رويداد دهه اخير
و جفاي به جامعه پزشكي
دكتر مسعود كنزي
تلاش جامعه پزشكي كشور از آغازين روزهاي پيروزي انقلاب اسلامي به ويژه دوران جنگ تحميلي، حماسه‌اي ستودني بود و پزشكان كشور با همبستگي، ايثار و از‌خود‌گذشتگي در جبهه‌هاي جنگ، از اين آزمون بزرگ سرافراز و روسفيد بيرون آمدند. پس از جنگ نيز نسل جديد از پزشكان، خدمات بهداشتي و درماني را براي هم‌ميهنان عزيزمان در اقصي نقاط كشور به ارمغان بردند. واقعيت اين است كه در سنت جامعه ايران، پزشك و جامعه پزشكي به عنوان طبيب جسم در كنار علماي دين به عنوان طبيب روح، همواره جايگاه مقدسي داشته است. صيانت از اين جايگاه در وهله نخست وظيفه همگان است. اما متاسفانه، در يك دهه اخير به ويژه در اين روزها يك سري اقدامات خزنده براي تخريب رابطه بين پزشك و بيماران به وجود آمده است كه هر روز به اشكال مختلف خدمات پزشكي و پزشكان خدوم كشور ما را تحت‌الشعاع قرار مي‌دهد و سعي در تشويش اذهان عمومي عليه پزشكان دارند. بدون ترديد در قشر پزشكان نيز ممكن است مانند ساير اقشار جامعه، معدود كساني يافت شوند كه از اين رهگذر شغلي خود سوءاستفاده‌هاي غيراخلاقي و غيراصولي داشته باشند. ولي مهم اين است كه كليت اين اقشار از اين انحرافات مصون هستند. گزارش يكي از روزنامه‌هاي صبح تهران كه پيرامون سهم‌خواهي جراحان منتشر شد، موجب تالم خاطر مردم و پزشكان شرافتمند كشور شد. در متن گزارش تحت عنوان: «تباني در اتاق عمل» آمده است كه شركت‌هاي تجهيزات پزشكي براي فروش تجهيزات خود ناگزير از پرداخت سهمي از درآمد خود به پزشكان در اتاق‌هاي عمل هستند در غير اين صورت جراحان و بيمارستان‌ها از خريد تجهيزات آنان خودداري مي‌كنند. اين گزارش كه موجب سوءاستفاده بدخواهان و تالم خاطر همكاران شده از چند منظر قابل بررسي است:
1- يك طرف موضوع، شركت‌هاي تجهيزات پزشكي هستند كه طبق ادعاي روزنامه ياد شده ناگزير به رشوه‌دهي به پزشكان هستند. جاي تعجب است كه اين شركت‌ها با مظلوم‌نمايي، خود را مجبور به رشوه دادن مي‌دانند، در حالي كه اين پيشنهادها از طرف اين شركت‌ها آغاز شده و حتي در خارج از اتاق عمل نيز براي تبليغ داروهاي خود اقدام به ارسال كادوهاي مختلف براي تشويق به تجويز داروهاي خود مي‌كنند. در يك كلام بايد گفت خود شركت‌هاي مزبور در يك طرف اين تخلف قرار دارند كه اينك با مظلوم‌نمايي، گناه را به گردن پزشكان انداخته‌اند.
2- طرف ديگر اين تخلف، تعداد معدودي از پزشكان هستند كه در اين گزارش ادعا شده تحت عناوين مختلف با دريافت مبالغي، اقدام به چنين رفتارهاي دور از اخلاق پزشكي كرده‌اند. اگر‌چه تعداد اين گروه از جراحان و پزشكان بسيار معدود و انگشت‌شمار است، ولي در هر صورت، چنين اقدامي مورد تاييد نهادهاي ذي‌ربط مانند وزارت بهداشت يا سازمان نظام پزشكي نيست و بارها مورد تقبيح و نكوهش قرار گرفته و هيچ كس از چنين افرادي حمايت نمي‌كند.
