اتحاديه ترديد

ايالات متحده همواره علاقه‌مند بوده است براي كاهش هزينه‌هاي حضور نظامي خود در خاورميانه، وظايف و ماموريت‌هاي تعريف شده براي خود را به نيرويي قابل اتكا محول كند. اين امر در پيش از انقلاب اسلامي سال 1979 (1357) تا حد زيادي عملياتي شد. سياست دو‌ستوني نيكسون در خاورميانه موجب آن شد تا بخشي از وظايف نظامي ايالات متحده به ايران واگذار شود و عربستان سعودي نيز پايه اقتصادي اين سياست را برعهده گرفت. در اجراي اين سياست شاه سابق ايران محمدرضاشاه پهلوي نقش عمده‌اي ايفا مي‌كرد، اما پس از انقلاب اسلامي ايران عملا اين سياست برچيده شد و ايالات متحده مجبور شد براي وظايف تعريف شده خود در منطقه حضور نظامي گسترده‌اي به خصوص در خليج فارس پيدا كند. با آغاز قرن بيست و يك ميلادي و قدرت گرفتن گام به گام چين در شرق آسيا در امريكا اين احساس به وجود آمد كه بايد خود را به نحوي از خاورميانه رها كند و به تهديدي بزرگ‌تر كه در شرق آسيا است تمركز بيشتري داشته باشد. اما تمام نشدن جنگ عراق و افغانستان از يك طرف و گسترش گروه‌هاي تروريستي در منطقه از سويي ديگر موجب شد تا اين سياست را آنگونه كه بايد امريكا نتواند پيش ببرد. از سوي ديگر هيچ كشوري در منطقه جز ايران توان اينكه بتواند وظايف امريكا را برعهده بگيرد نداشت. حتي اعراب نيز در صورت تشكيل يك ائتلاف، توان زيادي براي ايفاي چنين نقشي در صورت اعمال نفوذ ايران نداشتند. از همين رو دولت باراك اوباما تلاش كرد به نحوي تنش‌هاي خود با ايران را كنترل كند تا بتواند نقش خود در منطقه را به نحوي كاهش دهد، اما با بالا گرفتن دوباره تنش‌ها ميان ايران و امريكا و با روي كار آمدن دولت دونالد ترامپ و اختلافات فزاينده ميان ايران و عربستان در مسائل متعدد منطقه‌اي از جمله يمن، گزارش‌هايي مطرح مي‌شود كه مقام‌هاي ايالات متحده و عربستان به شكلي آرام در تلاش براي احياي ايده اتحاد جديد امنيتي و سياسي با محوريت شش كشور حوزه خليج فارس، مصر و اردن هستند كه تحت نام ناتوي عربي شروع به فعاليت كند كه بخش عمده‌اي از كاركرد آن نيز مقابله با نفوذ ايران در منطقه است. به گزارش رويترز چهار منبع آگاه مي‌گويند، كاخ سفيد قصد دارد همكاري عميق‌تري ميان اين كشورها در زمينه دفاع موشكي، آموزش نظامي، مبارزه با تروريسم و ساير مسائل مانند تقويت روابط اقتصادي و ديپلماتيك منطقه‌اي شكل بگيرد. نامگذاري‌اي كه مقامات كاخ سفيد روي اين برنامه انجام داده‌اند ايجاد ناتوي عربي است كه اعضاي آن را كشورهاي عرب مسلمان منطقه شكل مي‌دهد و در صورت تحقق اين امر مي‌تواند تنش‌ها ميان ايالات متحده و ايران را افزايش دهد. ايران و امريكا در حال حاضر در دوره‌اي از بالاترين سطح تنش ميان يكديگر قرار دارند و شرايط نيز بسيار نگران‌كننده است. دولت امريكا اميدوار است كه تلاش‌هايي كه تاكنون انجام داده را به شكل يك اتحاد منطقه‌اي محقق كند و آن را در نشستي كه بناست در تاريخ 12تا13 اكتبر ميان سران كشورهاي عرب در واشنگتن برگزار شود نيز مورد بحث قرار دهد. مقامات كاخ سفيد تاييد كرده‌اند كه موضوع اصلي بحث در اين نشست احتمالا ايجاد يك اتحاد منطقه‌اي خواهد بود. يك منبع امنيتي امريكايي به رويترز عنوان كرده است اين پيمان امنيتي پيش از ديدار سال گذشته ترامپ از عربستان سعودي مطرح شد كه در همين چارچوب نيز معامله تسليحاتي گسترده‌اي ميان امريكا و عربستان صورت گرفت اما در عمل برنامه‌اي براي چنين موضوعي ارايه داده نشد و طرح مسكوت ماند. اما اكنون برخي منابع كشورهاي عربي عنوان مي‌كنند كه تلاش‌هاي تازه‌اي براي اين طرح بار ديگر آغاز شده است. اما مقامات رسمي هنوز اظهارنظري در اين زمينه ارايه نداده‌اند. يك سخنگوي شوراي امنيت ملي كاخ سفيد نيز گفت: اين اتحاد مي‌تواند مانع از تجاوز، تروريسم، افراط‌گرايي و همچنين مقابله با نفوذ ايران شود.

