وزراي دفاع ايران و سوريه به توافقنامه جديدي دست يافتند
سلب اختيار از كشور ثالث
سارا معصومي
تصوير امير سرتيپ حاتمي، وزير دفاع ايران در سوريه باز هم در راس اخبار منطقه‌اي قرار گرفت. درست يك هفته پس از آنكه جان بولتون، مشاور امنيت ملي دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده در ديدار با مقام‌هاي روسي و اسراييلي از لزوم خروج ايران از سوريه سخن گفت، امير سرتيپ حاتمي در سفري از پيش اعلام نشده به سوريه با همتاي سوري و بشار اسد رييس‌جمهور كشور ميزبان ديدار كرد. درست در ساعاتي كه رسانه‌هاي عرب‌زبان منطقه در حال رايزني درباره علت و دستاوردهاي اين سفر بودند خبري مبني بر امضاي موافقتنامه همكاري‌هاي دفاعي و فني بين وزارتخانه‌هاي دفاع جمهوري اسلامي ايران و جمهوري عربي سوريه منتشر شد.اين موافقتنامه همكاري در حقيقت ميوه سفر دو روزه وزير دفاع ايران به سوريه در روزهايي است كه بسياري تلاش مي‌كنند ميان تهران و دمشق شكاف ايجاد كنند. خبرگزاري رويترز در گزارش سفر حاتمي به سوريه به اظهارات جان بولتون درباره حضور نظامي ايران در سوريه اشاره كرده و نوشته كه سياست واحد دولت ترامپ اين است كه ايران بايد از سوريه برود و اين در حالي است كه مقام‌هاي متعدد سياسي و نظامي ايران دليل حضور نظامي خود در سوريه را دعوت رسمي دولت مركزي اين كشور به رياست بشار اسد مي‌دانند.
نقش ايران در بازسازي نيروهاي مسلح سوريه
توافقنامه تازه نظامي تهران - دمشق چه جزيياتي را شامل مي‌شود؟ وزير دفاع ايران در گفت‌وگو با شبكه خبري الميادين در پاسخ به اين سوال گفت: مهم‌ترين بندهاي توافق نظامي با سوريه، «بازسازي نيروهاي مسلح و صنعت نظامي دفاعي سوريه است تا اين كشور به قدرت كامل خود بازگردد؛ جمهوري اسلامي مي‌تواند كمك خوبي در اين حوزه كند و مي‌تواند در بازسازي نيروهاي مسلح و صنعت نظامي مشاركت كند.» به گزارش فارس وزير دفاع با اشاره به اينكه بازسازي نيروي مسلح سوريه از مهم‌ترين بخش‌هاي توافق است، گفت: پيام من اين است كه ما تمايل داريم با همه همسايگان و كشورهاي منطقه روابط دوستانه و برادرانه داشته باشيم. امنيت منطقه جز با مشاركت اين كشورها و همكاري آنان با يكديگر محقق نمي‌شود. نمي‌توان امنيت منطقه را با كشورهاي خارجي كه هيچ ربطي به منطقه ندارند، محقق كرد. اين الگو قبلا شكست خورده است. لذا تأكيد مي‌كنم كه كشورهاي منطقه بايد با هم همكاري كنند بدون اينكه به ديگران اجازه دخالت بدهند و نبايد وارد رقابت تسليحاتي بشوند. هرچند كه ايران و سوريه جزييات چنداني از اين توافقنامه همكاري را منتشر نكرده‌اند اما به نظر مي‌رسد كه با توجه به موفقيت‌هاي اخير ارتش سوريه در بازپس‌گيري بسياري از مناطق، تهران و دمشق خود را براي عبور از مرحله بحران و ورود به مرحله تازه‌اي از همكاري‌ها كه اصلي‌ترين حوزه آن بازسازي سوريه است، آماده مي‌كنند. وزير دفاع ايران پس از ديدار با همتاي روس خود در اين باره به خبرنگاران گفت: سوريه در حال عبور از مرحله بحران است و وارد مرحله بازسازي مي‌شود، بنابر اين موافقتنامه پيش‌رو زمينه‌هاي حضور، مشاركت و همكاري‌هاي دوجانبه تهران - دمشق را تعريف خواهد كرد.