3- هم رشوه‌دهنده و هم رشوه‌گيرنده هر دو قابل تعقيب هستند. زيرا به لحاظ حقوقي، اگر اين اقدام زشت و ناپسند مورد بررسي قرار گيرد، هم شركت‌هاي رشوه‌دهنده و هم پزشكان رشوه‌گيرنده بايد تحت تعقيب قرار گيرند. اينكه كسي بگويد براي فروش تجهيزات خود، ناگزير از رشوه‌دهي است، چيزي از گناهش كم نمي‌كند.
4- اصل فردي بودن مسووليت كيفري (مجازات). (ماده 141 قانون مجازات اسلامي مصوب 1392). با توجه به همين اصل مهم در نظام قضايي ايران، دستگاه‌هاي نظارتي و نهادهاي قانوني در موارد خاص و در مورد افراد يا نهادي خاص، مدارك و مستنداتي را گردآوري مي‌كنند و با اثبات اتهامي (مثلا فساد) عليه فردي خاص، حكمي را عليه او صادر مي‌كنند. اين حكم كاملا شخصي است و قابل تعميم به موارد يا افراد ديگر نيست، مگر اينكه در هر مورد خاص ديگر اثبات شده باشد. اما گزارش اين روزنامه، جرمي اثبات نشده عليه يك يا چند فرد را به كليت مجموعه جامعه جراحان نسبت داده كه اين كاملا خلاف اخلاق، انصاف و قوانين جاري كشور است. نكته قابل تامل اين است كه انتشار اين گزارش موجب تكدر خاطر عده كثيري از پزشكان و جراحان شرافتمند كشور شده است، زيرا بر خلاف ادعاي گزارش ياد شده، اكثريت قريب به اتفاق جراحان شرافتمند و بزرگوار در كشور، زندگي خود را وقف درمان بيماران و آموزش جامعه پزشكان براي رشد دانش پزشكي در كشور كرده‌اند. حال سوال اصلي اين است، منظور از انتشار چنين گزارشي واقعا چيست؟ بر فرض نيت خيرخواهانه، آيا روش بهتر اين نبود كه نام اين شركت‌ها و پزشكان به نهادهاي مرتبط مانند وزارت بهداشت، سازمان نظام پزشكي و حتي دادستاني محترم كشور داده شود تا اين نهادهاي نظارتي برخورد قانوني و متناسب با آنها داشته باشند؟ بديهي است نيت تهيه‌كننده گزارش، تخريب رابطه پزشكان و بيماران و انحراف افكار عمومي از مشكلات متعدد درمان در كشور به چند مورد تخلفي است كه مشابه آن در ساير صنوف نيز ممكن است وجود داشته باشد و حتما هم هست. سوال اصلي اين است كه رابطه بسيار مطلوب بين پزشك و بيمار يك رابطه كاملا مقدس، عاطفي و محكمي است كه پزشكان در جريان درمان بيماران خود براي درمان از آن استفاده مي‌كنند و موثر مي‌افتد و تخريب اين گوهر گرانبهاي پزشك و بيمار كه سابقه چندين قرن دارد، واقعا به نفع چه كسي است؟ به نظر مي‌رسد همچنان‌كه قبلا تذكر داده شد، در ساليان گذشته افرادي دست به دست يكديگر داده‌اند تا براي توجيه مشكلات ناشي از سياست‌هاي غلط خود، اقدام به مخدوش كردن روابط بين پزشكان و بيماران كنند. اين موضوع، روندي است كه متاسفانه از طرف بعضي از مسوولان نيز دامن زده شده است. اين مديران در اين مقوله بي‌تقصير نيستند و نتيجه چنين تخريبي، تحريك عموم و نيز فراهم كردن مقدمات و زمينه انتشار چنين گزارش‌هايي است. لازم به يادآوري است كه هر دو نهاد نظارتي اصلي در اين حوزه، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و سازمان نظام پزشكي كشور، آماده دريافت اين‌گونه اطلاعات و پيگيري موارد هستند.
مشاور رييس كل سازمان نظام پزشكي كشور