وي تاييد كرد كه ترامپ بنا دارد در روزهايي كه ميزبان سران كشورهاي عربي در واشنگتن است اين موضوع را مطرح كند، اما منابعي در اين كشورها هشدار داده‌اند كه مشخص نيست كه اين برنامه امنيتي تا اواسط ماه اكتبر نهايي شود يا خير. گفتني است در طول ساليان متمادي ابتكارات مشابه از سوي دولت‌هاي پيشين ايالات متحده در گذشته به شكست انجاميد. واشنگتن، رياض و ابوظبي، ايران را متهم به بي‌ثبات كردن منطقه مي‌كنند و در اين بين معتقدند كه ايران يك تهديد بالقوه براي اسراييل به شمار مي‌آيد. عربستان سعودي و امارات متحده عربي از ابتداي روي كار آمدن دونالد ترامپ در تلاش براي همكاري با دولت جديد امريكا براي مقابله با ايران بودند. در اين بين مشخص نيست كه چگونه چنين ائتلافي مي‌تواند بلافاصله عليه تهران متحد شود اما واقعيت آن است كه اين كشورها منافع مشترك زيادي با واشنگتن در درگيري‌هاي يمن و سوريه و همچنين خطوط حمل و نقلي خليج فارس دارند كه منابع بزرگ نفتي جهان از اين طريق تامين مي‌شود. يكي از مقام‌هاي ارشد ايراني نيز به خبرگزاري رويترز گفت: آنها قصد دارند، به بهانه تثبيت ثبات در خاورميانه، حضور خود را با تحريك تنش در منطقه افزايش دهند. وي افزود كه اين رويكرد هيچ نتيجه‌اي نخواهد داشت و به جز تقويت شكاف بين ايران و متحدان منطقه‌اي آن با كشورهاي عربي حمايت شده از سوي ايالات متحده ندارد. با اين وجود در حال حاضر مانع بزرگ چنين اتحاديه‌اي بن بست 13 ماهه ميان عربستان و امارات در برابر قطر است كه در آن بزرگ‌ترين پايگاه هوايي ايالات متحده در منطقه مستقر شده است. عربستان و امارات، قطر را متهم به حمايت از تروريسم كرده‌اند و قطر نيز آن را انكار مي‌كند و اكنون به همين بهانه قطر تحت محاصره اقتصادي قرار گرفته ولي در عمل بي‌فايده بوده و در اين مدت نيز روابط خود با ايران و تركيه را بيش از هر زمان ديگري تقويت كرده است. بااين حال گفته مي‌شود كه مذاكرات براي حل شدن اين اختلافات ادامه دارد ولي تاكنون بي‌نتيجه بوده است. با اين حال سخنگوي شوراي امنيت ملي كاخ سفيد عنوان كرد كه اين شكاف مانعي در مسير اتحاد نيست. اگر به شكل واقع بينانه به اين اتحاد نگاه كنيم، عملا در اجرا و تحقق آن ترديد وجود دارد، شكاف ميان كشورهاي عربي كاملا مشهود است. برخي از اين كشورها نه‌تنها اختلافات داخلي دارند، بلكه بر سر چگونگي برخورد با ايران در ميان اين كشورها جاي ترديد وجود دارد. قطعا در ميان 6 كشور حاشيه خليج فارس دو رويكرد متفاوت وجود دارد. مشخص نيست در برخورد نظامي احتمالي ميان كشورهاي عربي با ايران كشورهايي مانند عمان، كويت و قطر در كجاي اين ماجرا قرار خواهند گرفت. در حال حاضر ترديد در برخورد با ايران كه مهم‌ترين موضوع تشكيل چنين ائتلافي است و اجراي آن را نيز با ابهام روبه‌رو كند، اين كشورها مدت‌ها‌ست كه نتوانستند جلسه موفقي را به عنوان شوراي همكاري خليج فارس برپا كنند و هيچ چشم‌انداز روشني نيز در بهبود روابط ميان اين كشورها وجود ندارد. حال بايد ديد آيا امريكا مي‌تواند به چنين برنامه‌اي جامه عمل بپوشاند يا خير. موضوعي كه چشم‌انداز آن روشن نيست.