توافق جديد ميان ايران و سوريه
الجزيره در نگاهي به سفر وزير دفاع ايران به سوريه نوشت: رييس‌جمهور سوريه و وزير دفاع ايران براي بازسازي سوريه توافق كردند. ايران در هشت سال گذشته از عمر بحران در سوريه كمك‌هاي مالي و نظامي بسياري به دولت بشار اسد كرده و اكنون نوبت به مشاركت تهران در بازسازي سوريه رسيده است. در ديدار وزير دفاع ايران با همتاي سوري و همچنين رييس‌جمهور كشور ميزبان هر دو طرف موافقت خود را با حضور، مشاركت و كمك ايران به سوريه در مسير بازسازي اين كشور اعلام كردند و البته تاكيد شد كه هيچ طرف سومي نمي‌تواند بر اراده دو جانبه تهران و دمشق تاثير بگذارد. جنگ در سوريه از سال 2011 آغاز شد و به گزارش نهادهاي تحقيقاتي وابسته به سازمان ملل اين جنگ 8 ساله براي سوريه 388 ميليارد دلار هزينه برداشته است. درحال حاضر بازسازي سوريه به اصلي‌ترين اولويت دولت بشار اسد تبديل شده است. بحران در سوريه تاكنون قريب به 350 هزار كشته و ميليون‌ها آواره به دنبال داشته است. دولت بشار اسد در حالي توافقنامه‌هايي را براي مشاركت برخي بازيگران خارجي در امر بازسازي سوريه امضا مي‌كند كه كشورهاي مخالف بشار اسد تاكيد دارند كه كمك‌ها براي بازسازي سوريه بايد زماني مشخص شده و تخصيص داده شود كه روند انتقال سياسي قدرت در سوريه نيز كليد زده شده باشد. با اين وجود روسيه براي مشاركت در بازسازي سوريه اعلام آمادگي كرده است. براساس گزارش رسانه‌هاي دولتي سوريه، بشار اسد در ديدار با وزير دفاع ايران اعلام كرده كه تهران و دمشق بايد برنامه‌هاي بلندمدت همكاري تعريف كنند. وزير دفاع سوريه در ديدار با مهمان و همتاي ايراني خود با خاص خواندن رابطه ايران و سوريه تاكيد كرد كه اين رابطه الگويي براي رابطه دو كشور مستقل و مقتدر است. درحالي كه بسياري ايران را به حضور نظامي مستمر در سوريه متهم مي‌كنند تهران تاكيد دارد كه اين حضور در سطح مستشاري است. جدا از مساله حضور نيروهاي ايراني در سوريه، نيروهاي حزب‌الله لبنان نيز در هماهنگي كامل با ايران در سوريه هستند و همين مساله صداي انتقادهاي مخالفان بشار اسد در سطح بين‌المللي را بلندتر كرده است. دولت مركزي در سوريه با استفاده از حمايت‌هاي سياسي و نظامي ايران و روسيه توانسته دو سوم اراضي از دست رفته را بازپس گرفته و اكنون نيز مصمم به بازپس‌گيري ادلب در شمال غرب سوريه است.
مخاطب حاتمي كدام كشور بود؟
همكاري دو كشور ايران و سوريه تحت تاثير يا تصميم كشور ثالث قرار نخواهد گرفت. اين جمله در توافقنامه جديد امضا شده ميان وزراي دفاع ايران و سوريه نظر بسياري از رسانه‌ها به خصوص رسانه‌هاي اسراييلي را به خود جلب كرده است. اما منظور از كشور ثالث چيست؟ اسراييلي‌ها در يك سال و نيم اخير با توجه به توسعه دامنه پيشرفت‌هاي ارتش سوريه نگران حضور دايمي ايران در نزديكي مرزهاي سرزمين‌هاي اشغالي شده‌اند و ادعا مي‌كنند كه تهران در حال محكم كردن جاپاي خود در حياط خلوت آنها است. از سوي ديگر امريكايي‌ها نيز خواهان خروج نيروهاي ايراني از سوريه هستند و اين مساله را به يكي از اصلي‌ترين سوژه‌هاي رايزني خود با مقام‌هاي روسيه تبديل كرده‌اند. امير حاتمي وزير دفاع ايران در دمشق در جمع خبرنگاران تاكيد كرد كه هيچ كشور و طرف ثالثي نمي‌تواند بر حضور نيروهاي ايراني در سوريه تاثيرگذار باشد. اين اظهارنظر وزير دفاع درحالي مطرح مي‌شود كه معاون وزير خارجه روسيه در تازه‌ترين گفت‌وگوي خود با رسانه روسي تاس اعلام كرده بود كه هرچند مساله حضور ايران در سوريه به تهران و دمشق مربوط است اما قضيه‌اي نيست كه قابل ورود و بحث نباشد. برخي از منابع مي‌گويند روسيه در پشت پرده تلاش‌هايي براي دور نگه داشتن ايران از مرزهاي سرزمين‌هاي اشغالي كرده و شايد روس‌ها نيز بتوانند يكي از مخاطب‌هاي كشور ثالث قيد شده در اظهارات حاتمي باشند. سفر حاتمي به سوريه و رفت و آمدهاي منظم سياسي و امنيتي ميان دو كشور در حالي انجام مي‌گيرد كه رژيم اسراييل از ابتداي سال جاري پايگاه‌هاي نظامي در سوريه را با اين ادعا كه محل فعاليت نظاميان مورد حمايت ايران است، بمباران كرده است. ديلي استار در تحليلي درباره سفر حاتمي به سوريه تلاش مي‌كند آن را به عمليات ارتش پيرامون ادلب نيز ارتباط بدهد و مي‌نويسد: سفر دو روزه وزير دفاع ايران به سوريه در حالي انجام شد كه آخرين مقر در اختيار شورشيان كه البته تروريست‌هاي القاعده را هم در خود جا داده به هدف جديد ارتش سوريه تبديل شده است. اين منطقه قريب به 3 ميليون نفر را در خود جا داده و هم مرز با تركيه نيز هست. ادلب به نقطه افتراق ميان سه كشور عضو ابتكار آستانه يعني تركيه، روسيه و ايران هم بدل شده است. درحالي كه تركيه نسبت به ورود ارتش سوريه به منطقه ادلب هشدار داده اما وزير دفاع سوريه در حضور امير حاتمي تاكيد كرد كه ارتش مصمم به بازپس‌گيري اين منطقه است.گفته مي‌شود كه سرنوشت ادلب در نشست سه جانبه سران ايران، روسيه و تركيه در تهران كه هفته آتي خواهد بود مورد بحث و بررسي قرار خواهد گرفت.