منظر باستاني ساسانيان ثبت جهاني شد

صبح روز گذشته در ميان ترديد و اميد تيم ايراني حاضر در منامه بحرين، مدير جلسه با تبريك به ايران از پذيرش پرونده منظر باستاني ساساني خبر داد. اين پرونده كه پيش از اين با عنوان «محور ساساني» معرفي شده بود، با تغيير عنوان پرونده به «منظر باستاني ساسانيان» پس از كش و قوس‌هاي فراوان و با وجود ايراداتي كه ايكوموس (شوراي جهاني بناها و محوطه‌هاي تاريخي) به اين پرونده گرفته بود، با راي اعضاي كميته در چهل و دومين نشست كميته ميراث جهاني پذيرفته شد. منظر باستاني ساسانيان به عنوان بيست و سومين اثر ايراني در فهرست بلند بالاي آثار جهاني ثبت شد. حالا ايران يك پرونده ديگر روي ميز يونسكو دارد، پرونده‌اي كه موفق نشد راي شوراي فني يونسكو را در «IUCN» (اتحاديه جهاني حفاظت از طبيعت) به دست آورد و حالا بايد به راي اعضاي كميته ميراث جهاني پس از شنيدن توضيحات كارشناسIUCN اميدوار باشيم براي اينكه ايران در سال 2018 بتواند از هر دو سهميه خود براي ثبت اثر در فهرست جهاني استفاده كند. معاون ميراث فرهنگي كشور پيش از شروع اجلاس در گفت‌وگو با «اعتماد» با تاكيد بر اينكه تيم ايراني حاضر در اجلاس تمام تلاش خود را براي ثبت اين آثار به كار خواهد بست، احتمال رد اين پرونده را هم مطرح كرد و گفته بود: «متاسفانه پرونده ارسباران از سويIUCN رد شد، پرونده محور ساساني هم با ايراداتي كه ايكوموس به پرونده وارد كرده است، اما با تمام اينها راه مذاكره باز است و ما تلاش مي‌كنيم تا پيش از شروع اجلاس مواردي كه ايكوموس به آن ايراد گرفته است را مرتفع كنيم تا بتوانيم نظر مثبت اعضاي كميته را جلب كنيم.» اين اتفاق افتاد و ايران توانست با وجود مخالفت ايكوموس و برخي كشورها، منظر باستاني ساساني را جهاني كند. در جلسه صبح روز گذشته برخي كشورها از جمله بوسني و هرزگوين، تونس، استراليا و برزيل از نقشه باستان‌شناسي و پلان مديريتي پرونده انتقاد كردند و معتقد بودند بهتر است پرونده رد و در اجلاس دو سال بعد مجددا مورد بررسي قرار گيرد، همان پيشنهادي كه ايكوموس به يونسكو داده بود. اما در عين حال تمام اعضاي جلسه به اهميت اين پرونده اذعان داشتند و به ارزش‌ها و اهميت آثاري كه در اين پرونده معرفي شده بودند، اعتراف كردند و از ثبت پرونده حمايت كردند. نكته‌اي كه در جلسه روز گذشته مطرح شد و در غالب جلساتي كه پرونده‌هاي ايران در آن مورد بررسي قرار مي‌گيرد، تكرار مي‌شود، موضوع پلان مديريتي آثار است. موضوعي كه كمتر مورد توجه است و زير سايه خوشحالي از قرار گرفتن نام آثار در فهرست جهاني قرار مي‌گيرد. در پرونده گسترده لوت، در پرونده پيچيده شهر تاريخي يزد، پرونده قنات ايراني و شوش و ميمند هم نگراني اعضاي كميته ميراث جهاني در رابطه با مديريت اين آثار همواره در جلسه علني مطرح مي‌شود. نگراني‌اي كه چندان هم دور از واقع نيست. شايد لازم است در كنار خوشحالي‌ها و تبريك‌ها به مناسبت افزايش آثار در فهرست جهاني ايران نگاهي هم به وضعيت آثار جهاني شود كه در سال‌هاي مختلف ثبت آنها موجب خوشحالي ايرانيان و تيم كارشناساني كه براي تهيه و ثبت پرونده تلاش بسياري كردند، شده است. شوش زير تيغ توسعه است. پاسارگاد و تخت جمشيد حال و روز خوشي ندارند و هر بار خبري نگران‌كننده از تاسيس كارخانه‌ها يا نشست زمين و بي‌توجهي مديران در اين آثار شاخص جهاني منتشر مي‌شود. گويا اعضاي كميته ميراث جهاني خبر دارند كه در ايران قرار بر اين است كه تنها نامي به ليست ميراث جهاني اضافه شود و چند صباحي شادي به اخبار حوزه ميراث فرهنگي تزريق شود و بعد آثار به حال خود رها شوند. با ثبت پرونده «منظر باستاني ساسانيان» آثار جهاني استان فارس بعد از تخت جمشيد، پاسارگاد، باغ ايراني (پاسارگاد و ارم) به چهار اثر مي‌رسد. اميد مي‌رود پلان مديريتي براي اين پرونده ارزشمند كه سال‌ها در نوبت ثبت ماند و ايراداتي هم در رابطه با نحوه حفاظت در بلاياي طبيعي و زلزله و نقض ضوابط عرصه و حريم به آن وارد شد، در معناي دقيق كلمه موجب حفاظت اين آثار ارزشمند شوند كه جهان زبان به تحسينش گشوده اما سوء مديريت‌ها زخم‌هايي ماندگار بر پيكره‌اش به جا گذاشته‌اند.

آثاري كه در پرونده منظر باستاني ساساني قرار دارند نشانه‌هايي ماندگار از معماري شكوهمند ساسانيان هستند كه هركدام به تنهايي قابليت اين را داشتند كه به طور مستقل در فهرست جهاني يونسكو قرار گيرند. شاخصه‌هاي منحصر به فرد معماري و فرهنگي اين آثار را نمي‌توان را ناديده گرفت، از تنديس عظيم شاپور اول ساساني در غار شاپور تا نقش برجسته‌هاي تنگ چوگان و كاخ سروستان و گنبد منحصر به فرد تاريخي‌اش همه و همه نشانه‌هاي هويتي ايران هستند كه مديريت‌هاي امروز سرنوشت‌شان را تعيين مي‌كنند. آثاري كه از دل قرن‌ها هنوز پابرجا هستند اما در مواردي تن‌شان از سوءرفتارها و نبود حفاظت صحيح به لرزه مي‌افتد.