 دقيقه‌اي نزديك به 130 ليتر آب مصرف مي‌كند. ممكن است اين هدر رفت آب سهوي باشد اما اين بي‌توجهي به مصرف آب دليلش ارزاني آب در دسترس است.
يعني فكر مي‌كنيد مشكل آب با آب‌بها و ارزان بودن آن ارتباط دارد؟
برخي مي‌گويند 90 درصد آب در كشاورزي مصرف مي‌شود و 2 تا 3 درصد مصرف آب براي شرب است، آب مصرفي در كشاورزي را كنترل كنيد. اما حرف ما اين است كه همه‌چيز از خانواده شروع مي‌شود. ما به عنوان يك شهروند وظيفه‌اي داريم. ما بايد حامي منابع براي نسل آينده‌مان باشيم. نسل آينده اگر با بحران آب مواجه شود به ما چه خواهد گفت؟ فرض كنيم هر ايراني در روز يك قطره يا يك ليوان آب صرفه‌جويي كند، چه حجمي از آب ذخيره خواهد شد. ما مي‌خواهيم بگوييم درست مصرف كردن بايد در ذهن و فكر ما اهميت پيدا كند ونهادينه شود. فرزندان همين خانواده‌ها هستند كه بعدا كشاورز، صنعتگر و صاحب مشاغل ديگر مي‌شوند و آموزش خانواده‌ها بسيار مهم است. آب به عنوان يك منبع حياتي است و بايد براي جلوگيري از هدررفت آن تلاش كنيم و سهم نسل آينده را حفظ كنيم.
به نظر شما اين كمپين‌ها مي‌توانند تاثيرگذاري داشته باشند؟
قطعا. ما فكر مي‌كنيم كه هر حساس‌سازي و هر آموزشي مي‌تواند تاثير خودش را داشته باشد. كمپين‌ها براي برانگيختن مسووليت اجتماعي جامعه براي موضوعات تاثيرگذار در زندگي آنهاست. با توجه به اينكه مساله آب اهميت ويژه‌اي در زندگي مردم دارد اگرمطالب با شيوه‌هاي تاثيرگذاروجذاب طراحي شوند، مي‌توانند روي مردم تاثير مناسب را بگذارند. من فكر مي‌كنم اگر آموزش‌هاي درست و پيام‌هاي مناسب و تاثيرگذار داده شود، مردم استقبال خواهند كرد.
زنان به جز مديريت خانه و فرهنگ‌سازي در بچه‌هاي‌شان چه كارهايي در عرصه مديريت مصرف يا مديريت منابع آب مي‌توانند انجام دهند؟
در حال حاضر مديريت اقتصادي در بيشتر خانواده‌ها دست زنان است. آموزش فرزندان هم بيشتر به عهده زنان است. عموما زنان به طبيعت و منابع حياتي وحفظ آنها اهميت بيشتري مي‌دهند. اين باعث مي‌شود كه اگر اين قشر از جامعه آموزش ببينند و درست رفتار كنند و به همه جامعه تسري پيدا مي‌كند. يعني 50 درصد جامعه كه زنان هستند، مي‌توانند 100 درصد جامعه را تحت تاثير قرار دهند. خيلي از راهكارها براي مصرف آب و انرژي است كه وقتي در خانه اتفاق مي‌افتد، براي هزينه اقتصادي خانواده‌ها هم خيلي مهم است و اگر رعايت شوند، هزينه‌هاي خانواده كاهش مي‌يابد. يعني آموزش‌هايي كه از اين طريق به خانواده‌ها داده مي‌شود هم از نظر اقتصادي، هم اجتماعي و هم محيط زيستي مفيد خواهد بود.
برخي مي‌گويند 90 درصد آب در كشاورزي مصرف مي‌شود و 2 تا 3 درصد مصرف آب براي شرب است، آب مصرفي در كشاورزي را كنترل كنيد. اما حرف ما اين است كه همه‌چيز از خانواده شروع مي‌شود. ما به عنوان يك شهروند وظيفه‌اي داريم. ما بايد حامي منابع براي نسل آينده‌مان باشيم. نسل آينده اگر با بحران آب مواجه شود به ما چه خواهد گفت؟ فرض كنيم هر ايراني در روز يك قطره يا يك ليوان آب صرفه‌جويي كند، چه حجمي از آب ذخيره خواهد شد. ما مي‌خواهيم بگوييم درست مصرف كردن بايد در ذهن و فكر ما اهميت پيدا كند ونهادينه شود.