آيا تحريم‌شده‌هاي جهان متحد مي‌شوند
در چنين شرايطي، عمران‌خان حمايت خود را از تركيه در برابر فشارهاي امريكا اعلام كرده و روسيه هم با هدف جبران قطع كمك‌هاي امريكا به پاكستان به اين كشور قول كمك‌هاي نظامي داده است. برنامه عمران‌خان مي‌تواند مورد حمايت چين و روسيه قرار گيرد و موقعيت او را در برابر ائتلاف امريكا، عربستان و اسراييل تقويت كند. تحولات اخير همچنين مي‌تواند موجب تقويت بيش از پيش روابط پاكستان و چين شود و واشنگتن و اسلام‌آباد را بيش از پيش از هم دور كند. يك پاكستان قوي مي‌تواند دست چين را در برابر هند تقويت كند.
در چنين شرايطي، دو سفر پي‌در‌پي دكتر ظريف به آنكارا و اسلام‌آباد قابل توجه است و مي‌تواند در جهت تقويت گرايش متحدان سنتي امريكا به فاصله گرفتن از آن كشور باشد. نشانه‌هاي بسيار مثبتي طي يك ماه گذشته در روابط ايران و پاكستان ديده شده است. عمران‌خان درملاقات با سفير ايران از تمايل به ايفاي نقشي مثبت و سازنده بين ايران و عربستان سخن گفت. تماس تلفني دكتر روحاني با عمران‌خان قبل از سوگند و دعوت از او براي سفر به ايران، اقدام بي‌سابقه نصب بيلبوردهايي در خيابان‌هاي تهران براي تبريك سالگرد استقلال پاكستان كه عمران‌خان در ملاقات با ظريف از آن تشكر كرد از ديگر نشانه‌ها در اين رابطه است. اسلام ميانه‌رو در سه كشور ايران، تركيه و پاكستان نيز مي‌تواند وزنه‌اي در برابر جريان تكفيري باشد. تركيه و پاكستان هر دو در شرايط تحريم براي ايران حائز اهميت زيادي هستند. تركيه يكي از راه‌هاي عمده دسترسي ايران به دنياي خارج است و نيمي از نفت خود را از ايران وارد مي‌كند. عدم همكاري تركيه براي اعمال تحريم‌هاي ثانويه امريكا براي ايران بسيار مهم است. توسعه روابط تجاري با پاكستان و به ويژه احياي خط لوله گاز دو كشور مي‌تواند دوباره در دستور كار قرار گيرد.
روسيه و چين قطعا حامي نزديكي اين سه كشور به هم خواهند بود؛ چرا كه در اين صورت يك منطقه حائل بين حوزه نفوذ امريكا و قلمرو روسيه و چين و نيز آسياي ميانه و افغانستان شكل خواهد گرفت و در حفاظت از اين مناطق در برابر نفوذ تروريسم و نيز نفوذ محور امريكا و سعودي و اسراييل اثربخش خواهد بود. لذا چنين ائتلافي به سود چين و روسيه و ضربه‌اي عليه جاه‌طلبي‌هاي امريكا، عربستان و اسراييل در خاورميانه و آسياي‌ميانه خواهد بود.
اما مشكلاتي بر سر راه ائتلاف ايران، تركيه و پاكستان نيز وجود دارد. رابطه ايران و پاكستان برخلاف رابطه با تركيه از نظر اقتصادي خيلي قوي نيست. با توجه به خروج هند از طرح لوله گاز ايران و پاكستان و كاهش ظرفيت آن از 60 ميليون مترمكعب در روز به 30 ميليون و نيز وجود خط لوله رقيب از تركمنستان به افغانستان و پاكستان و هند با ظرفيت 90 ميليون مترمكعب و گراني گاز ايران براي توليد برق و رقابت زغال‌سنگ چين ممكن است پاكستان انگيزه سابق را در اين رابطه نداشته باشد. در اين رابطه، احتياط بيش از حد چين را نيز بايد در نظر داشت. اين كشور مايل نيست موقعيت اقتصادي خود در داخل و بازارش در امريكا را به مخاطره جدي بيندازد. پاكستان نيز براي سرمايه‌گذاري عظيمش در طرح CPEC اهميت زيادي قايل است و اردوغان نيز رهبري كاملا قابل پيش‌‌بيني نيست. به‌علاوه، با توجه به موقعيت ژئوپولتيك بسيار مهم تركيه، امريكا و ناتو مشكل مي‌توان نظاره‌گر فاصله گرفتن آن كشور از سيستم امنيتي غرب بود. سفر پمپئو و رييس ستاد ارتش امريكا به پاكستان در اين هفته در اين رابطه قابل توجه است.